Altijd schrik je weer als een ziekenhuisbestuurder iets zegt over de wetenschap. Deze keer was het de beurt aan Marcel Levi, de nieuwe CEO Chief of the Executive Board van NWO die op de website van die organisatie zijn zegje deed.

De titel van zijn stukje zegt al genoeg: Science is like competitive sports. In één klap terug naar het begin van deze eeuw toen iedereen die iets wilde voorstellen beweerde dat hij of zij topsport bedreef! In obligaties beleggen, een adviesbureau managen: hoe vager de activiteit, hoe meer de beoefenaar geneigd was om zichzelf met hardlopers en polstokhoogspringers te vergelijken. De mode ebde weg, maar kennelijk niet uit het hoofd van de man die nu NWO mag besturen.

Race tegen de klok

Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport. Er zijn om te beginnen geen vastgelegde regels. Waar het eenduidig duidelijk is wie de beste zwemmer op de 100 meter is, of de beste tennisser, is het helemaal niet objectief vast te stellen wie de beste wetenschapper is in een bepaald vakgebied. Dat komt doordat wetenschap per definitie in het duister tast, altijd zelf op zoek moet naar de regels zelf, en daardoor geen vast kader biedt voor ‘de beste’ zijn. Is de winnaar van de wetenschap degene die de grootste ontdekkingen doet? Maar hoe meten we de omvang van een ontdekking? Decennialang heeft de wetenschap gezucht onder het misverstand dat je wél objectieve maten had om de beste onderzoeker aan te wijzen – degene die de meeste artikelen schrijft, degene die de meeste subsidies binnenhaalt, degene die het vaakst geciteerd werd. Geen ervan werkt. Eindelijk leken we van die waandenkbeelden af te geraken. Maar niet in het hoofd van de man die nu NWO mag besturen.

Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport. De wetenschap is niet aantoonbaar gebaat bij competitie van groepen tegen elkaar. De strijd die geleverd moet worden, is een strijd om de waarheid, een strijd tegen de weerbarstige werkelijkheid. Die strijd is zo taai, die moeten we samen voeren. Er wordt in sommige kringen, op het model van het neoliberalisme, wel gedaan alsof wetenschappers alleen tot prestaties te branden zijn door de wens om te ‘winnen’ van andere wetenschappers, maar alles wijst erop dat de meeste vooruitgang komt door samenwerking. Ja, de afgelopen jaren hebben een aantal teams in een race tegen de klok en tegen elkaar coronavaccins ontwikkeld. Maar wie weet of die vaccins niet nog sneller en beter waren geworden als die teams hadden samengewerkt? Het hoofd van de man die nu NWO mag besturen.

Tegen elkaar

Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport. En dat is maar goed ook: wie kent een topsport waarin liefde voor het spel géén plaats heeft gemaakt voor geldbejag, corruptie en cynisme? Om iets te kunnen bijdragen aan de wetenschap is iets anders nodig dan alleen talent en ambitie, namelijk nieuwsgierigheid. Dát is het domein van de wetenschap, en geen managementpraatjes in het hoofd van de man die nu NWO mag besturen.

Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport. En een goed bestuurder zet geen wetenschappers tegen elkaar op, maar brengt ze samen. Ook als hij NWO mag besturen.