Etymologica

Hij bestaat echt in ons dichtbevolkte land: een boerderij met de naam ‘De Eenzaamheid’. Je vindt hem boven Leiden, in het merengebied bij Warmond. Er bestaan in ons land meer toponiemen die duiden op een afgelegen ligging. Hieronder volgt een aantal namen uit allerlei delen van ons land. Daarna zoomen we in op het westelijk rivierengebied. Afgelegen plekken in den … [Lees meer...] overAfgelegen en verlaten in toponiemen

De Korn is een buurtschap ten noordwesten van Dussen, gelegen aan de oude zeedijk van 1461 die Altena enkele eeuwen beschermde tegen het water uit de Biesbosch. Een intrigerende naam. Waar komt deze vandaan? Daarvoor kijken we naar oude citaten en etymologische boekwerken. Er zijn meer toponiemen met de naam ‘Korn’ of een naam die daar duidelijk mee verwant is. Ook die laten … [Lees meer...] overEtymologica: Over vergeten middeleeuwse molens en hun nagelaten sporen

In Altena ten noorden van Waalwijk kennen we twee uit de middeleeuwen daterende veldnamen die beginnen met Buggel. Dat zijn de Buggelemse hoeve en de Buggeling. De hoeve bevindt zich ten noordwesten van Babyloniënbroek, de plaats waar Marianne Vos na een zoveelste wereldtitel op de fiets zich ontspant. De Buggeling bevindt zich ten zuidoosten van het dorp Eethen. Voorts kennen … [Lees meer...] overEtymologica: Beugel- en buggeltoponiemen

In het in cultuur gebrachte deel van de Biesbosch ten westen van Werkendam lagen de gronden van een bekend geslacht akkerbouwers. Een deel van de in de Kooiwaard (zie kaart hieronder) gelegen gronden had een eigen (informele) naam: “Het Strooiestuk”. De familie wist niet waar de naam vandaan kwam. Hoe was men ooit aan die naam gekomen? Kaart van het betreffende gebied in … [Lees meer...] overEtymologica: Het Strooiestuk

Met ons woord voor ijzerbederf is iets vreemds aan de hand: roest en kennelijke evenknieën als Duits Rost en Engels rust zijn alle van Germaanse oorsprong doch niet of maar moeilijk te herleiden tot een enkele, gemeenschappelijke voorloper. Dit bemoeilijkt de algemeen aanvaarde duiding dat het woord verwant is aan rood. Verschil in … [Lees meer...] overEtymologica: Het raadsel van roest

Als L.A. te Winkel en Matthias de Vries een spellingregeling ontwerpen voor wat later bekend zou worden als het Woordenboek der Nederlandsche Taal, kennen zij een groot belang toe aan de uitspraak. In De grondbeginselen der Nederlandsche spelling uit 1863 formuleren zij als hoofd- en grondregel van de spelling de zogeheten Regel der Beschaafde Uitspraak: Stel in uw schrift … [Lees meer...] overEtymologica: Kaesijoleert?

Je zou ’t misschien niet denken maar de aardbei is een oeroude vrucht. In de bronstijd (ca. 3000 tot 800 voor Christus) werd ie al gebruikt. Hoe ze dat weten is me een raadsel. Ik kan me niet voorstellen dat er prehistorische aardbeien gevonden zijn; ik kan de mijne amper twee dagen goed houden. Die oude aardbei was de aardbei die we nu ‘wilde aardbei’ noemen. Hij komt nog … [Lees meer...] overEtymologica: Aardbei

Tegenwoordig schrijft men de straatnaam Engelsestoof in Spijk, een buurtschap, ooit een landtong van de Maas, in het noordelijke gebied van Wijk en Aalburg, doorgaans aan elkaar. Vooral in oudere teksten ziet men de naam uit twee delen bestaan: Engelse en Stoof. De verklaring van deze straatnaam is nog niet zo eenvoudig. Van tevoren merken we op dat de naam Engelse Stoof pas … [Lees meer...] overEtymologica: De Engelse Stoof en andere Wijkse namen

In mijn leven kom ik regelmatig met de veldnaam Slagen in aanraking. In ’s-Hertogenbosch fietste ik jarenlang langs de wijk ‘De Slagen’. In mijn werkzame bestaan was ik betrokken bij gebiedsprojecten in Natura 2000-gebied ‘De Langstraat’ bij Waalwijk, waar het waarschijnlijk bekendste slagenlandschap van ons land ligt. En ook in oostelijk Altena zijn er diverse gebieden met het … [Lees meer...] overEtymologica: Slagenland als veldnaam

Bij sommige oude begraafplaatsen vindt men soms nog een knekelveld of een knekelhuis. Dat zijn plekken, waar de beenderen van geruimde graven werden opgeborgen. Dat blijkt onder andere uit een bepaling uit de negentiende eeuw: Na het voorschreven tijdperk zullen de graven op de openbare burgerlijke begraafplaats, welke in eigendom bezeten worden, onder toezigt der … [Lees meer...] overEtymologica: Knekelveld en knekelhuis

Hein mansnaam; Magere Hein ‘de dood’ Middelnederlands Hein, verkorting van He(i)ndrik: Soo wael dient Gode Hein ende Han, ghelijck doet een be­gheven man [1470-1490]; Nieuwnederlands ‘de duivel’: Al waerje … de droes …, Nagtmerri, biete­bauw, of on­geboore heintje[18e eeuw; WNT], vaak ook in samenstellingen en aflei­dingen: Wel dat is to­very, … Heyntje-man met zijn … [Lees meer...] overEtymologica: Hein en hercules

Soms komt in een discussie tussen amateurhistorici de vraag naar voren waarom een water heet zoals het heet. Zo ook bij de Bakkerskil. Omdat we er in de regio niet uitkwamen, werd de vraag voorgelegd aan enkele landelijke taalhistorici, historisch geografen etc. Hieronder volgt een verslag van de zoektocht en van de aangedragen mogelijke verklaringen voor de naam Bakkerskil. De … [Lees meer...] overEtymologica: Waar komt de naam Bakkerskil vandaan?

Een klopgeest wordt soms verantwoordelijk gehouden voor onverklaarbare geluiden en ver­schijn­selen in oude gebouwen. In dat geval wordt een geest ‘spook’ aangenomen, die daarvan de producent zou zijn. Verschijnselen die vaak met klopgeesten in verband worden gebracht, zijn onder andere het geluid van voetstappen, stemmen, het gooien met voorwerpen vanuit het niets, het … [Lees meer...] overEtymologica: Klopgeest