Lotte Jensen, hoogleraar aan de Radboud Universiteit, is vandaag benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen. Uit het persbericht:
Lotte Jensen (1972) heeft spraakmakend onderzoek naar het ontstaan van de Nederlandse identiteit gedaan. Ze heeft de relatie tussen Nederlandse literatuur en het proces van identiteitsvorming in de zeventiende tot negentiende eeuw opnieuw gedefinieerd. Ze combineert daarbij benaderingen uit de cultuurgeschiedenis, persgeschiedenis, Nederlandse literatuur en nationalismestudies. In haar huidige onderzoek kijkt ze vanuit een internationaal perspectief naar het verband tussen rampen en culturele identiteit. Jensen laat zien dat rampen sterke banden smeden. Haar vele publieke optredens onderscheiden zich door een genuanceerde en constructieve opstelling en door haar grote talent voor het schetsen van verhelderende parallellen tussen verleden en heden.
Proficiat, Lotte!
Heel mooi, een terechte beloning voor onderzoek dat de vragen van deze tijd probeert te beantwoorden en tegelijkertijd de tradities van het vak voortzet en een eigen draai geeft.
Ja, het is alleen jammer dat die Nederlandse identiteit fictie is.
Het gaat hooguit om wat historisch verklaarbare aspecten van de politieke en culturele omgangsvormen in dit land, aspecten die ambigu, onderling tegenstrijdig en nogal veranderlijk zijn. Zoals we nu ook, in een soort real time experiment, om ons heen zien.
Wie daarvoor het woord identiteit gebruikt trekt in mijn ogen een te grote broek (of jurk) aan.
Dat je met het woord identiteit in dit tijdsgewricht gemakkelijk onderzoeksgelden kunt binnenhalen, is dan weer een heel ander verhaal.
En ja, haar boek tegen het Engels, volgens haar de taal van het neoliberalisme, was inderdaad heel genuanceerd en constructief.
Is het nodig om hier het maagzuur aan het woord te laten?
Net als het kersverse KNAW-lid houd ik wel van een beetje polemiek. Lijkt me ook wel goed voor neerlandistiek.nl.
Een Nederlandse identiteit is fictie? Ontkent u dan het bestaan van een meer of mindere vorm van ‘eenheid” die ons land tot natiestaat maakt en zeker een belangrijke rol speelde in het verleden bij het ontstaan daarvan? Waarom woont u in Nederland, wat houdt u hier vast?
Ik woon met veel plezier in Nederland. Het Nederlands is mijn moedertaal. Ik eet graag boerenkoolstampot met worst. Ik vind dat de Nederlandse politiek redelijk goed omgaat met de huidige crisis.
Etcetera.
Maar met mijn identiteit, of de identiteit van dit land, of zelfs een verband tussen die twee, heeft dat weinig te maken.
Want ik spreek ook uitstekend Spaans. Ik eet heel graag Valenciaanse rijstschotels. Ik bewonder een aantal Duitse politici, waaronder mevrouw Merkel, en ik kom graag bij het Europees Parlement over de vloer.
Vertel mij maar welke “identiteit” hierbij hoort.
Fictie kan overigens heel nuttig zijn.
Ik voel me ook wereldburger, maar heb ook een Nederlandse identiteit die mij hier bindt, zoals inderdaad omdat het hier prettig leven is, mijn moedertaal Nederlands is en omdat ook de boerenkool zonder worst mij lekker smaakt. En zo zijn er nog meer elementen die ik eerder heb genoemd, die er toe leiden dat er sprake is van een zekere mate van eenheid in Nederland waardoor er niet en masse wordt geëmigreerd. Dat we ook openstaan voor andere culturen is ook een kenmerk. Het ontkennen van een Nederlandse identiteit vind ik juist een modieuze ontkenning van de realiteit.
Wat vind je van mijn voorstel om hier niet het heel grote, loodzware woord “identiteit” voor te gebruiken, maar het veel kleinere, lichtere woord “aspecten”? Aspecten van wie je bent. Aspecten van het dagelijks leven in een land, stad of dorp, van de politieke omgangsvormen aldaar, en meer van die dingen.
Dat is een woordenkwestie, bovendien vind ik het evident dat een identiteit uit verschillende aspecten bestaat, het twistpunt spitst zich toe of die aspecten voor een Nederlandse identiteit wel door iedereen wordt gedeeld, in ieder geval kennelijk niet door u. Ik vind die cultuur-relatiiverende houding niet alleen modieus, maar zoals ik net was vergeten te schrijven, ook elitair. Het gaat er niet om dat u geen Nederlandse identiteit voelt, maar ontkent dat die voor het overgrote gedeelte van de Nederlanders niet zou bestaan, of hautain beweert dat hun oranjegevoel fictie is. Dat lijkt me een geheel foutieve voorstelling van zaken.
[ Ik heb het boek tegen het Engels van Lotte Jensen niet gelezen, maar vind haar opvatting om een taal te koppelen aan een specifieke cultuur en politiek (het neo-liberalisme), in dit geval de anglo-ramerikaanse, helemaal niet zo genuanceerd. Ik vind het nogal kortzichtig en conservatief. Het past wel goed in haar identiteitsdenken, maar het verbaast me dat u haar pleidooi tegen het Engels constructief vindt, Toch ook een uiting van Vaderlandsliefde en eigen taal eerst? ]
Mijn opmerking over haar visie op het Engels was natuurlijk: ironisch.
Ik vind het, net als jij, grote flauwekul om het Engels te zien als de taal van een bepaalde ideologie of subcultuur. Maar mevrouw Jensen had daar, als gerenommerd en gelauwerd geesteswetenschapper en inmiddels dus lid van de Academie, een andere mening over.
Zie eerdere discussies daarover op deze website.
Mevrouw Jensen had dit weekend trouwens weer een groot stuk op de opiniepagina van een krant (NRC), waarin ze haar diensten aanbiedt aan Rutte. Zij zou hem kunnen helpen in deze moeilijke crisis, want ze weet dankzij haar cultuurhistorische onderzoek het een en ander over rampen, crisissen en, jawel, daar komt weer zo’n heel groot, loodzwaar woord: “betekenisgeving”.
Daar schijnt nu behoefte aan te zijn.
Het wordt eentonig, maar ook dat vind ik weer gebakken lucht. Er is volgens mij maar behoefte aan drie dingen: een vaccin, een behandeling voor mensen die doodziek zijn door het virus, en een goed economisch plan.
Bij mijzelf en alle mensen om mij heen bespeur ik geen enkel gebrek aan betekenisgeving. Integendeel, iedereen geeft op zijn eigen manier betekenis aan deze vreemde tijd, wat soms mooi is om te zien, en soms denk je ook: mag het ook een onsje minder betekenis zijn ajb.