
Door Marc van Biezen
Dat de diverse functies van het pronomen er (presentatief, locatief, prepositioneel, kwantitatief) kunnen en soms moeten samenvallen in één (verschijningsvorm) is bekend. In zin 1 vervangt er zowel een zelfstandignaamwoordgroep bij een telwoord als een zelfstandignaamwoordgroep bij een voorzetsel. Twee keer er is ongrammaticaal.
- dat hij er twee op heeft geslagen
- dat hij er twee erop heeft geslagen [ongrammaticaal]
In zin 3 combineert er een presentatieve en een kwantitatieve functie, in zin 4 een presentatieve en een prepositionele functie.
- dat er hier zeven staan
- dat er diverse mannen op zijn geklommen
Nieuw – althans voor mij – is de observatie dat het ook mogelijk is om in een er in een hoofdzin de functie van dat er samen te laten vallen met de functie van een er uit een bijzin.
- dat er een man heeft geprobeerd twee te kopen
- dat er mannen hebben geprobeerd overheen te klimmen
- dat er leden die avond hebben geprobeerd te zijn
In de eerste zin vallen in er de presentatieve functie van er in de matrixzin en de kwantitatieve functie van er in de bijzin samen. In de tweede vallen de presentatieve functie van er in de matrixzin en de prepositionele functie van er in de bijzin samen. In de derde vallen in er de presentatieve functie van er in de matrixzin en de locatieve functie van er in de bijzin samen.
In de volgende zin heeft het matrix-er een presentatieve en een kwantitatieve functie op matrixniveau en een prepositionele functie op bijzinsniveau.
- dat er twee hebben geprobeerd overheen te klimmen
Als er in de bijzin wel aanwezig is, levert dit in bovenstaande zinnen een kleine vergroting van de grammaticaliteit op, maar zonder dat er zijn ze ook aanvaardbaar.
De functie van een er-pronomen kan kennelijk de grens van een hoofdzin en een infiniete bijzin oversteken. Dit is pertinent niet mogelijk als om aanwezig is in de bijzin. Zie daarvoor de volgende zinnen.
- dat er een man heeft geprobeerd (*om) twee te kopen
- dat er mannen hebben geprobeerd (*om) overheen te klimmen
- dat er leden die avond hebben geprobeerd (*om) te zijn
Afbeelding: Staff Sgt. Aubrey White
Laat een reactie achter