• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Hooked

25 mei 2021 door Mathijs Sanders Reageer

Een bezoek en een boek van Rita Felski, dat zijn gebeurtenissen om naar uit te kijken. Het werk van deze Brits-Amerikaanse, regelmatig in Odense residerende en soms het nabijgelegen Groningen bezoekende literatuurwetenschapper volg ik ongeveer sinds 2008, toen haar boek Uses of Literature verscheen. Terwijl ik nog nagloeide van theorieën als die van Pierre Bourdieu (maar er niet in slaagde die werkelijk productief te maken) en gaandeweg overtuigd raakte van een functionalistisch perspectief op cultuur (niet wat literatuur is, maar wat zij doet), wees Felski op het belang van onderzoek naar het concrete gebruik dat mensen van literatuur maken. Ook in haar nieuwe boek, Hooked. Art and Attachment wordt geen dwingend theoretisch kader gepresenteerd en evenmin een pasklare onderzoeksmethode. Het zal om die reden met wellicht de nodige scepsis ontvangen of enigszins genegeerd worden. Dat zou jammer zijn, want Hooked biedt stof tot nadenken over wat wij als letterkundigen doen, waarom en voor wie. Dat zijn volgens mij wezenlijke vragen in een tijd waarin de geesteswetenschappen meer dan ooit onder druk staan.

Hooked schetst de krijtlijnen van een nieuw perspectief op het bestuderen van literatuur voorbij het deconstructivisme, waarbinnen scepsis een dogma werd. Terwijl Felski, zelf gepokt en gemazeld in ‘critical theory’, het belang van ontmaskerende interpretaties onderschrijft, is zij doordrongen van het besef dat de professionele interpreet wellicht een stapje terug moet zetten om recht te doen aan de diversiteit van oordelen en interpretaties binnen een samenleving. Net als in eerdere boeken ontwikkelt Felski een vocabulaire waarmee relaties tussen mensen en teksten kunnen worden geduid. Hier zijn dat: ‘attunement’, ‘identification’ en ‘interpretation’. Geïnspireerd door Bruno Latours Actor Network Theory wil zij onderzoeken ‘how people connect to art and how art connects them to other things’.

Voor mijn onderwijs heeft Felski belangrijke gevolgen gehad. Meer dan vroeger laat ik eerste orde-observaties van studenten leidend zijn voor interpretatieve en literatuurhistorische verdieping, zoals ik ook het ‘lekenoordeel’ over literatuur een veel grotere plaats geef dan voorheen. Dat is ronduit spannend, want reacties zijn onvoorspelbaar en de bestemming is ongewis. Het vraagt nogal wat ‘klassenmanagement’ (gelukkig gaan we spoedig terug naar de collegezalen). Maar we komen bij wezenlijke zaken en vragen. Hoe engageren literaire teksten hun lezers en hoe activeren lezers de teksten? Welke gevolgen heeft dat engagement? Hoe kunnen we ons verhouden tot boeken die onze politieke en maatschappelijke waarden op de proef stellen? Moeten we die boeken verbannen of ons er eerst opnieuw op proberen af te stemmen (‘attunement’ niet als gegeven maar als opdracht)?

Het werk van Rita Felski roept nogal eens de vraag op: ‘heel mooi allemaal, maar hoe nu verder?’ Voor wie nog niet is afgehaakt, drie korte voorbeelden om verder over na te denken.

Aan het begin van een college over de roman Mystiek lichaam van Frans Kellendonk merkt een van de studenten op: ‘Mijn exemplaar kwam uit in 2018. Toen mocht dit boek dus nog gewoon gedrukt worden!’ Over de tijdgebondenheid van waarden, over negatieve identificatie en affect, over stijl als sluier, over de grenzen van ironie, over de eenzaamheid van het boek, over de (on)heiligheid van culturele iconen, over kunst die desolidariseert.

In het materiaal voor onderzoek naar de vroege respons op het werk van Louis-Ferdinand Céline in Nederland en Frankrijk bevindt zich een briefje van een Hilversumse huisarts (een ‘leek’ dus), die op 20 juni 1934 zijn patiënt, de vertaler J.A. Sandfort, complimenteert met zijn zojuist verschenen vertaling van Voyage au bout de la nuit en dat ongemakkelijke boek, waar menig criticus omheen liep, in een notendop karakteriseert: “Boeiend, scherp, geweldig deprimeerend soms, maar ook de vinger leggend op de wonde plek. Hij haalt heel veel naar beneden en houdt daardoor wel zeer weinig over wat opbouwt. En toch geniet men.” Over primaire waarneming, over de betekenis van leken in het literaire veld, over afstemming van waardeoordelen.

Het opmerkelijke verschil in de lekenreacties op Il colibrì / De kolibrie van Sandro Veronesi, onder meer op Goodreads en Amazon, blijkt minder vreemd als je ziet hoe lezers in beide landen het einde van deze roman beschouwden als een morele rechtvaardiging van euthanasie en dat nogal verschillend waardeerden (waarbij het verschil overigens niet geheel langs landgrenzen loopt). Over de weerklank van literatuur, over de roman en het publieke debat, over de verbeelding van een toekomst.

Kortom: nieuwe wegen, nieuwe vragen. We redden er de wereld niet mee, maar wellicht wel een deel van een heel dierbaar vakgebied, dat een sterke basis wil houden in de samenleving.

Rita Felski, Hooked. Art and Attachment. Chicago/London: The University of Chicago Press, 2020. Bestelinformatie bij de uitgever.
Marieke Winkler en Mathijs Sanders, Nieuwe wegen voor de Moderne Nederlandse Letterkunde, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 136, 2020, 1, 55-64.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: literatuurtheorie, literatuurwetenschap

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Gerrit Achterberg • Noordeinde

Ik loop in doodvacantie door den Haag.
Het uitgestalde wordt mijn eigendom.
De dorst naar u slaat op de wereld om
zonder dat ik de dingen overvraag.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

RAG

Een web van één draad lang
waarin een spin voer vangt,
waarop een vlieg kort zit,
beweegt, zijn poten wast,
wegvliegt en keert, niet weet
waarvoor die draad zich spant.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1894 Edgard Blancquaert
sterfdag
1849 Barthold Lulofs
1984 Leonardus Michels
1986 W.A.P. Smit
➔ Neerlandicikalender

Media

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d