Stel dat je jongeren meer boeken wil laten lezen, wat doe je dan? Verplichten, zeggen sommigen. De Max Havelaar uit hun buurt houden en alles zo lollig mogelijk maken, zeggen anderen. Ik geloof dat Bas Steman de enige echte manier heeft gevonden: jongeren laten zien dat lezen een verrijking van het leven is.
Want dat lijkt me het enige echte argument voor leesbevordering. Niet dat je woordenschat of je concentratie of je empathie er door verbeteren, maar dat je met lezen een wereld betreedt die je op geen enkele andere manier kan betreden: die van andermans hoofd. Een wereld waar je bovendien in ieder geval in theorie zelf ook toegang toe hebt – want anders dan een film schieten of een game ontwerpen kan iedereen een boek schrijven. (Els Stronks noemde dat onlangs: leeskracht.)
Wat deed Steman, zelf neerlandicus én romanschrijver? Hij nodigde een aantal jaar geleden een paar maten van zijn zoon in 4vwo uit om samen een leesclub te beginnen. Het excuus was dat ze zo te zijner tijd beter voorbereid zouden zijn voor het eindexamen; de geheime agenda was om lezers van ze te maken.
In zijn vorige week verschenen Lekker boekie! beschrijft hij de bijeenkomsten van de club – hoe de jongens in het begin sceptisch waren, maar al door het eerste boek, Wij van Elvis Peeters, overtuigd raken. En hoe Sleman ze ondertussen de kneepjes van het close readen bijbrengt – onder het mom van het zoeken van paaseitjes.
Het is geen kinderachtige leeslijst die de jongens doorwerken: ook het gesmade Max Havelaar staat erop, net als De avonden, Lucifer en Karel ende Elegast. De jongens blijken elkaar ervan te kunnen overtuigen dat er zelfs aan een op het eerste gezicht ‘saai’ boek als De avonden heel wat te genieten valt.
Het is een aanstekelijk verhaal, al merkt Alex Boogers terecht op dat de jongens van deze leesclub Nescio wel allemaal wit zijn en een gegoede achtergrond hebben. Bovendien weet Sleman zijn contacten in het literaire circuit aan te spreken waardoor de club niet alleen met Boogers in contact komt maar zelfs Adriaan van Dis op bezoek krijgt. Aan de andere kant: je kunt wel meteen willen dat je ook een groepje jongens uit de Schilderswijk die nog nooit een schrijver hebben gezien aan Vondel krijgt, maar misschien is het goed om het op deze manier te proberen.
Hoe mooi en aanstekelijk het verhaal ook is, de vorm waarin Steman het gegoten heeft is wat wonderlijk. Het boek heeft de vorm van een verhaal met veel dialogen tussen de jongens, en uitgebreide beschrijvingen. De vraag daarbij is wie dan de doelgroep is. Volgens de flaptekst zijn dat in de eerste plaats ‘middelbare scholieren die de leeslijst zien als zinloos oponthoud’, maar waarom zouden zij dan wél ineens een boek lezen over de leeslijst?
Meer kans is er misschien bij ‘alle ouders met schoolgaande kinderen’ en ‘docenten die tegen dovemansoren over boeken spreken’, de andere twee groepen die de flaptekst noemt. Die volwassenen geeft Steman nuttige tips, al weet ik niet zeker of dat in de vorm van een verhaal had gemoeten, vooral omdat dit verhaal eigenlijk zelf vooral voor jongeren bedoeld lijkt. Daarbij komen de jongens van de leesclub niet echt uit de verf als personages.
Maar het is natuurlijk tegelijkertijd een beetje flauw om over zoiets te klagen. Je kunt alleen maar hopen dat meer vaders een groep jongens en/of meisjes om zich heen verzamelen om met hen boeken te lezen – en zo samen te ontdekken dat wie leest het leven rijker leeft, al is het maar vanwege de paaseitjes.
Bas Steman. Lekker boekie! Zo wordt lezen (weer) leuk. Nieuw Amsterdam, 2020. Bestellen bij boekwinkel Frits Hardeman
Het boek is ook bij andere boekwinkels te bestellen, bijv. bij https://www.libris.nl/gianotten-mutsaers/zoek/?q=9789046827819
Joh!
