• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Biometrisch onderzoek naar Multatuli-portret

19 september 2021 door Chris van de Ven 4 Reacties

Twee jaar geleden begon ik een onderzoek naar de authenticiteit van het Multatuli-portret uit 1853 waarvan G.H.C. Overman in 1887 een tekening maakte. Multatulianen – van E. Du Perron tot W.F. Hermans – betwijfelden dat de man op deze foto Douwes Dekker is. Van de Ven schakelde forensische specialisten en een biometrie-deskundige in. Met gebruikmaking van de nieuwste technieken op het gebied van gelaatsherkenning konden zij uitsluitsel geven en daarmee een jarenlange discussie beslechten. Het verslag van de speurtocht met een voor Multatulianen verheugende uitkomst, was bij het ter perse gaan van dit Jaarboek nog niet in druk verschenen. We volstaan daarom met een samenvatting.

Na de publicatie van Max Havelaar in 1860 liet Multatuli zich diverse malen fotograferen. Het portret van Overman was lange tijd omstreden, omdat het dateert van voor de Lebak-zaak, toen Douwes Dekker nog een onbekende bestuursambtenaar in Nederlands-Indië was. Na zijn dood dook het op uit het niets. In 1887, Multatuli’s sterfjaar, publiceerde het vrijdenkerstijdschrift De Dageraad de pentekening van Overman, gebaseerd op de foto die Dekker volgens Multatuli’s tweede vrouw Mimi Hammink-Schepel tijdens zijn verlof had laten maken voor zijn toenmalige echtgenote Tine. De glasplaat van de foto zou gebroken zijn.

In Over Multatuli (1978) noemde W.F. Hermans het Overman-portret de mooiste foto van Multatuli. … als hij het is! ‘Hij heeft zich in 1853 laten fotograferen door een verder onbekend, maar haast onvoorstelbaar groot fotografisch genie of de foto is van veel recentere datum en dus iemand anders.’ De pose van Multatuli was in 1853, hoogst ongebruikelijk, stelt Hermans. Zo liet men zich toen niet fotograferen, evenmin als in de daaropvolgende twee decennia. Men keek destijds meestal recht in de lens. Niet zoals op dit portret, ongedwongen en met neergeslagen ogen.

De foto, die pas rond 1910 werd gepubliceerd, was kortom te modern voor die tijd, aldus Hermans. Wat hem bovendien deed twijfelen aan de authenticiteit van het portret is dat hij Multatuli’s kleine handen met mollige vingers en brede, platte nagels er niet op terug zag. Ook was zijn oorlelletje niet ‘puntig’ genoeg en het boordje van zijn jasje zou pas veel later in de mode raken. Maar in hetzelfde artikel oppert hij de mogelijkheid dat de foto oorspronkelijk groter was en de geportretteerde figuur aan een tafeltje zat, een pose die toen wél gebruikelijk was. Het zou kunnen dat een stuk van de (gebroken) glasplaat nagetekend werd en vervolgens afgedrukt als foto: een soort uit- of deelvergroting. In dat geval zou het toch Multatuli kunnen zijn die hier is afgebeeld.

Ik veronderstelde dat het met de huidige technische middelen mogelijk moest zijn met zekerheid vast te stellen of de man op het ‘Overman-portret’ wel of niet Dekker is. Ik zocht contact met specialisten bij diverse instanties en kon na lang wachten de vraagstelling en vergelijkingsmateriaal opsturen. Men wilde wel eerst weten welke belangen er speelden. Het ging weliswaar niet om de authenticiteit van een Rembrandt, maar niemand wilde er zijn vingers aan branden. En net als bij strafzaken werd anonimiteit van de onderzoekers en de instanties waarvoor zij werken als voorwaarde gesteld.

Na weer een tijd wachten werd ik telefonisch geïnformeerd over de conclusie van de biometrie-deskundige. Er was een aantal avonden zeer zorgvuldig en volgens vaste protocollen aan het onderzoek gewerkt. Het Overman-portret werd naast onbetwistbaar authentieke Multatuli-foto’s ingevoerd in een computersysteem met de naam Cognitec FaceVACS. De softwarevergelijking resulteerde in een getal tussen de 0.0 en 1.0. Bij een score van 0.7 of hoger is er sprake van dezelfde persoon. Evenals bij het vergelijken van vingerafdrukken is niet uitsluitend de computer bepalend. Er moet volgens de Nederlandse richtlijnen een menselijk eindoordeel volgen van een deskundige op het gebied van biometrische gelaatsvergelijking, om tot een definitieve conclusie te komen.

