In deze video gaat Jörgen op zoek naar een antwoord op de vraag: waarom moeten leerlingen verplicht lezen op school?
Over de serie Vlogboek over lezen: in vijf video’s behandelt Jörgen verschillende vragen die iets met lezen te maken hebben. Het wordt een ontdekkingstocht langs feiten, hardnekkige mythes en interessante weetjes. Van middeleeuwse auteurs naar schrijvende computers.
Veel dank aan Jeroen Dera en aan mijn ‘gouden’ leerlingen Ben, David, Jamie, Lieve, Maaike & Marit.
Deze video is mogelijk gemaakt door Stichting Lezen.
Bronnen:
-SLO. (z.d.). Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo – http://leerplaninbeeld.slo.nl/examenprogrammas/examenprogramma-nederlands-hv.pdf
-Scholieren.com (2015). Het gouden ei populairste scholierenboek – https://www.scholieren.com/blog/het-gouden-ei-populairste-scholierenboek
-Jeroen Dera (2019). De praktijk van de leeslijst. Stichting Lezen – https://www.lezen.nl/nl/publicaties/de-praktijk-van-de-leeslijst
-Sociaal en Cultureel Planbureau (2018). Lees:Tijd – https://www.lezen.nl/nl/publicaties/de-praktijk-van-de-leeslijst
-H. Slings (2013). Het waarom en hoe van historisch literatuuronderwijs – http://taalunieversum.org/inhoud/von-cahier-1/het-waarom-en-hoe-van-historisch-literatuuronderwijs
-Ton van Kalmthout (2002). Vormend lezen. Opvattingen over de taak van het literaire leesonderwijs, ca. 1890-1940. Nederlandse Letterkunde. Jaargang 7 – https://www.dbnl.org/tekst/_ned021200201_01/_ned021200201_01_0007.php
Idee & presentatie: Jörgen Apperloo
Illustraties: Aart Taminiau (http://www.aarttaminiau.com/)
Muziek: EvolvingVibes – Fast Jazz Logo
Met dank aan Daan Beeke.
Opgenomen in de bibliotheek van het Nederlands Letterenfonds.
tl;dr
En wat was uiteindelijk het antwoord? Waarom moeten leerlingen verplicht lezen op school?
nationalisme + cultuuroverdracht
Jörgen zei “De meeste literatuur wordt geschreven door witte mannen. Misschien zijn zij het wel die ervoor zorgen dat die literatuurlijsten zo saai zijn.”
Ik zal geen rumoer maken door dit stampvoetend racisme en seksediscriminatie te noemen, maar saaiheid van literatuur wordt niet veroorzaakt door huidskleur of het chromosomenkoppel, hoe vlot dat ook vlogt. Bedenk even dat Cervantes, Shakespeare, Byron, Nabokov, Hemingway, Joyce, Flaubert, Baudelaire, Apollinaire, Racine, De la Fontaine, Céline, Jarry, Sartre, Ionesco, Bocaccio, Dante, Petrarca, Chaucer, Scott Fitzgerald, Mark Twain, Roald Dahl, Plato, Goethe, De Schoolmeester, Hesse, Lewis Carroll, de onbekende schrijver van Van den Vos Reynaerde denk ik ook, Maeterlinck, Ibsen, Hermans, Mulisch, Multatuli, Streuvels, Potgieter, Van Schendel, Tolkien, Couperus, Beets, Bomans, Reve, Claus, Wolkers, etc. allemaal blanke/witte mannen waren, evenals de nog levende pageturnerschrijvers Stephen King en Tim Krabbé die je noemt. Het is een volkomen belachelijk en dus ook onnodig argument.
Als schoolkinderen de boeken van deze schrijvers saai vinden, dan ligt dat aan een gebrek aan culturele opvoeding. Dit zijn aantoonbaar grote schrijvers. Wat een gemis als je daar niets van leest omdat je alleen hoofdpersonen met glutenintolerantie kunt verdragen.
Haha, misschien heb je gelijk….misschien ook niet. Toch opvallend dat je dan tot slot een grapje jat van een niet-blanke schrijver. Je hebt geloof geen oog (en oor) voor het didactische doel van het filmpje: leerlingen laten nadenken over de keuzes die ze maken bij het lezen voor hun lijst.
@Vlogboek, dank voor de reactie. Je schrijft: ” Toch opvallend dat je dan tot slot een grapje jat van een niet-blanke schrijver.” Een overduidelijke toespeling is – lijkt mij – geen jatten en ik zie de bedenker ervan de grap niet als een vertegenwoordiger van een huidskleur. Dat laatste was mijn punt: schrijvers zijn (meestal) geen vertegenwoordigers van een huidskleur. “Haha, misschien heb je gelijk….misschien ook niet”, is je repliek op mijn kritiek op je stelling (on camera, vanaf 6min48) dat de saaiheid van de literatuurlijsten weleens zou kunnen komen doordat blanke/witte mannen de meeste literaire boeken [uit de canon] hebben geschreven. Dat is een heel weinig inhoudelijke reactie voor iemand die mensen wil laten nadenken…
De opmerking over de ‘witte’ huidskleur van veel schrijvers had wmb achterwege kunnen en moeten blijven.
