• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

dusdanig / zodanig

18 juni 2020 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Verwarwoordenboek Vervolg (171)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

dusdanig / zodanig

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er is soms een heel klein verschil.

dusdanig        in die mate (graad), op die manier (wijze)

  • Het parket vertoont dusdanige vochtplekken dat herstel alleen mogelijk is door planken te verwijderen.

zodanig          op die manier (wijze), in die mate (graad)

  • De resultaten van dit onderzoek waren zodanig, dat verdere financiering werd ingetrokken.

Bij dusdanig is de graad vaak belangrijker dan de wijze, en bij zodanig is het andersom. Wanneer je alleen de graad wil aanduiden, is dermate een geschikter woord. Dit woord is al eerder behandeld in het Verwarwoordenboek. Daar heb ik overigens de graad-betekenis van dusdanig wat weggemoffeld. Bij nadere analyse lijkt er een driedeling, met dusdanig in de middenpositie. Vergelijk:

  • Dit probleem is dermate complex dat een oplossing nog niet in zicht is.
  • Dit probleem is dusdanig complex dat een oplossing nog niet in zicht is.
  • Dit probleem is zodanig complex dat een oplossing nog niet in zicht is.

De verschillen blijven subtiel: dermate wijst op een sterke graad, dusdanig is iets zwakker  zodanig is nog iets zwakker en kan ook de wijze aangeven. Wat kies je in de volgende zinnen?

  1. Eén persoon raakte …danig verwond dat deze naar het ziekenhuis moest worden vervoerd.
  2. De signalen waren …danig dat de inspectie tot nader onderzoek besloot.

In 1 gaat de voorkeur uit naar dusdanig. Het gaat hier om de ernst van de verwondingen. In 2 liever zodanig. Hier had wel dusdanig kunnen staan als het woord ‘ernstig’ erbij had gestaan, waardoor de graad-betekenis vanzelf oplicht. Ook had er dan dermate kunnen staan bij ‘zeer ernstige signalen’.

Vreemd toevoegsel eigenlijk, dat danig. Hierin verschuilt zich het voltooid deelwoord van ‘doen’: gedaan. We zien dit werkwoord ook als tegenwoordig deelwoord terug in ‘dusdoende’. Omdat danig in zodanig en dusdanig ook als apart woord werd opgevat, kreeg het zelf ook de betekenis van een hoge graad:  ‘zeer’, ‘erg’ of ‘hevig’:  Ik heb me danig in hem vergist.

Een beetje ouderwets zijn de woorden wel. In meer alledaags taalgebruik gebruiken we zo als bijwoord ( Het probleem is zo complex …) of zulke als bijvoeglijk naamwoord. Maar het kan nog klassieker. In mijn taalantiquariaat vond ik nog in dier voege!

Daarbij dient de rechter doel en strekking van de veroordeling tot richtsnoer te nemen in dier voege dat de veroordeling niet verder strekt dan tot het bereiken van het daarmee beoogde doel.

Zo mooi! In dier voege waar we nu de alledaagse woordjes en wel zo(danig) zouden schrijven. Maar de prijs op gebruik ervan is hoog. Die prijs is zodanig, nee dusdanig, nee zelfs dermate hoog, dat ik de woorden in dier voege afraad te gebruiken voor een breed publiek. De prijs is namelijk: onbegrip. Toch kan misschien deze woordcombinatie nog wel een nieuw leven krijgen als stoplap in yuppentaal: in dier voege!

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d