Uit Afscheid. Gedicht uit de tijd van het virus, de nieuwe bundel van Cees Nooteboom.
Hoor de muziek maar de woorden niet,
dansbeweging, maar met niemand erbij.
Gedicht, maar zonder een lezer.
Tijd, maar zonder de cijfers.
Hoeveel raadsels kun je verdragen?
De vriend die stierf maar niet meer kon praten,
de andere vriend die in zijn laatste bed
een cirkel tekende met zijn handen,
en daarmee reizen bedoelde. Dat was
een afscheid, en ik begreep het, ik moest
nog reizen en verder, cirkels over de wereld
tot ik weer bij hem zou zijn,
of hij bij mij, een vergeefse belofte.
Cees Nooteboom (1933)
uit: Afscheid (2020)
Abonnees van Laurens Jz. Coster ontvangen iedere werkdag een gedicht per mail.
Ah onze eeuwige nobelprijsnominee en globetrottende witte schrijfboomer komt ons het resultaat bieden van al die verkwiste C02: het is hem opgevallen dat de letter O toch wel iets weg heeft van het cijfer 0, en dus wel eens de oneindigheid zou kunnen representeren, en zo kunnen de boomers elkaar op het sterfbed nog laten weten dat al die reisjes in het oneindige door oneindige C02 toch zeker wel een nobelnominatie waard waren.
Zondagmiddag
1.
Gisteren hoorde ik op de radio een interview met zangeres Janne Schra. Op vragen van de interviewer vertelde ze dat ze op de middelbare school gedichten van Vasalis had gelezen, die vond ze wel mooi, maar ook ontoegankelijk, ze begreep ze niet en dacht toen, Als ik wat ouder ben moet ik ze eens herlezen. In 2017 werd ze door het Noordpool Orkest gevraagd om een aantal gedichten van Vasalis te zingen met het orkest. Dat heeft ze natuurlijk gedaan en alle opgenomen liederen staan op YouTube. Herfst is – toevallig? – niet verklankt, maar Drank, de onberekenbare wel. Ik hou an de stem van Janne Schra, maar ik weet nooit zo goed wat ik met gezongen gedichten aan moet en in dit geval vind ik het nogal tamelijk onverstaanbaar, jammer.
https://www.youtube.com/watch?v=bjaS4NPY5M4
(Jaren geleden heb ik door een gerede aanleiding nog met Janne Schra getwiitterd.)
2.
Wel geslaagd vind ik de opname van het voordragen door Remco Campert van zijn gedicht Lamento met begeleiding van het kwartet van saxofonist Benjamin Herman.
https://www.youtube.com/watch?v=dc-r3ZYe_jE(
( Campert was al vanaf zijn tienertijd verknocht aan de jazz, aan de bebop en Vasalis hield van zigeunermuziek die al voor de oorlog veel in Den Haag live was te horen. )
3.
Geen gedicht, maar wel een liedtekst die ik een tijdje geleden tegenkwam en dat tot mijn verrassing was geschreven door Cees Nooteboom. Hij heeft begin jaren zeventig het bekende Italiaanse duet Parole, parole (Mina en Alberto Lupo) vertaald voor Liesbeth List en Ramses Shaffy. Parole, parole werd Gebabbel, gebabbel. Fijn nummer.
https://www.youtube.com/watch?v=6JFQewwyTRg
En Cees Nooteboom, 87 jaar, is nu in het nieuws vanwege zijn nieuwe dichtbundel Afscheid, gedicht uit de tijd van het virus, daaruit is ook dit gedicht van de dag geplaatst. Ik las een recensie op Tzum en tweette:
–
’Cees Nootebooms vader overlijdt in het voorjaar van 1945 aan de verwondingen die hij opliep tijdens het bombardement op het Haagse Bezuidenhout.’ Ik kom er nu pas achter dat Nooteboom in Den Haag opgroeide, mijn vader bleef ongedeerd.
https://www.tzum.info/2020/09/recensie-cees-nooteboom-afscheid-gedicht-uit-de-tijd-van-het-virus
–
Toch weer drie geboren Hagenaars in deze reactie en alle drie dichters en alle drie hebben ze veel met muziek.
‘Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.’