Ja!
Misschien inspireert het de filmbranche tot een romantische tiener-komedie, dan inderdaad met diverse cast. Meisje uit Haagse Schilderswijk raakt via boekenclub verslingerd aan literatuur. Dan komt haar droom uit: de hoofdrol spelen in een bewerking van Mariken van Nieumeghen voor het schooltoneel. Maar dan komt haar vader erachter en die verbiedt haar mee te doen.
Terwijl pa haar ouderwetsch met de roede geeft, komt het meisje erachter dat ze eigenlijk een transgender en lesbo is. Dan raakt ze via de roeivereniging verzeild in een crimineel milieu maar redt drugsverslaafden. Ze schrijft, aangemoedigd door haar eenzame oma. op wie ze uiteindelijk euthanasie pleegt nadat haar oma zich heeft bekeerd tot Witte Piet, een roman met veel jonge-meidenbargoens, over haar belevenissen en bovenal haar meest innige identiteit. Dat boek wordt verfilmd met de eeuwige Carice van Houten in de hoofdrol en ze wordt uitgenodigd door Femke Halsema om de binnenstad van Amsterdam te bekladden met citaten uit haar boek terwijl Femke plechtig beloofd om alle criticasters van die grote grootse roman voorgoed te muilkorven.
Goed initiatief van Bas Steman, stimulerend boekie. Ik zag op Twitter vorige week een berichtje voorbijkomen dat hij en zijn leesclub Nescio te gast waren in De Vooravond op tv. Ik heb het item nu even bekeken. Het was de eerste keer dat ik het programma zag.
https://www.bnnvara.nl/devooravond/artikelen/boek-bas-steman-lekker-boekie
Het duurt een klein kwartiertje en voegt nauwelijks iets toe aan wat ik in dit artikel heb gelezen (dus waarom tv kijken in plaats van lezen?), behalve dat Bas de leesbevordering voor jongeren niet meer (alleen) bij het onderwijs wil neerleggen, maar vooral bij de ouders, bij oma’s en opa’s. Hij spreekt liever van leesopvoeding dan leesonderwijs.
Zelf heb ik me voor mijn kinderen ook ingespannen om ze te interesseren om goede boeken te lezen en de uitkomst was simpel: mijn zoon werd een enthousiaste lezer en mijn dochter niet. Waarom er verschil is, weet ik niet, ook andere karakters.
Ik lees een stuk minder fictie de laatste decennia, ik geloof het onderhand wel al die preoccupaties van millennials en boomers, maar als tiener vond ik literatuur belangrijk en interessant, inderdaad, vooral om kennis te vergaren van de wereld, vooral van andere mensen, wat hen bezighield – vroeger en nu – wat ze voelden, wat hen bewoog, hoe ze dachten en leefden. Ik was uiterst nieuwsgierig en ik wist zelf nog amper wat van de wereld en wie ik was. En literatuur was toen in de jaren zeventig onder jongeren, onder een deel van de jongeren, ook een dankbaar gespreksonderwerp tussen geestverwanten op en na school. Je kon er uren over praten en filosoferen op jongenskamers. Zo leerde ik niet alleen lezen, maar ook ouwehoeren. Dat lezen is wat op de achtergrond geraakt, maar ouwehoeren over onder andere taal en boeken dat doe ik nog steeds, al is het nu vooral via mijn toetsenbord. 🙂
_
Bas Steman (Apeldoorn 1971) is ook schrijver en zijn laatste roman is getiteld Morgan, een liefde. Ik lees hierover ergens.
“Bas Steman schreef een fascinerende autobiografische roman over de soldaat Morgan, iemand van wie hij sterk het gevoel had dat hij het zelf was. Was hij in een vorig leven de soldaat Morgan geweest, die omkwam bij de slag om Arnhem? Die zoektocht, daar is de roman een neerslag van …”
Ik geloof niet in reïncarnatie, maar zou dan na mijn dood wel als John Lennon willen terugkeren op aarde.
http://www.dejongenskamer.nl/varia99.htm#gun
Ik dacht dat ‘boekie’ een synoniem was van ‘stripboek’, dan wel ‘periodiek verschijnend blad met beeldverhalen’.