• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De balling, of Beloonde ouderliefde (1843)

3 januari 2021 door Ewoud Sanders Reageer

Solomo (‘een Jood, in eene Poolsche pels gekleed’) in gesprek met een houthakker. Illustratie van Carl Christiaan Fuchs (ca.1794/95-1855) uit De balling, of Beloonde ouderliefde (1843).

Jeugdverhalen over joden (123)

Door Ewoud Sanders

Auteur: onbekend
Oorspronkelijk Nederlands

Herkomst en drukgeschiedenis

In het voorwoord benadrukt de anonieme auteur hoe belangrijk hij het vindt dat kinderen hun ouders onbaatzuchtig liefhebben. In het verhaal wordt die liefde beloond: een vader mag dankzij de onbaatzuchtige liefde van zijn zoon terugkeren uit ballingschap. Het joodse personage speelt in dit verhaal een relatief belangrijke bijrol. De balling, of Beloonde ouderliefde verscheen eind 1843 bij uitgeverij P.J. Meijer Jr. in Amsterdam en beleefde één druk.

Samenvatting

Dit verhaal speelt aan het eind van de 17de eeuw in Rusland, tijdens het bewind van tsaar Peter de Grote. Op een koude winterdag, ergens op het platteland, wordt de joodse handelaar Solomo overvallen door rovers, die hem ook zijn kleren afnemen. Slechts gekleed in een hemd klopt hij aan bij een kasteel. Uit medelijden laat de portier laat hem binnen.

         Eenmaal binnen ontstaat er rumoer als de aanwezige gasten Solomo beter bekijken. De handelaar is groot, heeft gitzwart haar en zijn huid heeft een ‘akelig bleek gele kleur’. ‘Uw schelmengelaat verraadt u: gij zijt een Jood!’ wordt er geroepen. Solomo: ‘Ja, ik behoor tot deze zwervende en diep vernederde natie.’ Geknield smeekt hij of hij een nacht mag blijven; buiten zal hij sterven van de kou. De portier heft zijn zweep op om Solomo naar buiten te jagen maar dan treedt kasteelheer Bajowits binnen. Die zegt: ‘Gastvrijheid is mij heilig. Of gij Jood of Christen zijt, het zal u hier aan niets ontbreken. (…) Jezus wil dat wij ook onze vijanden zullen liefhebben en weldoen.’

         Solomo wordt ziek maar kan blijven tot hij beter is. Bij zijn vertrek krijgt hij geld en een warme pelsjas mee.

         In de jaren daarna krijgt Bajowits een conflict met tsaar Peter. Voor straf wordt hij verbannen naar Siberië. Zijn zoon en dochter worden ondergebracht bij een tante in Moskou maar hebben het daar zo slecht dat ze weglopen en terugkeren naar hun geboortegrond. Toeval wil dat Solomo daar net op zoek is naar Bajowits; hij heeft een schuld te vereffenen. Tegen de kinderen van de edelman zegt hij (in een hoofdstuk getiteld ‘De dankbare Jood’): ‘Ik ben een Jood, maar ook een Jood kent de pligt der dankbaarheid.’ De handelaar geeft de kinderen een beurs met zilveren roebels. Als zij die weigeren zegt hij: ‘Ik ben rijk, gelijk uw vader eenmaal rijk was, en indien ik u honderd zulke beurzen gaf, het zoude mij niet arm maken. Mijn handel is in juweelen.’

         Op hun verzoek brengt Solomo (‘de brave Israëliet (…), de edele Jood (…), de man van Israël’) de kinderen bij hun vader in Siberië. Na een paar jaar moet de zoon dienen in het leger van tsaar Peter. Hij valt op door bekwaamheid en moed en krijgt een onderscheiding aangeboden. Maar liever keert hij terug naar zijn vader in ballingschap. Dit raakt de tsaar zo dat hij de ballingschap opheft.

Schande van het gezond verstand

Interessant is dat de schrijver de eerste scène (rumoer als de kasteelgasten ontdekken dat er een jood is binnengelaten) toelicht in een voetnoot. De tekst luidt: ‘De Moscoviters beschouwden het in dien tijd als eene groote ontheiliging, indien zij eenen Jood in hunne woning ontvingen, of met hem aan eene tafel aten. Een vooroordeel, waarmede ook andere Christen volken, tot schande der menschelijkheid en van het gezond verstand, langen tijd zijn besmet geweest.’

Doelgroep en receptie

De balling, of Beloonde ouderliefde heeft als ondertitel ‘een verhaal voor de Nederlandsche jeugd’. In een advertentie in het Algemeen Handelsblad van 4 december 1843 noemde uitgever P.J. Meijer Jr. deze titel, samen met twee van zijn andere uitgaven, ‘bijzonder geschikt voor St. Nicolaas-geschenken’.

         Van De balling, of Beloonde ouderliefde heb ik geen besprekingen gevonden.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 19e eeuw, jeugdliteratuur, Jeugdverhalen over joden

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d