Gerrit Achterberg
+
PS. En vers van de pers …
http://www.dejongenskamer.nl/varia99.htm#blauw
@DirkJan,
Volgens een internetbio zijn ook dit de liedteksten van Nooteboom voor Liesbeth List, met muziek van Boudewijn de Groot:
1968 Minstreel in het gras https://www.youtube.com/watch?v=Q0GKGWYv2Fg
1970 Zotskap https://www.youtube.com/watch?v=EvuJFtw5oY4
1970 Terug bij jou https://www.youtube.com/watch?v=tohwNFjL7wg
1971 Mensen naar de maan https://www.youtube.com/watch?v=NTn4_MhlWtA
1979 Stien https://www.youtube.com/watch?v=jDFJaKGNn5c
En: ‘Zo hoog in de hemel’, https://www.youtube.com/watch?v=atUBFv8viYk
Er moeten er meer zijn, naast het hier al besproken ‘Iedereen, iedereen twist’. Ook meer vertalingen van chansons…
Ik heb verder geen bijzondere interesse in de liedteksten van Nooteboom en ik wist ook door Neerlandistiek dat hij begin jaren zestig al een liedtekst over de twist had geschreven.
Nu was ik wel wat verrast toen ik las dat Gebabbel, gebabbel ook door hem was geschreven, maar ik wist wel dat Cees in die jaren een relatie met Liesbeth List had. De verrassing zat hem er vooral in dat ik de Nederlandse versie tot voor kort alleen kende in de versie van Willeke Alberti en Paul de Leeuw van begin jaren negentig en dat heb ik toen nooit met hem geassocieerd en geweten dat de tekst van hem was.
Er zullen vast meer gerenommeerde (literaire) schrijvers en dichters zijn geweest die leidteksten hebben geschreven, maar ik kan eigenlijk niet meer bedenken dan recentelijk een aantal liedteksten van Ilja Leonard Pfeiffer voor Ellen ten Damme en Dimitri Verhulst voor Wende (Snijders). Zitten van beiden mooie nummers tussen.
@DirkJan,
Er zijn idd meer voorbeelden van literatuurwerkers die popteksten (pogen) te schrijven. Francoise Sagan schijnt een liedtekst te hebben geschreven. Pé hawinkels schreef teksten voor Herman Brood en Frans Kellendonk wilde als tiener de Nederlandse Bob Dylan te worden. Voor zover ik weet is er nooit een literatuurpersoon geweest die een echt goed popnummer heeft voortgebracht, afgezien van Berthold Brecht, die met ‘Mack the Knife’ zelfs een nummer 1-hit schreef. Brecht schreef ook ‘The Alabama Song’ van The Doors, ook een goed popnummer, maar dat flopte als single.
Het zijn blijkbaar twee verschillende professies, die om verschillende talenten en ambities vragen.
Er zijn inderdaad niet veel literatoren die zich aan liedteksten hebben bezondigd, Cees Nooteboom lijkt een uitzondering. Maar er zijn natuurlijk wel diverse uitstekende tekstdichters (geweest), zoals Lennaert Nijgh, Annie M.G. Schmidt, Willem Wilmink, ik noem een Michel van der Plas, Friso Wiegersma, Herman Pieter de Boer, of Theo Nijland en er zijn er nog wat meer, maar het valt me aan deze beperkte opsomming op dat ze vrijwel allemaal dood zijn …
Net had Radio 5 de radioprimeur met een nieuw duet van Paul de Leeuw en Simone Kleinsma. Het heet Tot de maan en terug en ik heb het gehoord: ‘Ik hou van jou tot de maan en terug …’ Nee, hier hebben we niet te maken met een poëtische dichter met een lyrische inborst (kan niet vinden van wie de tekst is) en ook de muziek van de huiscomponist van K3 loopt niet over van oorspronkelijke muzikaliteit, wel van van valse musicalkitsch. Ik ga geen linkje geven van YouTube.
Maar dan wel nog deze:
https://www.youtube.com/watch?v=-mjeJhFfjTI
Theodor Holman zingt Reve. Holman kan niet echt goed zingen, maar de getoonzette gedichten zijn in ieder geval goed te verstaan en zijn zelf geschreven pianomuziek sluit mooi aan bij het werk en de intenties van de later bekeerde volksschrijver. “Wie gij ook zijt. U heb ik lief, met heel mijn hart met al mijn bloed.” … “Er rest mij niets dan duisternis en dood.”
Prachtig!
