Door Siemon Reker
De omschrijving in Van Dale luidt: “iem. die een sluipmoord pleegt” bij het trefwoord sluipmoordenaar. Gelukkig werd er vandaag bij het Kamerdebat niet naar Het Woordenboek gegrepen want dan was de plenaire zaal misschien wel te klein geweest. Iemand die een sluipmoord pleegt, de minister! En, aangifte gedaan?
Thierry Baudet (FvD) begon zijn bijdrage in het Stikstofdebat aldus (volgens de ongecorrigeerde Handelingen): “Daar zit ze, de sluipmoordenaar van de agrarische sector.” Voorzitter Arib moest even slikken en onderbrak de Fvd-woordvoerder: “U gaat toch niet de minister een sluipmoordenaar noemen? (…) Nee, dat kan niet! Neem het terug. Dit kan echt niet. Dit gaat te ver!”
Baudet nam het niet terug en nam kennis van de mening van de voorzitter dat dit stuitend was en niet kon, de minister een sluipmoordenaar noemen.
Ze kreeg bijval van enkele Kamerleden, William Moorlag (PvdA) wilde een schorsing voor overleg met collega’s en kreeg daarvoor steun. Prima, aldus Baudet. Maar Frank Futselaar (SP) voorkwam dat: “Een kind dat voortdurend om aandacht schreeuwt, moet je niet belonen met die aandacht. Wat mij betreft gaan we gewoon door.” Dat vond Baudet ook prima en toen Esther Ouwehand zich bij Futselaar aansloot, ging het debat door en Baudet maakte een passieve constructie van zijn eerdere opening: “Er wordt een sluipmoord op de agrarische sector uitgevoerd, en de …”
De voorzitter:
Nee, nee, nee. De vraag is: neemt u dat woord terug? Want uw uitspraak was gericht op de minister als persoon, als minister, als mens. Als u dat niet terugneemt …
De heer Baudet (FvD):
Nee, ik neem dat niet terug.
De voorzitter:
Dat vind ik dan ontzettend jammer. Ik vind dat gewoon schofferend, in het parlement, maar ook naar de minister toe.”
De gebeurtenis kreeg buitengewoon veel aandacht in de media gisteren. Wie nazocht wat er gewoon is in het Nederlands, ontdekt allereerst hoe vaak het woord bijvoorbeeld alleen al deze maand in kranten gebruikt is. Het Jakobskruiskruid wordt sluipmoordenaar genoemd, corona, verzilting, de ziekte van Kahler, fysieke klachten (door geestelijk leed), hitte, onzinnige zorg, droogte, stikstof, koolmonoxide. Van alles, maar niet een persoon: een eerste zoeken in geschreven media wijst erop dat we de moordenaar in dit geval niet als een persoon moeten zien maar als een personificatie van iets.
Dat heeft mevrouw Arib vast niet geweten, net zo min als de aanwezige Kamerleden, Thierry Baudet incluis. Hij immers verwees met de gewraakte term wel degelijk naar een persoon, minister Schouten.
Wat zei die later, in haar termijn? “Ik heb geleerd dat juist in dit huis woorden ertoe doen. Woorden hebben impact. Woorden hebben effect. Ik betrek het altijd maar op mijzelf. Voor mij is het belangrijk dat ik weet, me realiseer, dat wat ik zeg niet heel betekenisloos is, integendeel. Ik denk dat dat gewoon voor iedereen in deze Kamer zou moeten gelden.
De heer Baudet (FvD):
Daar ben ik mij zeer van bewust. Daarom heb ik ook niet teruggenomen dat ik de minister een sluipmoordenaar van de agrarische sector heb genoemd.”
Dat was waar, de heer Baudet had niet teruggenomen, maar hij had zijn openingszin wél vervangen door eentje van de lijdende vorm. Dat kwam nogal wat dichter bij die hedendaagse gewoontes van het Nederlands dan de aanvankelijke ouverture: sluipmoordenaars zijn dingen, geen mensen.
Foto: Carola Schouten, Wikimedia
Het was natuurlijk nog iets persoonlijker (en eventueel dreigender) gemaakt door het ‘daar zit ze’, waarmee de minister dus echt als persoon van vlees en bloed werd aangeduid.
Tegelijkertijd lijkt mij het allemaal overduidelijk metaforisch en misschien hyperbolisch. Ik heb geen heel duidelijk oordeel over wat nu het juiste agrarische beleid zou zijn, maar naar mijn smaak is het nu ook weer niet zo raar als een politicus een bewindspersoon verwijt een bepaalde sector te vermoorden.
