• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Top 40 van de Gouden Eeuw – 4

1 mei 2021 door Margot Kalse, Olga van Marion en Kees de With Reageer

Om opnames en uitgave van de Top 40 mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingsactie gestart: steunleiden.nl/project/top-40-van-de-gouden-eeuw .
Doneer nu en ontvang de cd en/of het liedboek als beloning!

O Kerstnacht schoner dan de dagen

Het is bijzonder dat deze rijk versierde melodie met grote sprongen en loopjes, niet makkelijk om te zingen, toch zo populair is geweest. Tot op de dag van vandaag wordt ze gezongen, zij het in een vereenvoudigde versie, zoals in het Liedboek van de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied (2013, nummer 510). Deze versie wordt door Herman van Veen gezongen op de lp Kerstliederen uit 1979 en is daardoor bekend geworden.
Wij presenteren hier de oorspronkelijke melodie, uit ’t Amsteldams Minne-Beeckie (1645) zoals gecomponeerd voor Vondels rei van Klarissen in Gysbreght van Aemstel (1637). De compositie wordt zowel aan Cornelis Padbrué als aan Dirk Janszoon Sweelinck toegeschreven. Ondanks dat de melodie zo lastig is om te zingen, bewijst het feit dat we precies dezelfde notatie ervan terugvinden in diverse zangboekjes, dat ze toch zeer geliefd was en veel gebruikt werd voor nieuwe teksten. Zo staat in Pieter Dubbels Helikon (1645) op de ‘Toon: Karsnaght’ het herdersliedje ‘Amintas dreef zijn klaver-gasjes [schapen] / langs Amstels glaze waterplasjes’. De melodie met de tekst van Vondel vinden we ook met een meerstemmige zetting in het Livre Septieme, dat is Het boeck vande Zangh-kunst (1644, superius op pagina 8r).
In Vondels treurspel Gysbreght van Aemstel (1637) treffen we de tekst van deze reizang aan. Aan het woord zijn de nonnen van het Amsterdamse Klarissenklooster, die tijdens de kerstnacht van 1307 in groot gevaar verkeren en hun situatie vergelijken met de kindermoord van Bethlehem door koning Herodes (Matteüs 2:16-18). Ze roepen de herinnering op aan aartsmoeder Rachel uit het bijbelboek Genesis (27-35), die treurde om haar verloren kinderen.

Stemme: Alst begint

3. Dan na het westen, dan nae ’t oosten,
Wie sal de droeve moeder troosten,
Nu sy haer lieve kinder derft?
Nu sy die ziet int bloed versmooren,
Aleerze naulicks zijn gebooren
En soo veel zwaerden root geverft.

4. Sy siet de mellick op de tippen
Van die bestorve en bleecke lippen
Gheruckt noch versch van moeder borst,
Sy siet de teere traentjes hanghen
Als dauw aen druppels op de wanghen:
Sy zietse vuil van bloet bemorst.

5. De winckbraeuw deckt nu met sijn booghjes
Gheloken en geen lachende ooghjes
Die straelden tot int moeders hart,
Als starren die met haer geweemel
Het aenschijn schiepen tot een’ Hemel,
Eer ’t met een mist betrocken werd.

6. Wie kan d’ellende en ’t jammer noemen
En tellen soo veel jonghe bloemen
Die doen verwelckten, eerse noch
Haer frissche bladeren ontloocken
En lieffelijck voor yder roocken
En ’s morghens droncken ’t eerste zogh.

7. Soo velt de zein de koren airen,
Soo schud’ een buy de groene blaeren,
Wanneer het stormt in ’t wilde woud.
Wat kan de blinde staetzucht brouwen,
Wanneerze raest uyt misvertrouwen?
Wat luid zoo schendigh dat haer rouwt?

8. Bedruckte Rachel, schort dit waeren,
Uw’ kinders sterven martelaren
En eerstelingen van het zaet
Dat uyt uw’ bloedt begint te groejen,
En heerlijck tot Godts eer zal bloejen,
En door geen wreedheyd en vergaet. Joost van den Vondel

schelhelder ook
d’onnos’lede onschuldige (het kind Jezus)
onnoosle zielende onschuldige kinderen (van Bethlehem)
stadt en landt gheschreygejammer in stad en land
warenronddwalen
derftmist
tippenranden
bestorve en bleeckedoodsbleke
decktbeschut
zeinzeis
staetzuchtbegeerte naar eer en aanzien
raest(in de bron staat ‘raeckt’)
Wat luid zoo schendigh dat haer rouwt?Hoeveel erger moet het nog klinken, voordat de ‘staetzucht’ eindelijk berouw krijgt?
schorthou op met

Tekst en melodie uit: ’t Amsteldams Minne-Beeckie. Op nieuws bestroomt. Met verscheyde minne-deuntjes, en nieuwe ghesangen. 7e druk (Amsterdam: Paulus Matthysz, 1645), pp. 234-237. https://www.dbnl.org/arch/_ams015amst05_01/pag/_ams015amst05_01.pdf (pdf pp. 237-238)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Gouden Eeuw, Liedcultuur, liedjes, top40

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

1837

Toen Dostojewski’s moeder stierf
doodde baron d’Antès Poesjkin.
Nog vijf jaar en Stendhal ontviel,
nog zes, toen stierf ook Hölderlin.

(“Literatuurhistorische overweging bij het lezen van een biografie van Dostojewski.”)

Bron: datering: tussen 1948 en 1955; Tijdrovertje, postuum verschenen, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d