EN JAWEL, HIJ IS HET!

De biometrie-deskundige deelde per e-mail mee dat het onderzoek ‘op een bewijswaardige manier is uitgevoerd’, zoals bij een strafzaak waarin rechters zich laten leiden door biometrische research. Fijn voor alle Multatulianen met ingelijste Overman-portretten in hun studeerkamers. Ze kunnen blijven hangen.

Een uitgebreider artikel over dit onderwerp verschijnt in het Multatuli Jaarboek.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Multatuli

Lees Interacties

Reacties

  1. reggy gunn zegt

    19 september 2021 om 14:28

    Beste Chris , wat een mooi initiatief van je met prachtige uitkomst !
    Ik ben in het bezit van een daguerreotype met daarop Multatuli en zijn goede vriend Jacques Cornelis Paulus Hotz , althans , dat vermoed ik op staan . Heb nog meer info mbt de daguerreotype maar vraag je me bij deze om contact met me op te nemen .( Omdat het om een daguerreotype gaat , betreft het een unieke opname ).

    Beantwoorden
    • chris van de ven zegt

      1 oktober 2021 om 11:59

      Beste Reggy,

      Ik wist niet dat het artikel al online stond anders had ik eerder gereageerd!

      Bel je me op 06-22087780?

      Ben zeer benieuwd!

      Chris

      Beantwoorden
  2. eric roodnat zegt

    5 december 2022 om 23:03

    Een opmerkelijk succes zeker, dat ik niet wil afzwakken. Toch moet ik opmerken dat mbt dit portret het volgende te bedenken valt.
    Eerst de vier uitgangsdelen:
    -er was een glasnegatief dat M toont en in 1887 aan het daglicht kwam (Z’n sterfjaar)
    -Mimi herkende dit als een echt portret uit M’s verloftijd
    -Overman maakte hiernaar een tekening voor het herdenkingsnr. van de Dageraad; hier gepubliceerd.
    -eerst na ruim 20 jaar publiceerde Kalff de bekende foto tegelijk ongeveer met het M museum in het herden-
    kingsjaar 1910 (50 jaar Max H.). Techniek: een soort offset. Nu nog te koop in het M-Huis.
    Bedenkingen:
    1. noch het glasnegatief, noch de tekening ernaar, noch het cliché / het negatief van de bekende foto bleven
    bewaard. Opmerkelijk, want de M-liefhebbers verzamelden meteen alles.
    2. Als het negatief gemaakt is in 1854, gaat het niet om M maar om EDD. (MH nog niet geschreven).
    3. Mimi kende haar partner in die tijd nog niet.
    4. WFH wees het portret niet alleen af uit onzekerheid omtrent ja/nee M, maar ook uit fototechnische
    overwegingen (in 1854 bestond de techniek voor dit type foto nog niet (?)).
    5. Rooseboom die in Over M al zijn portretten besprak negeerde deze volledig.
    6. het M-Huis voert ‘m al jaren op in z’n flyer en het gaat ook voor het meest bekende portret vds, ook al
    zijn er meerdere afbeeldingen die onbetwistbaar echt zijn.
    En waarom zo bekend? Wat mij betreft om de fantastische romantische pose. (er is een hierop gelijkende
    houding waarin de dichter Heine (NB, Droogstoppel) afgebeeld is).
    Kortom: Chris je idee is prima, had WFH of anderen al jaren geleden kunnen bedenken, het resultaat prima, maar of het tegemoet komt aan die 6 bedenkingen?
    En wie zoekt nu eens al die verloren gegane voorstadia voor de foto?
    PS. Ging het onderzoek nu uit van de Overman-tekening, zoals afgebeeld, of van de foto uit 1910? Omdat de tekening naar de foto is, verdient de laatste toch de voorkeur boven de tekening.
    Met vr. groet, M-vrijwilliger Eric Roodnat.

    Beantwoorden
    • chris van de ven zegt

      6 december 2022 om 13:37

      Beste Eric,

      Ik stuur je een uitgebreider artikel over het onderzoek.

      Mochten er meer mensen belangstelling voor hebben, stuur me dan je mailadres. Het namelijk artikel te groot om hier als reactie te plaatsen.

      Chris

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d