• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

knoeien / morsen

30 december 2020 door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

Verwarwoordenboek Vervolg (199)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

knoeien / morsen     

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar ze fungeren wel in verschillende betekenisvelden.

knoeien                      slordig en vuil te werk gaan, kliederen

  • Het meisje wilde niet eten en bleef maar knoeien met haar bordje pap.

morsen                       vuil en slordig te werk gaan, verspillen

  • Oei, ik heb wijn gemorst op uw mooie tafellinnen.

Er is wel gesuggereerd dat de verschillen in betekenisassociatie te maken hebben met het materiaal en het resultaat. Bij knoeien zou het dan gaan om een weke stof en bij morsen om vloeistof. Daarom is het eerder knoeien met eten en morsen met drinken. Bij knoeien blijven er eerder ‘brokjes’ bestaan. Dus als je taart eet, en je knoeit, dan kun je de taartrestjes nog eten. Maar als je taart eet, en je morst, dan kun je die kleine stukjes niet meer eten. Misschien kan morsen daardoor ook eerder oproepen dat een ander oppervlak vuil wordt. Vandaar ook het verschil in volgorde in de betekenisomschrijving: ‘slordig en vuil’ bij knoeien en ‘vuil en slordig’ bij morsen.

Maar misschien is het volgende verschil in betekenisveld duidelijker: Knoeien roept iets op van ‘lastig-rommel-opruimen’. Morsen roept iets op van ‘zonde-weg-schoonmaken’. De betekenis van knoeien is bovendien ruimer. Het ‘slordige’ heeft ten minste drie aspecten:

  • a. onbeholpen. Noem je dat kunst! Ik vind het gesubsidieerd geknoei.
  • b. ondeskundig. Even een beetje knoeien met die oude tv, en hij doet het weer.
  • c. oneerlijk. De boekhouder moest toegeven dat er in die zaak geknoeid was.

Vreemd, ik heb nooit de vraag gekregen wat het verschil is tussen kliederen en knoeien. Jammer eigenlijk, want onze taal kent ook nog kledderen, kladderen en klodderen. Ik werk ze alfabetisch af. Kladderen komt van ‘klad’, een woord voor ‘vlek’. Dit woord ziet dus eerder op het resultaat. Kledderen komt van ‘kledder’, een kleine hoeveelheid weke stof (een kledder modder). Dit woord ziet dus eerder op het materiaal waarmee geknoeid wordt. En klankvarianten van ‘kledderen’ zijn kliederen (eerder ‘smerend’ knoeien) en klodderen (eerder voor verf). Zo prachtig die onderscheidingen. Het alsof onze taal zegt: verknoei ze niet, en vermors geen subtiele nuances.

Afbeelding: Studio floor used by Jackson Pollock at the Pollock-Krasner House and Study Center in Springs, New York, door Rhododendrites (CC BY-SA 4.0)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Reacties

  1. E.H. Karten zegt

    31 december 2020 om 15:46

    Verwarwoordenboek 199 knoeien morsen
    Een vriend van mij vertelde het volgende: “In het Volendams kent men ook nog het bijvoeglijk naamwoord kladdig (smerig) en het zelfstandig naamwoord kladdegat (smeerpoets). Dat laatste is zo’n beetje de grootste belediging die een vrouw in Volendam kan treffen.”
    Edward Karten
    ehkarten@gmail.com

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De Noordsche taal

U, Zustertaal der echt Germaansche spranken,
Uit eenen wel met de onze voortgevloeid,
U vlieten ook mijn Nederlandsche klanken;
Herbloei ook gy, als onze rank herbloeit!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

Online (zomer)cursus Dutch for Reading Knowledge

Online (zomer)cursus Dutch for Reading Knowledge

24 mei 2025

➔ Lees meer
31 oktober 2025: Nedersaksisch symposium

31 oktober 2025: Nedersaksisch symposium

23 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1986 Anton Reichling
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d