Als je echt zo begaan bent met Den Haag is het wel vreemd dat je niet ‘De Vis die niet kon zwemmen’ weet noemen, vol dichters en schrijvers, van je stadsgenoot Melle de Boer en met je andere stadsgenoot Marc van der Holst, overigens naar mijn mening een van de weinige dichters daar die wat in de melk te brokkelen heeft. Een liedje:
https://soundcloud.com/melle-deboer/engel-vertaald-door-jan-van-mersbergen
Melle de Boer ken ik oppervlakkig van zijn (Haagse) band Smutfish en die voornamelijk Engelstalige songs maakt, nummers geschreven van zijn hand en die door hem met een wel heel beperkt stemgeluid worden gezongen. Ik wist niet van het bestaan van zijn Nederlandstalige project ‘De vis die niet kon zwemmen’ van een paar jaar geleden en waarbij Engelstalige songs van Smutfish door een keur aan schrijvers en dichters werden vertaald. Maar eigenlijk geen van allen die hieraan hebben meegewerkt (het linkje leidt naar het lied Engel, vertaald door Jan van Mersbergen) ken ik van andere, oorspronkelijke liedteksten, deze vertalingen lijken me eenmalige uitstapjes. In mijn reacties ging het toch om tekstdichters voor wie het grotendeels hun vak is – was – of in het geval van Pfeiffer en Verhulst, om makers van eigen oorspronkelijk liedwerk. Popmuzikanten en kleinkunstenaars die hun eigen teksten schrijven had ik er sowieso buiten gelaten.
Marc van Holst kende ik niet, (hij woont weliswaar in Den Haag, maar geboren en getogen in Noordwijk en waar hij veel over schrijft) , maar schijnt een groot en veelbelovend talent te zijn (en dat al jaren). Ik heb een en ander beluisterd op YouTube (een website heeft ie niet, maar hij schijnt wel hyper-actief te zijn op Facebook, maar daar zit ik om principiële redenen niet), maar hier was ik niet van onder de indruk, noch van zijn teksten, noch van de muziek en zijn vertolking. Evenmin van Melle de Boer, maar altijd aardig en prikkelend om van dit soort nieuwe, meer experimentele singer/songwriters kennis te nemen, maar het is geen muziek die ik ooit voor mijn plezier zal opzetten.
Ik ben al meer dan twintig jaar weg uit Den Haag en ik heb tot een paar jaar geleden geprobeerd om het culturele leven van de Hofstad op afstand te volgen, daarom weet ik van Smutfish, maar dat heb ik om diverse redenen losgelaten. Ik heb ook meer belangstelling voor ouder en klassieker werk, zowel in de poëzie als in de muziek (en als het erop aankomt, doe mij dan maar instrumentale jazz, al dat geouwehoer door de muziek altijd) en anders als jij, die als het naar jouw smaak hier op Neerlandistiek om fossiele, kanarieslechte gedichten of schrijvers gaat,wild om zich heen begint te slaan, geef ik nooit respectloos en met minachting af op al die actuele en kennelijk urgente dichters en muziekmakers van tegenwoordig waar ik weinig aan vind, en ‘kunstenaars’ als De Boer en Van Holst vind ik op het eerste gezicht en gehoor ook geen cultfiguren, zoals bijvoorbeeld Spinvis, of Meindert Talma,, maar rafelige randfiguren en dan zeg ik concluderend – onder dankzegging voor het plaatsen van het muzieklinkje : Haags of niet Haags; interessant, maar gaat u verder.
Trouwens het is hier bewolkt en wat fris in Amsterdam,,wat voor weer zou het zijn in Den Haag?
Zie ik zo bleek?
Dank voor je vrij bizarre reactie. Wild om me heen slaan? Omdat hier wat oude fossielen de ignoramus uithangen – alsof we niet precies dat van de neerlandistiek gewend zijn. Het is toch niet voor niets zo dat geen hond het wil studeren?
Zonder nieuwe discussiepaden in te slaan, denk ik – ook vanuit mijn eigen waarneming – dat jongeren om heel andere redenen geen Nederlands studeren en liever voor een andere studie kiezen en heeft dat niets te maken met een vermeende fossiele staat waarin de neerlandistiek zou verkeren. Als de neerlandistiek alleen nog maar over hedendaagse experimentele poëzie zou gaan, dan komt er juist geen hond meer studeren en de jongeren die nu nog wel voor een studie Nederlands kiezen, die doen dat doorgaans juist door een interesse in de traditionele literatuur, of vanwege belangstelling voor taalkunde, dat kan ook nog hoor.
__
En tegenover de ‘fossiele taalkunde’ staat de hypermoderne computationele linguïstiek, de tak van sport die zich onder andere bezighoudt met kunstmatige intelligentie en taal, dus zo’n studierichting is weer interessant voor de bèta’s die ook van taal houden.
En laat nu vandaag, 8 september 2020, Antal van den Bosch zijn benoemd als bijzonder hoogleraar Taal en Kunstmatige Intelligentie aan de UvA. Hij is ook directeur van het Meertens Instituut dat uitgerekend vandaag 90 haar geleden is opgericht. Feest in Amsterdam.
