Door Margot Kalse en Olga van Marion

Om opnames en uitgave van de Top 40 mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingsactie gestart: steunleiden.nl/project/top-40-van-de-gouden-eeuw .
Doneer nu en ontvang de cd en/of het liedboek als beloning!

Psalm 68

Het loflied ‘Van de schoone Victorie van Leyden’ kon in deze bundel, gemaakt door ware liefhebbers van de sleutelstad, niet ontbreken. Het wordt gezongen op de melodie van psalm 36, die in het Geneefse Psalter en dus ook bij de psalmen van Petrus Datheen dezelfde is als 68. De wijsaanduiding in de bron luidt ‘Op die wijse vanden 36. Psalm. Dees boosdoenders, etc.’ Kijk je naar psalm 36 van Datheen, dan begint deze met ‘Des boosdoenders wille seer quaet’!
Het loflied stamt uit Een nieu Guese Liede Boecxken, het oudste tot nu toe gevonden Geuzenliedboek, waarin ook de oudst bekende tekst van het Wilhelmus staat. Het lied waarschuwt met name voor de listen van Don Luis de Requesens, ‘de Milaensche Commandeur’, door ‘de Paus’ gestuurd als opvolger van de wrede hertog van Alva, die in Zeeland en Holland dood en verderf had gezaaid. De stad Leiden werd door Requesens in 1574 voor de tweede maal belegerd, waarbij de bevolking werd uitgehongerd. De tekst prijst het besluit van Prins Willem van Oranje en de Staten Generaal om het land rond de stad onder water te zetten. Ondanks de honger en de pest houden de Leidenaren vol. Amsterdam heeft nog niet voor de Opstand gekozen en wordt vermanend toegesproken: het is toch duidelijk dat God aan de kant van de opstandelingen staat! De stad moet stoppen de Spanjaarden te financieren. In de prince-strofe wordt tenslotte Willem van Oranje en God lof toegezwaaid.

Van de schoone Victorie van Leyden. Op die wijse vanden 36. Psalm. dees boosdoenders, etc.

3. Wat hy daer door in Zeelant wrocht,
Hebben zijn Spaenjaerts wel besocht,
dat sy daer niet meer en comen:
dies heeft hy weer int lest van mey,
Zijn nieu aenslaghen driederley
Op Hollant voorghenomen:
Om de Maes was den eersten list:
dan desen aenslach is ghemist,
Gods hant heeft hem gheslaghen:
In Noorthollant oock desgelijck,
daer seer veel dooden op den dijck,
En in de slooten laghen.

4. Den derden aenslach heeft gehadt
Leyden die wel vermaerde stadt,
Dees wert weder beleghen:
Want hy wist dat daer op dat pas
Coorn noch Krijchsvolck in en was
Om zijn macht te staen teghen:
sijn grof gheschut hy achter liet:
Want daer met (wist hy) had hy niet:
Dies wou hy de stadt dwinghen
Met honghernoot, sonder ghewelt,
End heeft het oock also bestelt
Datmen daer niet const bringhen.

5. De Prins en staten sloten raet
Die vreemt scheen. Nochtans van dees daet
salmen duysent Jaer spreken:
Den Ysseldijck creech menich gat,
De Maesdijck wert ghesteken plat,
Twater quam in ghestreken,
Hollant toonde zijn watercracht,
Zeelant heeft zijn hulp by gebracht,
Door Volck, en schoon scheeps stucken,
Boisot den vermaerden Crijchshelt
Begaf sick op het Watervelt,
Godt liet het hem gelucken.

6. Als Rabsakes sprack den vyant:
‘U en can comen gheen bystant,
Leyden, ghy moet versmooren:
Cont ghy de sterren grijpen wel,
so can het water oock seer snel
Tot voor u Stadt doorbooren.’
Dit dede sommighe doen clacht,
De staten rockte den tweedracht,
Tversoeck was swaer om lijden:
Want vele waren sonder broot,
De Peste was daer oock seer groot,
Doch Godt die hulp hem strijden.

7. De wint blies so te Soetermeyr
Dat van daer weeck des vyants Heyr,
En quam tot Soeterwoude:
Hier heeft de Heer sienlick getoont,
Dat hy zijn volck in noot verschoont
End uyt last helpt benoude.
Hy gaf wint, reghen, met springvloet,
En benam den vyant den moet,
Die naeckt is wech gheloopen:
Veel huysen stack hy inden brant,
Doch waer hy weeck hy vont Gods hant,
doodtlick moest hij’t ontloopen.

