Verwarwoordenboek vervolg (247)

In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.

Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

duidelijk / helder                 

De woorden overlappen in betekenis, maar er is soms een subtiel verschil.

duidelijk        goed te begrijpen, goed waar te nemen

• Zijn betoog was duidelijk: zo snel mogelijk starten met de renovatie van de wijk.
• Je mompelt zo, kun je wat duidelijker spreken?
• De besmettingscijfers laten een duidelijke daling zien.

helder             goed te volgen, goed waar te nemen, licht doorlatend (ook: zuiver)

• Zijn betoog was helder: geen lange uitweidingen en aan het slot nog een paar treffende voorbeelden.
• De lucht is strakblauw. Zo helder is het in dagen niet geweest.
• Oma zong nog met heldere stem kinderliedjes.

Het woord duidelijk houdt verband met het werkwoord duiden, dus ‘betekenis verlenen’.

Het woordje helder staat tegenover ‘troebel’ (geen of weinig licht doorlatend) of tegenover ‘dof’ (geen of weinig licht weerkaatsend).

De woorden worden door elkaar gebruikt in de betekenis ‘goed te begrijpen’ of ‘goed te volgen’. Maar juist het verschil tussen ‘begrijpen’ en ‘volgen’ laat soms een subtiel verschil zien. Bij duidelijk gaat het dan eerder om de inhoud van de boodschap; bij helder gaat het dan eerder om de ‘lijn’ in het verhaal. (Denk aan de zichtlijn bij helder water.) Dus bij een betoog zou je eerder spreken over een duidelijke inhoud en een heldere opbouw. Welk woord kiest u in de volgende zinnen?

1. Als de tekst … is, kun je gemakkelijk een samenvatting maken.
2. Als de tekst … is, kun je snel iets terugvinden.

In 1 zou dan duidelijk de voorkeur verdienen, en in 2 helder. Gelukkig zijn er ook heldere, nee duidelijk gevallen van gebruiksverschil. We zeggen niet dat het duidelijk weer is. (Het gaat om de zichtlijnen). Maar een heldere daling van besmettingscijfers klinkt weer vreemd, terwijl het hier toch ook om een lijn gaat. Wat zou het aardig zijn als we gevoeliger worden voor het onderscheid ‘goed te begrijpen’ (de inhoud) en ‘goed te volgen (de lijn). Dan wordt het onderscheid tussen deze twee woorden vanzelf helder, nee: duidelijk.

Afbeelding door Pexels via Pixabay.