Het Nederlands heeft de afgelopen honderd jaar heel wat woorden uit het Engels overgenomen, maar in de eeuwen daarvoor – van de middeleeuwen tot in de moderne tijd – zijn er juist veel woorden de andere kant op gegaan. In dit artikel bespreek ik een aantal Nederlandse woorden die in het Engels terecht zijn gekomen. Selectie Onderstaand overzicht laat een selectie van … [Lees meer...] overNederlands in het Engels
Etymologica: Wereld, een oude samenstelling
Woorden als pianokruk, brandweervrouw en toetsenbord zijn transparante samenstellingen. Pianokruk is bijvoorbeeld opgebouwd uit piano en kruk, woorden die allebei ook los gebruikt worden en die je dus goed in de samenstelling herkent. Daartegenover staan woorden die we niet meer herkennen als samenstelling doordat we de delen … [Lees meer...] overEtymologica: Wereld, een oude samenstelling
Etymologica: eik en eek, eekhoorn en acorn
Eik is een van de weinige woorden die het Standaardnederlands uit de zuidoostelijke streektalen heeft overgenomen. Hoe is dat zo gekomen? Wat heeft eek ‘eikenschors’ ermee te maken? Hangt dat woord samen met eekhoorn? En heeft dát op zijn beurt weer iets te maken met het Engelse acorn ‘eikel’? In dit artikel lees je hoe het zit. Eik en eek De … [Lees meer...] overEtymologica: eik en eek, eekhoorn en acorn
Etymologica: Donar en Wodan
Voordat de god van het christendom ten tonele werd gevoerd, hingen de Germaanstalige volkeren in onze streek een polytheïstische godsdienst aan. Een voorname rol in dat geloof hadden de goden die we nu Donar en Wodan noemen. Dat we die namen gebruiken, is opmerkelijk. Ze zijn namelijk niet Nederlands. Waar komen ze dan vandaan? Hoe werden de goden ooit in het Nederlands … [Lees meer...] overEtymologica: Donar en Wodan
Romeinen die heel soms Germanen verstonden
De Germaanse talen kun je zien als nichtjes van de Romaanse. Ze delen kenmerken die ze hebben geërfd van hun gemeenschappelijke voorouder. Ons woord moeder heeft bijvoorbeeld dezelfde oorsprong als het Spaanse madre, en het Duitse (sie) sind gaat op dezelfde oervorm terug als het Franse (ils) sont. Zulke gelijkenissen kunnen helpen bij het leren … [Lees meer...] overRomeinen die heel soms Germanen verstonden
De genderneutrale voorloper van ‘zijn’
Het bezittelijk voornaamwoord zijn gebruiken we voor mannelijke en onzijdige woorden: de man en zijn kinderen en het bedrijf en zijn oprichter. Zo’n twee millennia geleden was dat anders: *sīn-, de Germaanse voorloper van zijn, was genderneutraal. Dat betekent dat het zowel voor mannelijke, vrouwelijke … [Lees meer...] overDe genderneutrale voorloper van ‘zijn’
Etymologica: Dubbelopdierennamen
Wat hebben een muilezel, een kraanvogel en een walvis met elkaar gemeen? Ze hebben dubbelopnamen. Oorspronkelijk heetten de dieren muil, kraan en wal, maar later werden de namen verlengd met -ezel, -vogel en -vis. In dit artikel vertel ik hoe dat zo is gekomen. Muil, kraan en wal Het woord muilezel komt van het … [Lees meer...] overEtymologica: Dubbelopdierennamen
Etymologica: ‘Zoet’ van 2500 v.C. tot nu
Uit het Proto-Germaanse *swōtija- ‘zoet’ is in de Westgermaanse talen een groot scala aan vormen ontstaan. In het Nederlands werd het woord bijvoorbeeld zoet, in het Engels sweet, in het Duits süß en in het Fries swiet. Hoe zijn al die verschillende vormen uit één en hetzelfde *swōtija- ontstaan? In dit artikel leg ik dat uit en op het eind laat ik het horen. … [Lees meer...] overEtymologica: ‘Zoet’ van 2500 v.C. tot nu
Hempje, kump en zwaarder
In de standaardtaal is een klein hemd een hemdje, maar in het gesproken Nederlands hoor je vaak hempje. Op het eerste oog is dat een vreemde vorm: verkleinwoorden die eindigen op -pje verwacht je bij woorden als boom maar niet bij hemd, dat op een [t]-klank eindigt. Waar komt de [p] van hempje vandaan? Voor de verklaring nemen we een kijkje bij de streektalen en gaan we … [Lees meer...] overHempje, kump en zwaarder
Nieuwjaarswens in het Protogermaans
Vertaling: Dit jaar zijn veel mensen me gaan volgen omdat mijn werk ze aansprak.Ik dank jullie zeer en wens iedereen een goed nieuwjaar! … [Lees meer...] overNieuwjaarswens in het Protogermaans
Etymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Wat hebben lijk, gelijk, -lijk, (ge)lijken, liken, lichaam, litteken, likdoorn, zulk, elk en welk gemeen? Op het eerste gezicht alleen de letter l, maar er is meer: al deze woorden bevatten één en dezelfde woordstam. In dit artikel vertel hoe ik de bonte woordfamilie daaruit is ontstaan. Aan de basis van alle genoemde woorden ligt de Proto-Indo-Europese woordstam *leig-. … [Lees meer...] overEtymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Oogst, augustus en de pluktijd
Het woord oogst gaat terug op hetzelfde woord als augustus: de Latijnse naam Augustus. In dit artikel vertel ik hoe dat precies zit. Je komt ook te weten wat het woord herfst, het Engelse to earn en het Friese earnje met dit thema te maken hebben. Verder maken we wat korte uitstapjes naar een aantal dialecten. Van Augustus … De … [Lees meer...] overOogst, augustus en de pluktijd
Nemen en komen: verloren zussen
Komen behoort tot de groep sterke werkwoorden waar ook nemen, stelen en breken in zitten. Hoe komt het dan dat het komen is en niet kwemen? *Kwemaną Philippa e.a. (2003-2009) stellen dat komen van het Proto-Germaanse *kwemaną komt – dat dus wél een e had. (De ą staat voor de nasale /ɑ̃/ die we ook in het … [Lees meer...] overNemen en komen: verloren zussen