Politieke taal en taalgebruik van politici zal al wel vaker onderzocht en geanalyseerd zijn. Misschien wordt het toch tijd voor taalpolitie of op z’n minst ethisch-morele analyse van het taalgebruik van politici.
Laten we toch maar enige vrijheid van taalgebruik handhaven en toestaan. Altijd handig als je zelf iets wil zeggen. Want anders worden literatuur, filosofie en ook cabaret gecensureerd. En Tv-spul als Fawlty Towers, Little Britain, Gone with the Wind. Als het aan de bigotte bazelbaasjes (mag die term wel, mevrouw de kamervoorzitter?) ligt, dan keren we terug naar het domme domineesland van weleer. Overigens, verder doet mevrouw Arib het best aardig. Maar deze keer was ze iets te streng.
Ik reageer omdat de westerse waarden van democratie en geestelijke vrijheid mij zeer aan het hart gaan, net als de waarde van zorgzaamheid en een schoon milieu. En ja, westerse waarden.
Vrijheid. Prima. Maar, deze wanabe intellectueel, met zijn “boreaal Europa” en “uil van Minerva” , die er continu oneliners ingooit en die dan laat vervolgen met “enz. enz.” (in een “betoog”heb ik er ’n keer meer dan 30 geteld, deze man grijpt zijn vrijheid maar vergeet zijn plicht, zijn voorbeeldfunctie.
Sluipmoordenaar was hier gewoon verkiezingsgebrul. Straks staat hij vooraan in de demonstratie van de boeren met traktoren op het Malieveld en op hun spandoeken “Schouten, moordenaar”. En in maart een gehalveerde CDA en CU.
IK zou zeggen: Daar staat hij, Baudet, de opruier, de verkiezingsfraudeur. (of neem ik nu te veel vrijheid, zo ja, dan doe ik in maart in ieder geval mijn plicht.
Dat alles is jouw mening. Van mij mag je je mening hebben. Maar dat mogen de Baudets ook. En nee, zelf vind ik dat er wel degelijk een groot klimaatprobleem bestaat. En ook dat de coronapandemie echt bestaat. 🙂
Het gaat hier niet zozeer om meningen, maar meer over fatsoen (óók westerse, zoals jij zegt, zelfs wereldwijde waarden), De opmerking werd gemaakt in het parlement. Zoals Arib en anderen ook vonden: de opmerking was onparlementair (gevonden definities: niet in het parlement thuishorend, onkies, te onomwonden, onbeschaafd). Wilders heeft daar ook een handje van, onlangs nog over Femke Halsema.
Soms hoeft men in het publieke debat niet beleefd te zijn. Zeker niet als je vindt dat de ander ook niet beleefd is. Bovendien, nooit opgevallen dat Wilders en Baudet ook afgeblaft worden? Noemen we zoiets niet selectieve verontwaardiging? En nogmaals, we behoren elkaar niet voor te schrijven hoe men zich uit. Maar dit is geen politiek forum. Het gaat hier over taal en letteren.
Als over “afblaffen” van Baudet en Wilders op dit forum een artikel verschenen zou zijn, had ik ook gereageerd op dezelfde manier en over de gebezigde TAAL, namelijk de taal van het fatsoen, de ethiek, de moraal van de taal.
Cetero censeo communicationem meliorandam esse in senatum et undique
Wat ik verder van Baudet vindt doet hier niet terzake. Maar ik maak wel bezwaar tegen onnauwkeurig weergeven. Arib vroeg aan Baudet of hij de minister een sluipmoordernaar noemde. Baudet vulde toen aan: “van de agrarische sector”.
Ik heb zeer wel een mening over dit soort taalgebruik in het parlement maar daar gaat het hier niet om. Er zit, wat mij betreft althans, een verschil tussen iemand een ‘sluipmoordenaar’ noemen en een ‘sluipmoordenaar van de agrarische sector’. Dat verschil komt hierboven niet aan de orde aan het begin van het artikel.
