• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: De Hengmengen in Altena

9 mei 2022 door Bas van Andel 3 Reacties

De Hengmeng. Waarschijnlijk kennen de meeste lezers dat woord niet. Het is  de naam van de boerderij en landerijen ten oosten van de Meeuwense steeg van Meeuwen naar Babyloniënbroek in Altena. Voor de topografie, zie onderstaande kaartjes.

Altena tussen Bergsche Maas, Biesbosch en Merwede. Met Gorinchem, Geertruidenberg en Heusden als omliggende plaatsen (topotijdreis).
De weg van Meeuwen naar Babyloniënbroek met boerderij de Hengmeng (topotijdreis)

Maar er zijn meer locaties met de naam `Hengmeng` geweest in Altena. Waar staat het woord Hengmeng voor?  Waar zijn die andere locaties?

Het woord Hengmeng

Het begrip Hengmeng staat voor een gemeenschappelijk, omheind  hooi-weidegebied. Het woordje heng staat in het Oudnederlands voor omheining.  Het woord hangen (aan een haakje) is verwant aan dit woordje heng. Uit  het Oudnederlands is dit woord alleen als toponymisch element overgeleverd. Het woordje meng komen we in de historische woordenboeken niet tegen. Wel het woord menge dat verwijst naar  menigte, (groot) aantal, vooral van mensen. Ook naar ‘het volk’. De vertaling van Hengmeng naar omheind weidegebied van ‘het volk’ uit het dorp lijkt gerechtvaardigd.

Waar waren er Hengmengen?

De plaatsen met – naast Meeuwen – ooit een Hengmeng:  Woudrichem en Andel langs de Afgedamde Maas (rechts op de kaartuitsnede)  en Uitwijk midden op de kaartuitsnede

In Andel was er in 1382 sprake van ‘de afterste henghemenghe,  (14 hont lands, gheleghen in de afterste henghemenghe’. Als er een achterste Hengmeng was, moet er ook een voorste hengmeng geweest zijn. Waar precies deze Hengmengen lagen is onbekend.

Bij Meeuwen was er sprake van een grote Hengmeng. De Henghemenghe wordt al genoemd in 1382. Er is sprake van een Oost Hing Ming en West Hing Ming in 1832 en van een Hengmengsche polder in 1894. Het betreft volgens Braams (2000) een ontginningsblok van ruim 200 ha  uit de twaalfde of eerste helft dertiende eeuw, met een eigen watermolen.

Ook Uitwijk had zijn Hengmeng. In 1462 is er sprake van een Hengemenge, (4 morgen land in de Hengemenge). Waar deze gronden lagen weten we niet exact.

Woudrichem kende ook een Hengmeng. In 1327 is sprake van die Henghemenghe (‘13 morgen land in die Henghemenghe, in den ambocht van Woudrichem, achter Jans zate Utencampe voirss.’),  opgedragen aan de graaf van Holland. Er is in 1405 sprake van 3 morgen land in de Hengemenge, strekkend van de Vaartsteeg tot Arnout van Weiburg. In 1571 is er sprake van de Hengenmenge, 3 morgen land, strekkend van de Hooglandse Steeg tot de Vaartsteeg.

Bronnen

Bron van deze hengmeng-vermeldingen: B.W. Braams, Oude topografische elementen in het Land van Heusden en Altena, Heusden 2000.

Etymologie: Sijs, Nicoline van der (samensteller) (2010), Etymologiebank, op https://etymologiebank.nl/ en https://ivdnt.org/woordenboeken/historische-woordenboeken/

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Etymologica

Lees Interacties

Reacties

  1. Olivier van Renswoude zegt

    9 mei 2022 om 14:19

    Het Oudnederlands Woordenboek (ONW) heeft het bestaan van een hengi vastgesteld op grond van onder meer Heingelon en Heingelo, de oudste vormen van Hengelo (Gelderland), en ziet dit als een samentrekking van heginingi. In zuiverdere vorm is dat woord voortgezet als Middelnederlands heininge (v.) en Nederlands heining (v.), een verwant van haag, niet hangen.

    Het is trouwens niet duidelijk waarom men in het ONW voor de vorm hengi heeft gekozen. Juist de vormen uit die tijd laten nog -ei- zien, en de afleiding is geschied met het vrouwelijke achtervoegsel *-ungō, *-ingō (Oudnederlands -unga, -inga, Middelnederlands -inge). Beter ware dan Oudnederlands heinga, zuiverder heginunga.

    Hoe dan ook, het is inderdaad mogelijk dat woord te herkennen in henghemenghe. De verdere duiding durf ik echter wel te betwijfelen: een ‘heining-menigte’ is niet zo gauw op te vatten als een ‘omheind weidegebied van het (dorps)volk’.

    Ik vraag me af of het niet eerder een verbastering is van Middelnederlands hengemunde, hengmunde, ter aanduiding van wisse stukken land in Gelderse oorkonden. Daarvan zijn geen vormen met -ei- bekend, maar dat kan komen door de betrekkelijk late overlevering. Het tweede lid is vooralsnog een raadsel.

    Beantwoorden
    • bas v andel zegt

      26 augustus 2022 om 23:14

      Lastig, een dergelijk oud woord helemaal met zekerheid te verklaren. Historisch-geografisch bezien zijn de hengmengen de matige tot slechte gemeenschappelijke weides uit de middeleeuwen. De hier genoemde hengmengen, en die in Herpt, liggen (net) niet in Gelders gebied.

      Beantwoorden
  2. Hans van de Griend zegt

    9 mei 2022 om 14:55

    1394
    …20 schelling uit 6 hond in de Hengmenghe te Herpt… (land van Heusden)

    471 1394 mei 26
    Apud Huesden in domo inhabitationis Johannis van der Heiden super granarium anterius ibidem (in platea Smedestrate).
    Notaris Renerus Nicholauszn van Ethen, clericus van Traiectum, instrumenteert, dat Godefridus Bonier z.v.w. heer Godefridus Bonier, [en; Bovier?] priester, als executeur van het testament van zijn vader heeft overgedragen aan heer Gerardus Wolf, kanunnik en pitancier van het klooster van Berna, ter nagedachtenis van zijn vader, te houden in het klooster van Berna, 3 Heusdense schepenakten, hierbij geinsereerd, nl. van:
    1 nov. 1323 (reg. nr.175);
    30 apr. 1343 (reg. nr.219) (transfix van de vorige akte);
    8 aug. 1361 (reg. nr.295) (transfix van de beide vorige akten), (alle betreffende een cijns van 20 schelling uit 6 hond in de Hengmenghe te Herpt); met als getuigen: Johannes Spiering Johanneszn, Johannes Johanneszn van Medewen en Johannes van der Heiden.
    https://www.bhic.nl/integrated?mivast=235&mizig=210&miadt=235&miaet=1&micode=2092&minr=13665178&miview=inv2&milang=nl&mialg=

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Als in de verte de zee zich verliefd toont,
heldere golven steeds nemen elkaar,
denk ik vol spijt aan het plein waar mijn lief woont:
zeeheldenbuurt waar geen viking meer vaart.

Bron: datering: 1948-1955; postuum gepubliceerd, in Tijdrovertje, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Sonja Witstein
sterfdag
1997 Herman de Coninck
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d