En dan las ik ook nog eens een artikel van vandaag op de site van The Guardian over een computer die bijna geheel zelfstandig een samenhangend en zeer diepzinnig essay over zijn eigen existentie uit zijn digitale brein heeft laten borrelen. Ik vind het allemaal twijfelachtig en het roept bij mij meer vragen dan enthousiasme op. Ik sta ook sceptisch tegenover de ontwikkelingen en de schijnbaar uiterst spectaculaire mogelijkheden van artificial intelligence in de toekomst. Het gaat ook altijd over de toekomst. Maar wat was nu het opzienbarende nieuws vandaag, lees zelf en vooral ook goed de voetnoot onderaan.
A robot wrote this entire article. Are you scared yet, human? GPT-3 – The Guardian – 08-09-2020
https://tinyurl.com/y5ng4van
Ik heb er een paar tweets over gemaakt en eindigde met:
+ PS. En dan zou ik zonder redactiewerk en zonder samenstelling van diverse runs, een zo’n AI-essay willen lezen zoals die uit de computer rolt, maar dat publiceren ze dan niet. En wat er in de achterliggende database zit, blijft ook onvermeld. We zullen zien wat de toekomst brengt. +
_
En gebeurde er nog wat op 8 september 1930?
Het was toen in Nederland een donkere en fris-warme dag (max 17,4°C) zonder zon. De lucht was onbewolkt en er stond een matige wind (3 Bft).
In New York begonnen de openbare scholen met het onderricht van Hebreeuws, Richard Drew vond op deze historische dag de Scotch tape uit en er werden talloze onbekende mensen geboren en gingen er dood. Zo werd in Hannover Norbert Goldberg geboren en die al dertien jaar later op 26 maart 1943 omkwam in Sobibor.
_
Op deze dag in 1983 overleed Wim Kan en vandaag 60 jaar geleden zag leeftijdsgenoot Matthijs van Nieuwkerk het levenslicht in Amsterdam, in zijn en inmiddels ook mijn Mokum.
Enfin, toch weer een hoop zijpaden (gebabbel, gebabbel, gebabbel), maar hoe dan ook, gefeliciteerd allemaal!
PS.
8 september 1930 viel op een maandag. Vandaag 5 jaar geleden was het net als nu een dinsdag, de dag van Joost Zwagerman zijn zelfgekozen dood. Na zijn overlijden verscheen nog een bundel met nagelaten gedichten.
LIEF
Mijn lief, wees alsjeblieft
heel lief voor mij, nu God
mij denkelijk heeft uitgewist.
Mijn lief, blijf alsjeblieft
heel dicht bij bij. Misschien
wordt ik door God gemist.
Mijn lief, vertrouw ook
nu op mij. Ik ben niet weg,
God ademt mij. Mijn lief,
wees alsjeblieft heel lief
voor mij. Misschien heeft God
Zich in mijn dood vergist.
Joost Zwagerman
(1963 – 2015)
harry reintjes schreef:
Over vissen en zwemmen gesproken. Uit de “fossiele” taal- en letterkunde: (gejat uit taalKRONKELS ( Carmiggelt?) Taalpost van Genootschap Onze Taal): “het water was zo helder dat je zelfs de vissen zonder snorkel kon zien” (o.i.d.) Voor mijn part fossiel, maar geniaal voor boomers, niet-boomers en “honden die wel willen studeren” die dit wel leuk, interessant en de moeite waard vinden.
p.s. zonder wild om me heen te slaan.
Wat bedoel je met oude fossielen? Ik proef in je reacties toch een niet geringe vleug intellectuelenhaat. En ik vraag me af hoe die haat, of wellicht beter dat ressentiment, is ontstaan. En daarbij dien ik wellicht ook nog op te merken dat zulk een ressentiment best wel zorgwekkend is.
Naar mijn idee zijn die “oude fossielen” verre van fossiel. Integendeel, onze geleerde neerlandici staan aan de spits van de nederlandse-taalkunde en de linguïstiek en van de nederlandse-literatuurwetenschap en de vergelijkende literatuurwetenschap.
Het kan natuurlijk best wel zo zijn dat sommige van die “oude fossielen” her en der de boot een beetje hebben gemist qua ontwikkelingen in de linguïstiek en in de literatuurwetenschap. Maar als dat zo is, dan wijzen ze elkaar wel op. En bovendien kan jij ze altijd erop wijzen waar ze af en toe het pontje hebben gemist. Maar dan wel in een intellectueel geleerd betoog en niet in een tirade van nogal incoherente, al te subjectieve retoriek.
