In het jaar 1912 is door ons, Ambtenaar van den Burgerlijke stand der gemeente Nijmegen, provincie Gelderland, ingevolge missive van den Minister van Oorlog tot ’s Gravenhage /../ ingeschreven een uittreksel uit het dagregister, gehouden aan boord van het stoomschip Koning Willem III, zich bevindende op 33o 57′ Noorderbreedte en 25o 37′ Oosterlengte, houdende dat aan boord van voorschreven bodem /.. / is geboren een kind van het mannelijk geslacht, /.. / welk kind de voornamen zijn gegeven van Willem Driekes.
Voornamendrift 61
Door Gerrit Bloothooft
Kinderen komen soms op vreemde plekken ter wereld. Dat kan een opvallende voornaam en een opmerkelijke geboorteplaats in het paspoort opleveren. Zo worden kinderen wel eens ‘op zee’ geboren of ‘aan boord van’, vooral als de ouders een lange zeereis naar de Oost of de West of terug maakten. Maar ‘aan boord van de beurtman van Lemmer op Amsterdam’ kwam in 1819 ook voor. Tegenwoordig kan in een Nederlandse paspoort als geboorteplaats staan ‘AB “Atlantis” 16o36′ NB-40o59′ OL’ met als geboorteland ‘Internationaal gebied’.
Wanneer een kind op zee werd geboren (het gebeurt bijna niet meer) dan vernoemden de ouders het met regelmaat naar het schip. De kapitein moet in zo’n geval de geboorte in het scheepsjournaal opnemen en vond het mogelijk ook wel aardig dat de scheepsnaam werd gekozen – ook als dat geen bestaande voornaam was. Het levert creatieve naamgeving op.
Uit onze gegevens over de voornamen van de Nederlandse bevolking vanaf 1790 vinden we 481 vermeldingen van een geboorte op een schip, waarbij in 394 gevallen de naam van het schip wordt genoemd, die bij 139 kinderen (35%) in de voornaam terugkomt. Die staan in de tabel.
Wanneer de scheepsnaam al een bestaande voornaam bevat kan die gewoon worden gekozen; dat gebeurde 34 keer, waarvan de helft als eerste voornaam. De origineelste lijkt me de bovengenoemde Willem Driekes naar het schip Willem III. Dat is probleemloos want Driekes is een verkorting van Hendrikus.
Als de scheepsnaam geen bestaande voornaam is en toch voor het kind wordt gekozen, dan ging de kapitein naar Nederlands naamrecht (van voor 1970) buiten zijn boekje, maar wellicht geldt dat niet in internationale wateren. Voor de ambtenaar van de burgerlijke stand in Nederland zit er niets anders op dan zo’n ongebruikelijke naam over te nemen. Dat gebeurde 105 keer, waarvan overigens maar in 10 gevallen als eerste voornaam. Ouders pasten de scheepsnaam meestal in het suffix wel aan het geslacht van het kind aan. Daarvan vind ik Riemsje uit van Riemsdijk, Volendine uit Volendam en Tosca-Nella uit Toscana de mooiste vondsten.
Hoogzwangere vrouwen zullen niet graag een lange zeereis beginnen. Dus een bevalling op zee komt weinig voor. Maar de repatriëring uit Indonesië na de Tweede Wereldoorlog liet ouders, zeker na de ontbinding van het KNIL in 1950, weinig keus. En er gingen artsen en verpleegsters mee aan boord. Dat verklaart het grote aantal geboorten op schepen in de jaren vijftig, vrijwel allemaal voeren die af van de havenstad Tandjong Priok op Java. Die geboorten beleven niet onopgemerkt en de schepen werden in de pers ‘ooievaarsschepen’ genoemd. Dit is voor SS Ranchi uitgebreid beschreven door Peter Miebies.
Afgelopen vrijdag werd bij de NPO in de serie ‘Aangenaam’ een mooie podcast van Edda Heinsman met het verhaal van Renny geplaatst, de roepnaam van Antoinette Ranchia. Dit was de inspiratiebron voor deze bijdrage.
Toen vliegtuigen de lange zeereis overnamen was het afgelopen met geboorten en naamgeving op zee. Vanaf 7 maanden zwangerschap is een doktersverklaring nodig om te mogen vliegen en na 36 weken mag het absoluut niet meer. Daarom komt een geboorte in de lucht zelden voor. En als het toch gebeurt komt in het paspoort als geboorteplaats bijvoorbeeld ‘ab vliegtuig 37gr Nb, 25gr Wl’. Je kunt je kind dan altijd de naam van de luchtvaartmaatschappij geven of bijvoorbeeld Sky noemen.
Laat een reactie achter