• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Romeinen die heel soms Germanen verstonden

7 juni 2022 door Yoïn van Spijk Reageer

De Germaanse talen kun je zien als nichtjes van de Romaanse. Ze delen kenmerken die ze hebben geërfd van hun gemeenschappelijke voorouder. Ons woord moeder heeft bijvoorbeeld dezelfde oorsprong als het Spaanse madre, en het Duitse (sie) sind gaat op dezelfde oervorm terug als het Franse (ils) sont.

Zulke gelijkenissen kunnen helpen bij het leren van een verwante taal, maar die taal leren verstaan en spreken kost heel wat jaren. De nichtjestalen zijn de afgelopen vijfduizend jaar ver uit elkaar gegroeid en daardoor is het aantal verschillen immens geworden.

Zo’n twee millennia geleden lagen de voorgangers van de Romaanse en Germaanse talen – dat wil zeggen: het Latijn en het Proto-Germaans – een stuk dichter bij elkaar. De Romeinen en de Germanen verstonden elkaar ook toen al niet meer, maar er waren hier en daar woorden die nog heel sterk op elkaar leken – en dus wél begrepen zullen zijn geweest. Over zulke woorden gaat dit artikel.

Onverstaanbaar

Verschillen tussen verwante talen ontstaan onder andere door klankveranderingen die in de ene taal wel optreden en in de andere niet. Het Nederlands en het Italiaans zijn weliswaar afkomstig van dezelfde voorouder, het Proto-Indo-Europees, maar klankveranderingen hebben hun verwantschap vertroebeld.

Een voorbeeld: ons woord hoorn en het Italiaanse corno gaan terug op één en hetzelfde woord, *ḱr̥no-, maar doordat de oer-k in de Germaanse talen een h is geworden, zul je niet meteen aan hoorn denken als je corno hoort.

Hoorn en corno lijken buiten de beginmedeklinker nog wel op elkaar, maar daar staan heel wat paren tegenover die onherkenbaar veranderd zijn. Hoe meer veranderde klanken woorden bevatten, hoe meer kennis je nodig hebt om een verwantschap te zien.

Ons telwoord acht gaat bijvoorbeeld terug op hetzelfde woord als het Franse huit (namelijk *oḱtṓw) maar de t is de enige overeenkomst die is overgebleven. Als we de talen terugspoelen naar hun Germaanse en Latijnse fase, krijgen we *ahtau en octō. Die twee lijken al iets meer op elkaar, maar je hebt nog steeds specialistische kennis nodig om ze te verbinden.

Zulke kennis hadden de Romeinen en de Germanen niet, dus een Romein zal een Germaan die het over *ahtau had, niet hebben begrepen. Maar er waren ook woorden met klanken die niet of nauwelijks uit elkaar gegroeid waren.

Verstaanbaar

De oer-[w], -[m], -[l], -[n] en -[r] waren in zowel het Germaans als het Latijn nog vrij goed intact gebleven. Dat geldt ook voor de [s], al werd die in het Germaans soms een [z]. Zoek je naar woorden met voornamelijk die klanken, dan vind je paren die zo veel op elkaar lijken dat de Romeinen en Germanen elkaar waarschijnlijk verstaan zouden hebben als ze ze los hadden gebruikt.

In onderstaande afbeelding vind je acht van zulke Latijns-Germaanse paren. Klik op de audioknop erboven om hun gereconstrueerde uitspraak af te spelen. (De Proto-Indo-Europese vormen spreek ik niet uit.)

Dit artikel verscheen eerder op Taal aan de wandel

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: fonologie, historische taalkunde, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

RAG

Een web van één draad lang
waarin een spin voer vangt,
waarop een vlieg kort zit,
beweegt, zijn poten wast,
wegvliegt en keert, niet weet
waarvoor die draad zich spant.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1894 Edgard Blancquaert
sterfdag
1849 Barthold Lulofs
1984 Leonardus Michels
1986 W.A.P. Smit
➔ Neerlandicikalender

Media

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d