Als een intellectueel iemand is die Gombrovicz noch Schopenhauer las en in het cafe bierviltjes verzamelt van T.Hermans en M.Nelis dan heb je voorwaar een punt.
maanantai (Benders) tegen Ronald V.:
Als een intellectueel iemand is die Gombrovicz noch Schopenhauer las en in het café bierviltjes verzamelt van T.Hermans en M.Nelis dan heb je voorwaar een punt.
__
?
Vrijdagmiddag 16.00 uur.
Hai Martijn, alias maanantai,
Weer een beetje een onbegrijpelijke reactie van jouw hand, maar de strekking is wel duidelijk, want je komt hier met vrijwel niets anders dan heel negatieve reacties op vrijwel alles op Neerlandistiek. Wat drijft je om hier zo zuur als een femminellocitroen nog rond te hangen en alleen maar gal te spugen?
Maar goed, ik ben niet zo rancuneus en draai mijn vraag liever om: Zou je niet veel beter opbouwend kunnen reageren, of positief willen bijdragen aan deze blog met constructieve ingezonden artikelen over relevante onderwerpen, zoals poëzie en literatuur, die je /wel/ boeien? Is het niet veel aardiger, interessanter en relevanter om bijvoorbeeld eigentijdse, experimentele gedichten van jezelf of van geestverwanten hier onder de aandacht te brengen, ze bespreken,, ons – ignorante fossielen die we zijn – ervoor warm te maken? Dat lijkt me een veel zinvollere insteek dan wat je nu doet met al je wild molenwiekende armgezwaai. Zo ben ik gek op muziek, maar ik luister A nooit naar muziek die ik vervelend vind en B ik schrijf nooit over vervelende muziek, maar alleen maar over muziek die ik mooi en interessant vind. Wat vind je van die aanpak en gedachte?
Met een vriendelijke groet op deze zonovergoten vrijdagmiddag tijdens de vrijmibo (zonder alcohol en drugs),
DirkJan
PS.
En je hebt ook nog een eigen tijdschriftje dat je uitgeeft, De Honingzaag. Schrijf daar eens over, of iedere keer over de inhoud als er een nieuw nummer verschijnt, wellicht kan je hier nog nieuwe abonnees werven. En in je uitgave (waarvan Marc van Oostendorp redacteur is). schrijf je toch ook alleen, of voornamelijk stukken over onderwerpen die je wel interesseren, je gaat daarin toch geen gedichten van Joost van den Vondel bespreken? Ik bedoel maar.
Alvast een fijn weekend en ik hef het glas met lekkere ijskoude Fanta Zero – want ik hou niet van alcoholvrij bier – ik hef het glas op neerlandistiek-punt-nl, op de hoofdredacteur, op alle medewerkenden en scribenten en natuurlijk ook op alle lezers van deze blog, dus ook op jou maanantai: kippis, schol, cheers, skål, santé, salute en proost!
[ Nemen jullie zelf allemaal ook wat te drinken en in de keuken vind je bakjes en een grote zak met shanghaiknabbelborrelnootjes. ]
krrkkrak …
!
Het was een verwijzing naar de daadwerkelijke leeservaring van ene Ronald V. Dat ik deze plek als negatief ervaar klopt verder als een bus, en ik ben er niet de persoon voor om dat met allerlei eufemismen te verbloemen in de hoop anderhalf lezertje of een prijsje te scoren. Jullie zitten hier op de juiste plek, ik niet. Dus het ga jullie goed.
@maanantai Martijn Benders
Dat je het hier verder voor gezien houdt heb je al eens eerder geschreven, maar goed, ieder zijn heug en zijn meug en zijn keuzes. Ik blijf wel je blogs lezen en wat ongezouten kritiek is ook helemaal niet erg en kan verhelderend zijn, maar toch jammer dat je dan juist hier op Neerlandistiek niet ook hebt geschreven over de dingen die je wel aanspreken.
https://www.martijnbenders.nl/webloch
https://www.honingzaag.nl
Ik ga nu niet antwoorden dat het je ook goed mag gaan, want voor je het weet sta je hier weer op de stoep schreeuwend te schuimbekken en iemand als Heintje Davids nam ook steeds afscheid en kwam daar steeds op terug, dat was helemaal niet erg, want ze bleef tot op hoge leeftijd een knappe zangstem houden. Het kwam alleen op het laatst een beetje rottig haar strot uit.
🙂
Wat ik hier zie is toch vooral heel veel overpost-syndroom: het idee dat je alles naar je hand kunt zetten door overal ellenlang overheen te dubben met irrelevante onzin. https://www.martijnbenders.nl/martinus/vvvvvvondelll-vvvvvvvondelll/