Door Peter-Arno Coppen
De Radboud Universiteit heeft onlangs een nieuwe slogan in gebruik genomen. Of slogan, ik weet eigenlijk niet wat de bedoeling is, maar we krijgen hem nu al enige tijd op ons inlogscherm. Hij luidt: ‘Het gaat niet om het overbrengen van kennis, maar om de kennis van het overbrengen’. Het schijnt een bedenksel van een communicatiebureau te zijn, want de belegen opvattingen achter deze zin verraden geen actuele kennis van het onderwijsonderzoek of de vakdidactiek, laat staan van de onderwijspraktijk. Op de universiteit gaat het bijvoorbeeld helemaal niet enkel om kennis, maar conform de in 2004 afgesproken Europese Dublindescriptoren om kennis, toepassing van die kennis, oordeelkundigheid, communicatie en leervermogen. Als ik voor één woord zou moeten kiezen zou dat trouwens eerder ‘inzicht’ zijn en niet ‘kennis’.
Maar goed. Het is ook de vorm die mij enigszins tegenstaat. Ik denk dat het vooral de pretentie is die eruit spreekt. En het feit dat het een te gemakkelijk format is. Dat syntactische woordspel suggereert een bovenmatige diepzinnigheid, die nog eens wordt versterkt door het feit dat er eigenlijk helemaal niets staat. Dat creëert een ruimte waarin iedereen een eigen interpretatie kan invullen, waardoor het lijkt alsof de uitspraak een gevoelige snaar raakt in ieders diepste overtuigingen. In werkelijkheid is het alleen maar het oppervlakkige illusionisme van het woordspel.
Ik kan het illustreren, want het is vrij gemakkelijk om dit soort lege spreuken te maken. Neem bijvoorbeeld de dubbelzinnigheid (!) van het woord ‘zin’. Die geeft meteen aanleiding tot:
- Het gaat niet om het ontleden van zinnen, maar om de zin van het ontleden
En met gebruikmaking van een derde betekenis:
- Het gaat niet om het ontleden van zinnen, maar om de zin in het ontleden
Maar dit is al een format dat tot eindeloze variatie kan leiden:
- Het gaat niet om het beschouwen van zinnen, maar om de zin van/in het beschouwen
- Het gaat niet om het foutloos schrijven van zinnen, maar om de zin van/in het foutloos schrijven
- Het gaat niet om het construeren van zinnen…
- Etc
Het betekent allemaal vrijwel niks, maar het klinkt ontzettend waar.
Ik verbind er meteen een decemberopgave aan. Wie verzint er meer? Om het een beetje eenvormig te houden stel ik een paar regels voor:
- De slogan moet over een neerlandistisch onderwerp gaan
- Dat neerlandistische onderwerp moet voor de duidelijkheid aan het begin van de zin genoemd worden
- Er moet een soort syntactische omkering in zitten.
- Het format voor de slogan is dus: Het gaat bij [neerlandistisch onderwerp] niet om X maar om Y.
Ik doe er een paar voor. Er zal er vast een tussen zitten die u geweldig diepzinnig zou vinden als u hem geïsoleerd zou tegenkomen, maar in de context van alle andere wordt de leegheid beter zichtbaar. De kans is ook groot dat er een bij zit die anderen al eens bedacht hebben, maar daar laat ik me dan graag op wijzen.
- Het gaat bij het literatuuronderwijs niet om je inzicht in literaire werken maar om het werken aan je literaire inzicht
- Het gaat bij de zinsontleding niet om de benoeming van de delen van de zin maar om het delen van de benoeming van de zin.
- Het gaat bij de grammatica niet om het vinden van het onderwerp maar om het onderwerp van het vinden
- Het gaat bij de woordsoorten niet om de zelfstandigheid van een naamwoord maar om het naamwoord voor een zelfstandigheid.
- Het gaat bij het taalonderwijs niet om de grammatica van de correcte taal maar om de correcte grammatica van de taal
- Het gaat bij leesbevordering niet om de tijd voor het lezen van boeken maar om het boeken van tijd voor lezen
- Het gaat bij het argumenteren niet om het winnen van een debat maar om het debatteren om te winnen.
- Het gaat bij de spelling niet om de juiste spelling van de taal maar om het talen naar de juiste spelling
- Het gaat bij de taalzorg niet om het Nederlandser maken van de taal maar om het taliger maken van je Nederlands
- Het gaat bij de taalverwerving niet alleen om het leren van de taal maar ook om de taal om te leren
- Het gaat in het taalonderwijs niet om de grammatica van het gezegde maar om wat gezegd wordt over grammatica.
