Etymologica

Bij sommige oude begraafplaatsen vindt men soms nog een knekelveld of een knekelhuis. Dat zijn plekken, waar de beenderen van geruimde graven werden opgeborgen. Dat blijkt onder andere uit een bepaling uit de negentiende eeuw: Na het voorschreven tijdperk zullen de graven op de openbare burgerlijke begraafplaats, welke in eigendom bezeten worden, onder toezigt der … [Lees meer...] overEtymologica: Knekelveld en knekelhuis

Hein mansnaam; Magere Hein ‘de dood’ Middelnederlands Hein, verkorting van He(i)ndrik: Soo wael dient Gode Hein ende Han, ghelijck doet een be­gheven man [1470-1490]; Nieuwnederlands ‘de duivel’: Al waerje … de droes …, Nagtmerri, biete­bauw, of on­geboore heintje[18e eeuw; WNT], vaak ook in samenstellingen en aflei­dingen: Wel dat is to­very, … Heyntje-man met zijn … [Lees meer...] overEtymologica: Hein en hercules

Soms komt in een discussie tussen amateurhistorici de vraag naar voren waarom een water heet zoals het heet. Zo ook bij de Bakkerskil. Omdat we er in de regio niet uitkwamen, werd de vraag voorgelegd aan enkele landelijke taalhistorici, historisch geografen etc. Hieronder volgt een verslag van de zoektocht en van de aangedragen mogelijke verklaringen voor de naam Bakkerskil. De … [Lees meer...] overEtymologica: Waar komt de naam Bakkerskil vandaan?

Een klopgeest wordt soms verantwoordelijk gehouden voor onverklaarbare geluiden en ver­schijn­selen in oude gebouwen. In dat geval wordt een geest ‘spook’ aangenomen, die daarvan de producent zou zijn. Verschijnselen die vaak met klopgeesten in verband worden gebracht, zijn onder andere het geluid van voetstappen, stemmen, het gooien met voorwerpen vanuit het niets, het … [Lees meer...] overEtymologica: Klopgeest

Rijk is onze taal met het achtervoegsel -en in woorden als eiken, stalen en linnen, voor aard, afkomst of maak. Het kon van invloed zijn op de klinker van het grondwoord, al werd het verschil vaak weer geëffend. Zo hebben wij zowel gulden als gouden en vroeger bijvoorbeeld ook hulten naast houten. Ontwikkeling en … [Lees meer...] overEtymologica: Van goud is gulden

De Hengmeng. Waarschijnlijk kennen de meeste lezers dat woord niet. Het is  de naam van de boerderij en landerijen ten oosten van de Meeuwense steeg van Meeuwen naar Babyloniënbroek in Altena. Voor de topografie, zie onderstaande kaartjes. Maar er zijn meer locaties met de naam `Hengmeng` geweest in Altena. Waar staat het woord Hengmeng voor?  Waar zijn die … [Lees meer...] overEtymologica: De Hengmengen in Altena

Ons Natura 2000-gebied Pompveld is een fraai nat komklei-natuurgebied met  kletsnatte weides, populierenbos en grienden. Wie beter kijkt ziet er meer, maar dat nu terzijde. Het gebied was en is nat. Toen er nog kleine gemeentes in Altena waren, lag het in letterlijk de uithoek tevens het laagste stuk van wel vier gemeentes. Aan de westzijde was er het Andels en Giessens … [Lees meer...] overEtymologica: Pompveld, Pontveld, Pontveldse stoek en de Vleuk

Etymologica Ludo Permentier is een van de twee vaste columnisten van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Hij schrijft over woorden en uitdrukkingen die hem in het leven van alledag opvallen. Op 25 november 2021 luidde de titel van zijn bijdrage Alle hens aan dek. Aanleiding voor dat stuk was een uitspraak van de Belgische premier Alexander De Croo dat het in de … [Lees meer...] overAlle hens aloud?

Op deze maandag een aantal woorden die etymologisch teruggaan op het werkwoord hupp(el)en. hippen ww. ‘voortspringen met beide benen tegelijk’. Nieuwnederlands hippen ‘zich sprongsgewijze voortbewegen’: (Een aap) hipt van d’eene tack, dan we­der van dien tronck [1624; WNT], Daar hipt en wipt, den tak omtrent, een pimper­meesk’ [1850-99; WNT] Het … [Lees meer...] overEtymologica: Enkele hup-woorden

Een van de vele etymologische raadsels is waarom wij in Nederland (maar niet in Vlaanderen) spreken van huzarensalade, terwijl de meeste andere landen een vergelijkbaar gerecht aanduiden als ‘Russische salade’, vergelijk Frans salade russe, Engels Russian salad, Duits russischer Salat, Deens en Noors Russisk salat, Zweeds rysk sallad, Hongaars orosz saláta en Turks Rus … [Lees meer...] overEtymologica: de huzarensalade

In een eerdere bijdrage aan deze rubriek heb ik stilgestaan bij woorden waarvan de bedenker bekend lijkt te zijn. Uit het Middelnederlandsch Woordenboek noemde ik één voorbeeld uit het werk van Lodewijk van Velthem en drie van Jan van Ruusbroec. Deze aantallen vallen totaal in het niet bij het aantal nieuwe woorden dat ontsproten is aan het vernuft van Willem Bilderdijk … [Lees meer...] overEtymologica: Bilderdijks bedenksels