Evengoed erg tof dat je reageerde!
Het is niet dat ik per se het laatste woord wil hebben, maar hier moet ik geloof ik wel wat rechtzetten. Onderstaande zal wellicht betweterig overkomen, maar blijkbaar schat ik de boodschap van mijn eigen video verkeerd in.
1. Nergens in mijn video zeg ik dat boeken van witte mannen saai zijn. Zoals je mij in je eerste reactie goed citeerde, gebruik ik het woordje ‘misschien’. Mijn reactie (‘misschien wel / niet gelijk’) was juist bedoeld om je te wijzen op de mogelijkheid van de omkering. Dus misschien heb ik een onduidelijke video gemaakt (maar misschien ook niet).
2. Het doel van zo’n misschien-uitspraak is zoals gezegd om reacties uit te lokken bij leerlingen. En blijkbaar lukt dat ook bij jou.
3. De uitspraak volgt na mijn oproep ‘durf onvoorspelbaar te zijn’. Leerlingen moeten juist snappen en ontdekken dat er zoveel meer is dan dat rijtje canonieke werken, dat ze niet de boeken mooi hoeven te vinden die hun (groot)ouders aandragen of waar hun docent enthousiast van wordt. Ik word blij als leerlingen zelfstandig met originele boeken en schrijvers komen die hun klasgenoten niet lezen. Die canonieke werken zitten die onvoorspelbaarheid soms in de weg, wat wordt ondersteund door de resultaten uit het onderzoek van Jeroen Dera.
4. Daarnaast word ik altijd wat moe en boos van het verwijt dat deze schoolkinderen een ‘gebrek aan culturele opvoeding’ zouden hebben op het moment dat ze een boek saai vinden. Dat is kortzichtig en oneerlijk. Scholieren mogen juist alle boeken saai vinden. Ze beginnen verdorie net met het lezen van ‘volwassen’ literatuur. Ik wantrouw elke lezer die al die gecanoniseerde werken kritiekloos aanbidt.
5. Overigens is ‘saai’ voor leerlingen een codewoord voor een heleboel dingen, maar het gaat dan vaak niet om de inhoud. Leerlingen durven met droge ogen te beweren dat de Nederlandse literatuur ‘saai’ is, terwijl ze net twee boeken hebben gelezen. Ander voorbeeld! Leerlingen hebben mij de afgelopen weken tijdens hun schoolexamen heel goed kunnen uitleggen waarom zij De elementen van Harry Mulisch niet goed en pretentieus vinden. Geen moment hebben ze het over ‘saai’ gehad. Mijn punt is dat het woord ‘saai’ vaak alleen maar wordt gebruikt door leerlingen die niet zelf op zoek gaan naar boeken. De leerlingen die vol verwachting een boek kiezen en teleurgesteld raken, zijn juist heel genuanceerd, is mijn ervaring. Het zijn net lezers.
6. Je maakt jezelf overigens juist schuldig aan racisme en seksdiscriminatie door als argumentatie een heel rijtje blanke mannen op te voeren. Als huidskleur er niet toe doet, waarom noem je ze dan als groep? Overigens mag de helft van de namen die je noemt niet op de literatuurlijst bij Nederlands en zitten er ook genoeg missers in het oeuvre van jouw ‘aantoonbaar grote schrijvers’.
7. De verwijzing naar Akyol is opvallend, omdat zijn gluten-‘grapje’ gericht was aan de schrijvers, niet aan de lezer. En nog meer opvallend, omdat zijn verwijt van dedain volgens mij precies is, wat jij in je reactie doet, namelijk met een canonieke lijst van auteurs slaan die je moet waarderen, want anders schort er iets aan je culturele opvoeding.
Beste Vlogboek, laten we het hier maar houden dan. Behalve dan wat betreft jouw opmerking 6 dat ik mij schuldig zou maken aan racisme en seksediscriminatie door een rijtje blanke mannen te noemen. Dat deed ik immers als reactie op jouw stelling dat de saaiheid van literatuur misschien komt door de blanke huidskleur en mannelijke sekse van veel schrijvers. Om dat te weerleggen moest ik wel een rij geven van schrijvers die aan die criteria voldoen en interessante boeken schrijven. Dat is de enige reden dat ik ze als ‘groep’ noem. Want dat zijn ze niet. Dante en Bomans zijn bijvoorbeeld heel andere schrijvers. Ik zeg daar dus ook niet mee dat bijvoorbeeld vrouwen of Japanners slechtere schrijvers zijn. Ik zeg juist: hou op met die irrelevante etiketten.