- Het gaat bij de zinsontleding niet om het onderscheiden van de bepalingen maar om de bepaling van het onderscheid.
- Het gaat bij de literatuurgeschiedenis niet om de geschiedenis van de literatuur maar om de literatuur van de geschiedenis.
- Het gaat bij de woordsoorten niet om de betrekkelijke voornaamwoorden maar om de woorden die betrekkelijk voornaam zijn.
Het is werkelijk verbazend gemakkelijk om zoiets te maken. Wie verzint de leukste? Plaats uw variant bij de reacties, en houd zo het neerlandistische gehalte van uw vakantie een beetje bij. Wij van Neerlandistiek streven er namelijk naar om u ook tijdens de vakantie op de hoogte te houden van de neerlandistiek. Op de redactie hangt dan ook een tegeltje met daarop de spreuk: ‘Het gaat bij Neerlandistiek niet om een vakantie van de neerlandistiek, maar om de neerlandistiek in de vakantie.’
En natuurlijk ging het mij hier niet om het bedenken van uitspraken, maar om het uitspreken van bedenkingen.
Het draait bij de Radboud niet om mensen die werken in de taal, maar om talen die werken in de mens
Hij is leuk! “De Radboud” is niet meteen een neerlandistisch onderwerp, maar ik kan me hier direct allerlei diepzinnigs bij voorstellen. Hij past dus prima in het genre.
Het gaat niet om de taalgeleerde, maar om het geleerde van taal
Prachtig! Voor de spelregels zou ik ervoor zetten “Het gaat bij de taalwetenschap niet om…”
Taalverwervingsonderzoekssubsidieaanvragen draaien niet om het verwerven van de taal maar om de taal van het verwerven.
Ook leuk!
Het gaat bij framing niet om de beheersing van de taal, maar om de taal van de beheersing
Het gaat in het schrijfonderwijs niet om het schrijven van goed Nederlands maar om het goed schrijven in het Nederlands
Het gaat in de literatuurwetenschap niet om het intelligent schrijven over kunst. maar om de kunst van het intelligent overschrijven.
Neerlandistiek draait niet meer om het bestuderen van taal, maar om het betalen van je studie
De technische term voor dit fenomeen is pseudo-profound bullshit, inmiddels al uitgebreid onderzocht in de internationale wetenschappelijke literatuur: https://scholar.google.nl/scholar?q=pseudo-profound+bullshit
Zou hier ook een Nederlands woord voor zijn? Ik ben het in onze literatuur nog niet tegengekomen.
Aha, dank voor de link! Pseudodiepzinnige lariekoek, zou ik zeggen. Maar mooi dat er serieus naar gekeken is. Al gaat het natuurlijk niet om de juiste technische term, maar om de techniek van de juiste term.
Grote kans dat de oorsprong van het verschijnsel bij de psychologie is te zoeken, die misschien een klein beetje leentjebuur heeft gespeeld bij de filosofie: “Wat als we die vraag eens om zouden draaien ?”
Ik gok op managementkringen
Omkering, in allerlei vormen, is in de reclame een van de meest gebruikte stijlfiguren. Inderdaad interessant om te zien dat zo’n omkering op het eerste gezicht heel diepzinnig oogt. Hoe zou dat komen?
Gisteren nog op een begraafplaats gelezen, op een graf uit de
19e eeuw: De dood is de weg naar het leven.
Net als bij paradoxen zal het wel iets te maken hebben met de polysemie van woorden. In het geval van de slogan van de Nijmeegse universiteit wordt misschien gespeeld met verschillende betekenissen van de woorden kennis en overdragen?
Naar mijn idee (zoals ik al schreef) is het de armoede aan betekenis die je eigen interpretatie triggert, waardoor je er iets in ziet wat je zelf bedacht hebt. Die omkering is denk ik gebaseerd op semantische of syntactische dubbelzinnigheid (zoals woorden die zowel ww als znw kunnen zijn.
@Peter-Arno. Aangezien dit soort stijlfiguren ook veel in de poezie gebruikt worden, denk bijvoorbeeld aan John Donne en William Shakespeare, roept je analyse de volgende vraag op: zijn ook die gedichten in wezen arm aan betekenis, waardoor ze een eigen interpretatie triggeren, etcetera?
In zekere zin denk ik wel ja. In gedichten staat natuurlijk objectief gezien minder, eenvoudigweg omdat het minder tekst is. Je kunt natuurlijk wel zeggen dat het allemaal beter gekozen woorden zijn of gecondenseerder is, maar het staat buiten kijf dat gedichten (van wie dan ook) meer ruimte voor interpretatie laten.
