• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Kleurloze groene ideeën, wat u zegt

3 januari 2020 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Wat zijn mensen toch wonderlijke wezens. Wat kunnen we toch veel, en wat kunnen we toch weinig.

Neem een fameuze zin uit 1957 van de Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky, ‘Colorless green ideas sleep furiously’ (kleurloze groene ideeën slapen woedend). Chomsky gebruikte die zin om te laten zien dat de regels van de zinsbouw, de syntaxis, los staan van de betekenis. We kunnen zien dat deze zin grammaticaal is, ook al slaat hij nergens op. Wanneer we de zin omdraaien, ‘furiously sleep ideas green colorless’, is hij niet meer grammaticaal.

Incoherentie

We zijn dus in staat grammaticaregels toe te passen op onzin.

De zin werd een soort icoon voor generaties taalkundigen, natuurlijk vooral aanhangers van Chomsky, maar nu blijkt er een nieuwe toepassing voor gevonden te zijn. In een (betrekkelijk) recente studie laat een groepje Amerikaanse onderzoekers een nieuwe functie van het citaat zien: je kunt het gebruiken om aan te tonen dat mensen een heleboel incoherentie aankunnen.

Iets raars

Coherentie is natuurlijk een van de grondslagen van de menselijke conversatiekunst. We gaan er de hele tijd vanuit dat wat de ander zegt te maken heeft met het voorafgaande, en integreren zo iedere bijdrage aan een gesprek in het grotere geheel. Wanneer ik vraag “Kom je morgen ook?” en jij zegt “Mijn kind is ziek” is dat strikt genomen geen antwoord op mijn vraag, maar dat valt eigenlijk niemand op – iedereen gaat er stilzwijgend vanuit dat dit wel iets met het voorafgaande te maken zal hebben, en zo vormen de meeste gesprekken waar mensen niet al te veel langs elkaar heen praten ook inderdaad een geheel.

Toch is daar blijkens het artikel wel een grens aan. In een experiment lieten de onderzoekers proefpersonen praten met iemand die in het complot zat. Die zei op een zeker moment, in het gesprek, ineens de zin over de kleurloze groene ideeën, alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Achteraf bleek slechts een derde van de proefpersonen überhaupt te zijn opgevallen dat er iets raars was gezegd, en daarvan was er dan weer slechts één die de zin goed had opgevangen.

Een wetenschappelijk bewijs dat je mensen heel wat kunt vertellen! Nu ben ik nog benieuwd of ze anders hadden gereageerd als de zin ook ongrammaticaal was geweest.

Afbeelding: Quotefancy.com

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: conversatieanalyse

Lees Interacties

Reacties

  1. Henk Smout zegt

    4 januari 2020 om 00:00

    Oppervlakkig kijkt de een na de ander tegen de voorbeeldonzinzin van Reichling ‘De vek blakte de mukken’ aan, alsof ‘blakte’ verleden tijd is van een onzinwerkwoord ‘blakken’.
    De zin is alleen interpreteerbaar als we de betekenis van de woorden kennen, zou net zo goed iets kunnen betekenen als – aldus Reichling – ‘de man achter de bomen’.

    Beantwoorden
    • Henk Smout zegt

      4 januari 2020 om 06:59

      Ik bedoelde natuurlijk ontleedbaar.

      Beantwoorden
  2. Harry Reintjes zegt

    4 januari 2020 om 22:37

    wordt hier het failliet van het nut van grammatica ingeleid? was dat misschien altijd al de bedoeling van chomsky?

    grammaticale of ongrammaticale onzin, het blijft onzin. wel grappig misschien soms, maar voor de communicatie niet erg functioneel.

    en ja, de ongrammaticale, incoherente woordenbrij van mijn turkse garagehouder begrijp ik in context heel goed (“als morgen doen nog, terugkom jou morgen hier”).
    in de sociale media kunnen we ook volstaan met emoji’s en idd’s en omg’s en vele andere afkortingen en wendingen die nauwelijks nog zinswendingen genoemd kunnen worden.

    adieu grammatica?

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jonathan Griffioen • Abnormale kinderen

Ja, Rutger Kopland is blauw.
M. Vasalis is blauwer,
veel blauwer, rode grond met blauwe
bergen. Kopland is grijzer, ik zag nooit
grijzer blauw.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

PEINTURE

Bij het schilderen van een appeltje sneed hij zich in de vinger

Bron: Barbarber, maart 1968

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1838 Henri Moltzer
sterfdag
1986 Willem Pée
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d