• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

‘Jaap, de jood, met kokernoten’ (1834)

30 augustus 2020 door Ewoud Sanders 1 Reactie

Illustratie uit Prentjes-almanak voor kinderen van 1834.

Jeugdverhalen over joden (105)

Door Ewoud Sanders

Auteur: onbekend

Jaap verkoopt geen fijne waren,
Gansch geen malsch en geurig fruit
Maar als ’t puik der handelaren,
Vent hij kokernoten uit.

Deze vrucht, dit moet gij weten,
Hard als ijzer, maar toch frisch,
Dient niet om te zijn gegeten
Door dengeen, die tandloos is.

Dit kan Jaapie niet verschelen,
Als hij maar zijn noten slijt,
En hij blijft u aanbevelen:
‘Eet jelui met goed aptijt!’

Gedicht en prent zijn te vinden in de Prentjes-almanak voor kinderen van 1834, uitgegeven door Hend. M. Houtgraaf in Amsterdam. Deze almanakjes, die waren voorzien van kleine gedichten en verhaaltjes, verschenen sinds 1790, nadat het verkoopsucces van Hieronymus van Alphen duidelijk had gemaakt dat er voor kinderpoëzie een grote markt bestond. De maker van prent noch gedicht zijn bekend.

         Naast ‘Jaap, de jood, met kokernoten’ bevat dit almanakje plaatjes en gedichtjes over onder meer een verkoper van zwavelstokjes en een smokkelaarster van sterke drank. Kokernoot is een verouderd woord van kokosnoot, ontstaan onder invloed van het Engelse cokernut.

         Gedurende de negentiende eeuw heten de meeste joodse personages – als ze al een naam kregen – Levi, Lijp(ie), Nathan, Moos of Mozes. Slechts sporadisch kregen ze, zoals hier, de naam Jaap. In Noord-Holland kende men een spotliedje getiteld ‘Jaap de Jood’:

Jaap de Jood,
Brak zijn poot,
Op Zaandammer kerremis.
Toen was heele Japie dood.

De tekst die ‘Jaap, de jood, met kokernoten’ op het bordje op zijn kar heeft staan (‘Sonder aksie of refaksie’) komt uit het Bargoens en betekent: ‘zonder last of schade’. Waarschijnlijk wordt hier bedoeld: de kokosnoten zijn van goede kwaliteit; dan wel: de verkoper is niet aansprakelijk. Het is zeer de vraag of dit tekstbordje aan de jonge lezers was besteed.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 19e eeuw, jeugdliteratuur, Jeugdverhalen over joden

Lees Interacties

Reacties

  1. M. Helder zegt

    1 september 2020 om 01:08

    ‘Sonder aksie of rafaksie’ – daar lijkt mij geen woord Bargoens bij.
    Het WNT geeft bij ‘actie’ o.a.:

    Rechtsvordering; vervolging in rechte.
    — Zonder actie of refactie, zonder recht op schadevergoeding (als voorwaarde bij verkoopingen) (calisch [1864]).

    Dus: niet goed, geen geld terug.
    (Een variatie hoorde ik ooit van een klusser; met brede grijns: ‘Kom je voor garansie, is Gijs met fakansie’.)
    Zo’n bord zal mogelijk een vast attribuut van bepaalde – minder betrouwbare – straatverkopers zijn geweest en ook door kinderen als zodanig zijn herkend, ook zonder de precieze betekenis te begrijpen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Kees Spiering • Met schone lei

We zijn zo gezin als ’t maar kan —
toch loopt ze ver van mij. Verdriet
verslijt ze als kledij. Ons ontgaat
dat het kind geen capuchon draagt

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

DALENDE EEND

Een inval van herboren weelde,
het water schommelt diep onthutst,
een eend apart is klein van stuk,
zieltogend water zijn gemeente.
 

Bron: De Revisor, februari 1974

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1872 Johan van Dale
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d