Het gaat bij literatuuronderwijs niet om de regels van de poëzie, maar om de poëzie van de regels.
Ha, dit is er ook weer zo een met eindeloze mogelijkheden:
– in de letterkunde gaat het niet om het analyseren van de poëzie maar om de poëzie van het analyseren
– bij het dichten gaat het niet om het creëren van poëzie maar om de poëzie van het creëren
-etcetera
Het gaat in de comuptertaalkunde niet om de betekenis van roet, maar om de roet van de betekenis.
is roet niet onzijdig?
Kennelijk niet.
bij marc van oostendorp gaat het er bij een retorische vraag niet om geen vraag te beantwoorden maar een antwoord te vragen. 😉
ik vind toch echt alleen maar het roet.
Nee, dat is aantoonbaar niet waar; hierboven vind je ‘de roet’.
Hier ook.
melden jullie dit dan zelf even bij van dale en de nederlandse taalunie?
bij alfred prufrock staat ook: Octobernacht? hoofdletter en c???
Kruyskamp noemde ‘gaste’ “een wel gebezigd, maar niet bestaand woord”.
dan stel ik voor, voor van dale en het groene boekje: de roet komt voor bij van oostendorp en prufrock, maar het woord is onzijdig.
…en, om het gras voor eenieders voeten weg te maaien, een zin begint met een hoofdletter, maar bij reintjes komen vaak kleine letters voor.
Een leraar Nederlands die denkt dat iets wat Nederlanders schrijven, waaronder een taalbewust dichter als Nijhoff, geen Nederlands is, een leraar Nederlands die in een dergelijk geval niet even in bijvoorbeeld het WNT kijkt: als ik leerling van u was geweest, zou ik mijn schoolgeld hebben teruggevraagd.
au, heer van oostendorp. maar “de” of “het” door nijhoff, van oostendorp, prufrock maakt MIJ niet uit. wel nt2’ers en (zie artikel elders hier: lidwoorden-grijs gebied) en marrokaanse nederlanders, die steeds maar weer te horen krijgen: de meisje is niet goed, je kunt het ook opzoeken in de van dale en het groene boekje. overigens kreeg en krijgt nog steeds deze leraar nederlands te horen dat ze veel van me geleerd hebben, m.n. nadenken en zorgvuldigheid bij het schriftelijk en mondeling taalgebruik. ik ga er trouwens nog steeds van uit dat wat het groene boekje voorschrijft, wet is voor overheid en onderwijs !!!
n.b. veel van mijn (ex-)”leerders” werken bij de overheid en de eu als managers en managementondersteuners dus moesten de officiële regels leren en zich daaraan houden.
Het spijt me dat ik het zeggen moet, maar uw onwetendheid kent geen grenzen; dit is echt beschamend voor iemand die zich uitgeeft voor docent Nederlands.
Wat in het Groene Boekje staat heeft alleen kracht van wet voor zover het de spelling betreft, niet wat betreft woordgeslacht. Dat had u moeten weten. Overigens is die wet hier niet van toepassing, want wij zijn geen overheid en geen onderwijs.
U bent echt een schande voor het vak, helaas. Misschien moet u eerst wat studeren voor u weer allerlei mensen op een dwaalspoor zet met uw schijnzekerheden.
tja, als u van een polemiek een oorlog wilt maken met zo’n grof geschut. ik ga niet terug schieten.
wel vind ik uw opmerkingen, voor iemand die liever beschrijvend en genuanceerd dan voorschrijvend bezig is, erg subjectief en op zijn minst niet erg genuanceerd. passender zou zijn: “ik vind u een schande….”
Verder lijken me, wat u noemt, schijnzekerheden een minstens even waardevolle bijdrage aan taaldiscussies als bijvoorbeeld speculatieve elementen en niet (helemaal) betrouwbare/onderbouwde statistieken in een onderzoek. Ik verwijs bijv. naar de discussie “omdat/doordat” in het artikel “ga terug naar je eigen land” waar verwezen wordt naar j. de rooij de nieuwe taalgids 75ste jaargang 1982 en naar wat de taaladviesdienst zegt over standaardtaal en over de “spraakmakende gemeenschap”. ik heb de pretentie, ondanks uw opmerkingen tot laatstgenoemde te behoren en dat het merendeel ervan “het roet” schrijft/zegt en niet denkt aan roet l en lll in wnt.
dan hoor ik nog graag of u echt roet l of roet lll uit wnt bedoelde en welke dan, zodat dat dan, hoewel archaïsch en niet meer zo gebruikelijk, bij van dale en het groene boekje naast o. m of v toegevoegd kan worden.