Ik vindt kan natuurlijk niet…
Een snelle blik op de Online Van Dale geeft bij ‘sluipmoordenaar’ onderstaande twee betekenissen die voor mij heel normaal en al lang bekend zijn, vooral ook de tweede.
sluip·moor·de·naar (de; m; meervoud: sluipmoordenaars)
1 iem. die een sluipmoord pleegt
2 gevaar dat onmerkbaar maar onverbiddelijk toeslaat: overgewicht is een sluipmoordenaar
Dus …
Ik lees dat de ‘gebeurtenis’ buitengewoon veel aandacht kreeg in de media. Mij was dat – gelukkig – grotendeels ontgaan, maar als het om Baudet gaat is er altijd veel aandacht en die aandacht probeer ik zoveel mogelijk te ontlopen en zeker niet te voeden, zoals ik nu doe, Samenvattend een storm in een glas water die eigenlijk geen enkele aandacht verdient.
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/sluipmoordenaar
Dus… dan zijn de ideeën van Baudet c.s. sluipmoordenaars.
Als Baudet gezegd had: …wat Schouten doet is funest voor de agrarische sector…. had er geen haan gekraaid
exact en dat is parlementaire taal
Als ze de metaforische hadden gekend, of in de Van Dale hadden gekeken, ook niet.
En er staat in dit slordige stukje nog een, met mijn twee reacties. samenhangende, onjuiste bewering, Siemon Reker schrijft:
“Dat heeft mevrouw Arib vast niet geweten, net zo min als de aanwezige Kamerleden, Thierry Baudet incluis. Hij immers verwees met de gewraakte term wel degelijk naar een persoon, minister Schouten.”
Nee, Baudet niet incluis, hij verwees naar de minister als ‘sluipmoordenaar van de agrarische sector’, dat was dus juist metaforisch bedoeld, als een gevaar, en niet als een persoon. Daar gaat dit stukje toch juist over? En daarom heeft Baudet zijn opmerking ook niet teruggenomen.
Als Baudet de metaforische had gekend, had hij moeten weten dat die niet voor mensen wordt gebruikt.
Had gekend? Hij kende de metaforische betekenis juist wel, dat schreef ik net en blijkt ook uit zijn reacties later, begrijp ik nu. En waarom zou het net metaforisch voor mensen gebruikt mogen worden, het is ook – en tegenwoordig alleen maar – een metafoor, of een personificatie voor gevaar.
Van Dale bij metafoor:
“overdrachtelijk taalgebruik in het algemeen, stijlfiguur of betekenisverandering waarbij een woord of uitdrukking gebruikt wordt als naam voor iets waarop ze in letterlijke zin niet van toepassing zijn”
Van Dale bij personificatie:
“zaak die als persoon is voorgesteld”
En ook, en daar gaat het nu om:·
“persoon in wie iets belichaamd is”
Metaforisch of niet, het was weer duidelijk populistische taal, een verkiezingsstunt. De goegemeente zal echt niet zo genuanceerd over de gebruikte kwalificatie denken. “Zie je wel, Baudet zegt het ook, Schouten is een …. (vul elke andere nare kwalificatie maar in)”. Baudet weet ook dat het voor kiezers fijn is één persoon als zondebok aan te kunnen wijzen, vandaar dat hij toevoegde: “Daar zit ze…”.
In het voorgesprek is hierover uitgebreid gesproken. Theo las in de speech dat de minister bezig was de agrarische sector volledig om zeep te helpen. Thierry vond dat best een toepasselijke uitdrukking, maar Theo hield aan. Zoek de grens eens op en wees concreet. Die boeren zijn daar gevoelig voor en je criticasters liggen toch wel op de loer.
Het dichterlijke instinct bij Thierry kwam boven. Sluipmoordenaar of sluipmoordenares? Stop dat maar eens in een jambische versvoet, moet hij gedacht hebben. En hij was óm. Het klopte ook. Het ging langzaam. Het wordt ophef en hij zag het toneeltje al voor zich. Dank je, Theo, ceterum censeo Aribam contradictam esse.
Mijn zegsman houdt zich schuil in het struweel, angstvallig zijn Van Dale beschermend.
De term huurmoordenaar is beter van toepassing voor deze minister.
Me dunkt van niet. Want ik zie niet in door wie ze ingehuurd is. Door Green Peace? Volgens mij staat ze niet op de loonlijst van GP. Deze site gaat overigens niet over politiek maar over taal in al zijn aspecten. Dat wil zeggen dat men hier ook afweegt of een woord wel goed is gekozen. De term “huurmoordenaar” lijkt mij incorrect gekozen. Correct taalgebruik is overigens helemaal geen uitvloeisel van de ideologie van politiek correct. Haast integendeel maar nogmaals, deze site is apolitiek.
Ik wou alleen maar even zeggen dat ik het een hartstikke leuke vrouw vind, die Carola Schouten.
Een moordwijf.