• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Vaktaal: de rebel Couperus

24 april 2020 door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

Door Michelle van Dijk

Vorige week kreeg ik VakTaal thuisgestuurd, het tijdschrift van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek. Er staan ontzettend diverse stukken in, met de laatste nieuwe (internationale) inzichten in de Nederlandse taal en literatuur. En wat blijkt? Deze editie is gratis te lezen! Zo kun je het stuk van spoken word-performer Babs Gons lezen over poëzie als protest; of het interview met Jacqueline Bel, de nieuwe VU-hoogleraar.

En met de Boekenweek in gedachten schreef ik een stuk over ‘rebel’ Louis Couperus, en dan specifiek over De stille kracht. Is Couperus een echte rebel? Is De stille kracht een geëngageerde roman? Antikoloniaal? Werd het boek op die manier gelezen? Toen ik me in de ontvangst van De stille kracht verdiepte, ontdekte ik een in dit opzicht interessante recensie… maar dat mag je hieronder lezen. En download dan hier de rest van VakTaal.

‘Het is hun beurt’

Rebellie in De stille kracht

‘… en van haar billen droop het rood.’ Toen Couperus De stille kracht in 1900 publiceerde, was deze zinsnede alleen al voldoende aanleiding tot opschudding. Die te plastische omschrijving van ‘dit afschuwelijke vampyr-wijf’ of ‘die incarnatie van dof smeulende verdorvenheid’, zoals Léonie van Oudijck werd genoemd, was een smetje op een verder uitstekende roman, oordeelden de recensenten. Het leek wel of ze volledig voorbijgingen aan de veel grotere dwarse kracht die Couperus in zijn roman demonstreerde. Of: ze zagen er alleen de uiterlijke verschijningsvorm van.

In de roman wankelt de positie van resident Van Oudijck wanneer zijn omgeving wordt ‘aangevallen’ door de stille kracht. Is het de islam, de spookachtige hadji die door de tuin beweegt? Wat betekenen die toverkracht, de vliegende stenen en rondgespuugde pruimtabak? De stille kracht is meer dan het onderhuidse, groeiende verzet tegen de luide kracht van de veroveraar, de koloniaal. De stille kracht is ook de erotiek, de verleiding; het zijn de buitenhuwelijkse, multi-etnische relaties die de gevestigde leiders van hun stuk brengen.

Léonie van Oudijck, vrouw van de resident, gaat affaires aan met haar stiefzoon Theo, geboren uit de voorhuwelijkse relatie die Otto van Oudijck had met een Javaanse vrouw, en met Addy de Luce, die uit een familie komt van een Solose prinses en een Franse avonturier. Het contact tussen de Europese resident en de inheemse regentenfamilie De Luce was al uiterst gespannen en of er nu wel of niet sprake is van toverkrachten wanneer de steentjes en pruimtabak door de lucht vliegen, Van Oudijck bezwijkt voor deze kracht.

Die rebelse kracht, opstandigheid door te verleiden, is het duidelijkst aanwezig in de figuur van Addy de Luce. De verleider Addy, uiterst sensueel door Couperus beschreven, legt het aan met moeder én (stief)dochter Van Oudijck en heeft vrede heeft met wat er dan ook maar uit voortkomt. De hele familie De Luce is multi-etnisch of ‘hybride’ te noemen – en functioneert prima. Van Oudijck daarentegen heeft een hekel aan ‘halfbloed’ (ondanks zijn eigen kinderen).

In stiefzoon Theo van Oudijck is de haat tegen de patriarchale overheerser zelfs vrij letterlijk aanwezig: ‘omdat hij in het diepst van zich die vader haatte, niet om die aanleiding of deze reden, maar om een geheimzinnige bloed-antipathie, omdat hij zich, trots zijn voorkomen en voordoen van blonde en blanke Europeaan, geheimzinnig verwant voelde aan deze onechte broêr, een vage sympathie voor hem voelde, beiden zonen van een zelfde moederland, waarvoor hun vader niet voelde dan alleen met zijn aangeleerde ontwikkeling: de kunstmatig, humaan aangekweekte liefde der overheersers voor de overheerste grond’.

Zo scherp hadden nog maar weinig schrijvers het tot dan toe gezegd, toch kwam een inhoudelijke discussie niet op gang – de ‘melkige molligheid’ van Léonie en de vraag of de toverkrachten echt waren bleven in Nederland de boventoon voeren. Maar er was een recensent die ook al in 1901 in De stille kracht de dwarse kracht herkende en zelfs opriep tot verzet: Alexander of Alexandre Cohen, een Nederlandse socialist/anarchist – rebel! – die zelf onprettige jaren bij de KNIL had doorgebracht, en die in Mercure de France als Frans-Nederlandse journalist recensies schreef over nieuwe Nederlandse literatuur.

Cohen schreef (vrij vertaald, lees hier het origineel):

‘Wit heeft anderen al zo lang op de nek gezeten, dat ik graag zou willen zien dat deze anderen – zwart, geel en café-au-lait – eens een beetje – een beetje veel! – de witten zouden vertrappen. Het is hun beurt. Ik zou net zo makkelijk een fan van de ‘stille kracht’ van meneer Couperus kunnen zijn. Maar ik wil het zien, ik wil het alleen maar zien! Wanneer komt de wraak, de echte, de enige?’

Helaas is mij onbekend of Couperus deze recensie kende en wat hij daar weer van vond, al zou ik denken dat hij al genoeg krachten toekende aan de seksuele ‘zwakten’ van de mens. Ergens hadden de Nederlandse recensenten dat ook juist gezien.

P.S. Nee, ik ga geen hertaling maken van De stille kracht.
P.P.S. Ja, je moet 
De stille kracht wel lezen. Wat mij betreft de mooiste en boeiendste roman van Couperus. Koop ‘m bij je lokale boekhandel!

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Louis Couperus

Lees Interacties

Reacties

  1. chrisbernasco zegt

    28 april 2020 om 16:06

    Mooi stuk. Er valt ontzettend veel te zeggen over De stille kracht. Het is niet alleen spannend en complex, maar ook zeer inzichtgevend in de ideeën over ras, Oost en West en kolonialisme van die tijd. Toen ik meer dan dertig jaar geleden afstudeerde op het boek, las ik ook recensies uit die tijd. Recensenten reageerden zeker niet alleen op de literaire kwaliteit maar ook op de inhoud, herinner ik me. Razend interessant.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d