Het Groene Boekje en de woordenboeken van Van Dale hebben geen prescriptieve ambities met hun aanduidingen van het woordgeslacht, ze beschrijven gewoon wat er is aangetroffen in de gebruikte corpora: de tekstverzamelingen waar woordenboekmakers hun informatie uit halen. Descriptief hebben die naslagwerken voor onderzoekers een beperkt nut: ze baseren hun informatie op beperkte corpussen en missen daardoor weleens wat.
Het uitgebreidste naslagwerk op het gebied van de Nederlandse woordenschat is het WNT, dat met voorbeeldzinnen gestaafde informatie geeft over woordgeslachten. Het geeft bij het lemma ‘roet’ aan dat zowel het onzijdige als het mannelijke geslacht voorkomt.
Voorbeeldzinnen met mannelijk ‘roet’:
“Men moet nemen den alderbesten Roet, die vet is …” [1761]
“Een keers gaet dickmaels uyt door al te gullen roet …” [1658]
Het lemma ‘roet’ is hier te vinden:
http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M060508&lemma=roet&domein=0&conc=true
Verder kunnen onzijdige stofnamen bij veel sprekers op een regelmatige manier het de-geslacht krijgen als ze verwijzen naar stoffen die in de keuken worden gebruikt. Zie:
https://neerlandistiek.nl/2018/08/het-zout-en-de-zout/
Overigens maakt Marc met het gebruik van ‘roet van de betekenis’ een taalgrapje dat misschien niet voor iedereen meteen te begrijpen is. Hij knipoogt naar ’the root of (the) meaning’, een Engelse aanduiding voor de wortel of de basis van de betekenis. Dat ‘root’ krijgt als eenmalige ontlening het ongemarkeerde de-geslacht.
dank heer wolf. toen ik mijn reactie van 17:18 schreef had ik deze nog niet gezien. de jaartallen zeggen wel veel.
dan kan deze dus ook: bij het lezen van een reisboek gaat het niet om het boeken van een reis.
Taalwetenschap gaat niet over de taal van bomen, maar over bomen over taal.
bij psycholinguistiek gaat het niet om de taal van de geest maar om de geest van de taal.
bij sociolinguistiek gaat het om het groeperen van taal maar om de taal van een groep.
……gaat het NIET om …..
bij tweets van trump gaat het niet om tekstloze inhoud maar om inhoudloze tekst
zakelijk schrijven is de kunst van het weglaten en het weglaten van kunst
beleefdheid is (was?) geen kwestie van wat spreekwoorden maar met 2 woorden spreken
of
spreekwoorden laten woorden spreken
anders dan bij de taalwetenschap gaat het bij filosofie niet om het bestaan van de zin maar om de zin van het bestaan.
bij taalonderzoek gaat het soms niet om het stellen van een vraag maar om het vragen naar een stelling.
Bij de poëzie gaat het niet om de leegheid van de gedichten maar om het dichten van de leegheid.
Bij semantiek gaat het om de betekenis van de vorm én over de vorm van de betekenis
Bij lexicografie gaat het niet om het vinden van betekenis, maar om de betekenis van het vinden.
Mensen, stop maar. Er is genoeg gezegd dat ons heeft gebracht tot het eerste niveau van het Getal van Graham.
We zitten anders nog lang niet aan het recordaantal reacties van deze oproep van eerder dit jaar. Daar bleef de teller pas steken op 328.
Al gaat het niet om het grootste aantal reacties te bereiken maar om het bereiken van een aantal grootse reacties.
– Het gaat bij schrijfvaardigheid niet om het schrijven van zinnen, maar om de zin van/in het schrijven.
– Het gaat bij formuleren niet om veelvoorkomende fouten, maar om het voorkomen van veel fouten.
Het gaat bij het plagiëren van twitterwijsheid niet zozeer om de vraag in welke mate een vondst origineel is, maar om het inzicht in de vraag of deze originaliteit gevonden is door de plagiator of een ander.
bij contaminatie in de taal gaat het niet om vervuiling van de grond maar om de grond van de vervuiling
‘Philosophie de la misère’ (Pierre-Joseph Proudhon, 1846); ‘Misère de la philosophie’ (Karl Marx, 1847)
Toen al!
Told you 😛 🙂
Het gaat bij interpunctie niet om het maken van een punt maar dat je er niet zo’n punt van moet maken.
Taalwetenschappers roemen de taal, maar talen niet naar roem
Op de universiteit van Nijmegen is sprake van het onderschatten van kennis en het niet onderkennen van de schat die men daar in huis heeft.