8. In Octobri den derden dach,
Boisot men met sijn schepen sach
Binnen de stadt van Leyden:
de hongherighen creghen spijs,
den Heer die sy danck ende prijs,
diese hen cost bereyden:
Natuere creech weer haren eysch,
Sy werp van haer dat Peerden vleysch,
Broot had sy moeten derven,
den tijt van seven Weken lanck,
Water was meest geweest den dranck
Waer door veel moesten sterven.

9. Doet op tghesicht, wreede Tyran,
siet hoe de Heere helpen can
daer gheen hulp is voor ooghen:
O Amsterdam blijft niet langher blint,
Verderft doch niet uws kinders kint,
Hebt met hem mededooghen:
Keert u in tijts, eer ghy vergaet,
den Heer niet langher teghenstaet,
Aenmerckt zijn cracht en gaven:
Heel Nederlant siet dees oock aen,
Wilt handen aen den ploech nu slaen
En blijft niet langher slaven.

10. Ghy hebt aen ons cleyn Lant gespoort
Wat hulpe dat Godt by zijn Woort
Ghedaen heeft dees dry Jaeren.
Hangt dat dan oock aen onvertsaecht,
Voor t Vaderlant u strijdtbaer draecht,
Afgodes dienst laet varen:
Leght by het vyer niet langher hout,
En gelooft my, tsal worden cout:
Ja tsal gheen vyer meer blijven:
Wilt ghy dat dit plat sy ghestelt,
Gheeft den Tyran langer geen gelt,
Ghy sult hem wel verdrijven.

11. De Prins die ons hulp is geweest,
sterckt u end ons met synen gheest,
dat wy na zijn Woort leven:
danck sy de hoochste Maiesteyt,
Van nu tot in der eewicheyt,
Van dat hy heeft ghegeven:
Ons Prince sy door zijns Soons bloet,
Van hem tot aldertijt behoet:
Hy stercke ons tslants Staten
Met een volstandich vast ghemoet,
Teghen den Vyant seer verwoet
Die hem en zijn Woort haten.

rechtevoort	op dit moment
Een yegelick	aan iedereen
de Paus	(hier worden waarschijnlijk de katholieken bedoeld)
sant	zond
Duck d’Alba	de Hertog van Alva
gheschuymt	weggestuurd
Milaensche Commandeur	nl. Luis de Requesens, legeraanvoerder
hem	nl. ‘de Paus’
schalcke	sluwe
dees	(namelijk Requesens)
wrocht	uitvoerde (nl. een mislukte aanslag op Zeeland in januari 1574)
wel besocht	wel geweten
weder beleghen	voor de tweede maal belegerd (nl. in mei 1574)
op dat pas	op dat moment
daer met	daaraan
niet	niets
Boisot	nl. Lodewijk van Boisot, admiraal van de Zeeuwse geuzenvloot
sick	zich
Als Rabsakes	Zoals Rabsake (legerleider uit Jesaja 36)
grijpen	begrijpen
De staten	stadsregering
Tversoeck	nl. om vol te houden tijdens de belegering
rockte	onderdrukte
hulp	hielp
hem	hen
verschoont	bijstaat
hy	nl. de vijand
creghen	[de bron geeft ‘creech’]
diese hen	die de spijs voor hen
cost	kon
Doet op tghesicht	Kijk omhoog
gespoort	bespeurd
onvertsaecht	zonder bang te zijn
vyer	vuur
Van hem	door God

Tekst uit: Een nieu Guese Liede Boecxken, Waerinne begrepen is den gantschen Handel der Nederlantscher gheschiedenissen, dees voorleden acht Jaren tot die Peys toegedraghen, eensdeels in Druck wtghegaen, eensdeels nu nieu by gheuoecht. Midtsgaders sommige schoone Refereynen ten selven Propoosten dienende hierachter by ghestelt. Nieu nieulick vermeerdert ende ghecorrigeert. Vive le Gues. Pro Lege, Rege.[z.n., z.p.] 1576/1577, F88r https://www.dbnl.org/arch/_nie096nieu01_01/pag/_nie096nieu01_01.pdf (pdf p. 179 van 319)
Wijsaanduiding ELDERS psalm 68. Hier 36. Is dezelfde melodie.
Melodie uit: Petrus Dathenus, Alle de Psalmen Davids, Ende Ander Lofsanghen, Wt Den Francoyschen dichte in Nederlandschen overghesett. De welcke men voortaen in de Nederlandsche Ghemeynten ghebruycken zal (z.pl., 1566), psalm XXXVI en LXVIII, fol. F2r. en v. en U1v.-U2v.https://books.google.nl/books?id=5ORNAAAAcAAJ (pdf pp. 156-157 en 267-269)