• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Tussenklanken: niet doen met Groen

12 maart 2021 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Door Anneke Neijt

“Wie denkt dat een leraar Nederlands in vijf minuten de regel van de tussen-n krijgt uitgelegd, is eraan voor de moeite” verzuchtte Johan De Donder naar aanleiding van het besluit van dagblad Trouw om de officiële regels te volgen. Het klopt, vijf minuten is te weinig tijd. Met zelfs een heel uur kom je er niet, als je de officiële regel van het Groene Boekje volgt. Die heeft een averechts effect. Goede spellers worden er minder goede spellers van, zwakke spellers blijven op hun zwakke niveau.

De hoofdregel in het Groene Boekje luidt:

hoofdregel 8.A. We schrijven de tussenklank als -en als het linkerdeel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat een meervoud heeft op-en, maar geen meervoud op -es. In andere gevallen schrijven we -e.

Deze regel suggereert ten onrechte dat het Nederlands naast meervouden op -en en -s ook meervouden maakt met -es. Als leraar moet je voorkomen dat er wat dit betreft misvattingen ontstaan. Echt lastig, het echte probleem is dat de regel je dwingt om aan twee spellingen tegelijk te denken; bij het spellen van -en moet je denken aan de spelling -es. Toegegeven, taal is ingewikkeld, maar elders, in de gesproken taal, komen regels van die aard niet voor.

Zouden leerlingen last kunnen hebben van een regel die ingaat tegen wat in natuurlijke talen voorkomt? Het effect van onderwijs volgens het Groene Boekje is vergeleken met het effect van onderwijs volgens het Blauwe Boekje, de blauw gekleurde Van Dale Basisspellinggids (een spellingwoordenlijst speciaal voor de basisschool, met een taalkundig meer verantwoorde spellingleidraad). De uitleg is een beetje aangepast om ervoor te zorgen dat dezelfde samenstellingssoorten in de beslisbomen een plek kregen. De officiële uitleg gaat dan als volgt (figuur 1):

Figuur 1 De beslisboom in de Groene Versie,
het algoritme van het Groene Boekje (in aangepaste vorm)

In de uitleg van het Groene Boekje worden vier categorieën onderscheiden, want met behulp van -es kun je generaliseren over de groep ziekenhuis en de groep paardenbloem. In de uitleg volgens het Blauwe Boekje worden die twee afzonderlijk behandeld.

Figuur 2. De beslisboom in de Blauwe Versie,
het algoritme van de Basisspellinggids (in aangepaste vorm).

Het verschil, onderzocht bij brugklasleerlingen, is dramatisch. De leerlingen maakten 20% fouten bij de voortoets (het ging om best moeilijke samenstellingen, ongebruikelijke combinaties van woorden zoals ouderenkleding, lindestruik). Ze kregen twee weken later een lesuur de tijd om de schriftelijke uitleg te bestuderen en met tien samenstellingen te oefenen. Daarna maakten ze opnieuw een toets, vergelijkbaar met de eerdere toets, waarbij de blauwe uitleg beter bleek te werken (14,4% fout bij de blauwe uitleg, 16,6% bij de groene uitleg). Nog eens twee weken later maakten ze opnieuw een test, waarbij bleek dat de blauwe uitleg positiever uitpakte (17% fout) dan de groene uitleg (23% fout). Door de band genomen werkt de groene uitleg dus averechts. Op basis van de voortoets werd de groep leerlingen gesplitst in zwakke en goede spellers. Dan blijkt dat zwakke spellers niet vooruitgaan met de groene uitleg, en dat goede spellers er meer fouten door gaan maken. Het laat zien dat het vergeefse moeite is om aan de hand van de officiële regels spellingles te geven. Taalkundig niet goed onderbouwd spellingonderwijs pakt niet goed uit.

De meeste onderdelen van de spelling lenen zich voor een uitleg die de beheersing van de spelling verhoogt en tegelijkertijd inzicht geeft in hoe taal in elkaar zit. Daar moet het spellingonderwijs vooral op gericht zijn. Zo min mogelijk aandacht voor de uitzonderingen en de instantie met zeggenschap over de officiële spelling zou ervoor moeten zorgen dat er hooguit uitzonderingen zijn waar de spellingcorrector je op kan attenderen. De spellingcommissie onder voorzitterschap van Guido Geerts adviseerde om naast versteende gevallen zoals flierefluiter en klerestreek één uitzondering toe te laten, Koninginnedag met een hoofdletter.

Het grote aantal uitzonderingen heeft beslist niet geholpen in 1995 bij het ‘verkopen’ van de nieuwe spellingregels voor de tussen e(n) in samenstellingen. Het aantal uitzonderingen is teruggebracht in 2005, maar de officiële formulering is nog steeds niet goed. Pak dat ook nog even aan, Taalunie!

Bron

Neijt. A. & Kroon, S. (2010). De taalkundige onderbouwing van spellingregels. De officiële uitleg van de spelling van tussenklanken in samenstellingen in het Groene Boekje vergeleken met de uitleg in de Van Dale Basisspellinggids. Pedagogische studiën 87 (3), 202-218.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Daniël Vis • Dit blijft geheim, Luísa

Hoe doe je dat? Is het voldoende
om erover te blijven praten,
de woorden te herhalen?

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BEDELDEUN

“’k Heb kalk in m’n hoofd,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t rammelen,
maak je ’t goed?

Heb je niet een paar kousen,
niet een lapje of een hoed,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t goed?”

(Bedeldeun)

Bron: Barbarber, januari 1961

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

3 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1871 Kornelis ter Laan
1912 Félicien de Tollenaere
➔ Neerlandicikalender

Media

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Plein Publiek: Nadia de Vries

Plein Publiek: Nadia de Vries

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

2 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d