• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Nederlands zingen is voor virtuozen

8 juni 2022 door Cécile de Morrée Reageer

Middelnederlandse composities scoorden hits aan Europese hoven


Hofscène met een vorst op de troon, omringd door hovelingen, anoniem, ca. 1500 – ca. 1525 [© Rijksstudio]

Nederlanders hebben over het algemeen geen hoge pet op van de eigen taal. Zo staan we onze taalvoorkeur en -waardering schijnbaar moeiteloos af aan het Engels, onder het motto van openheid en internationalisering. Inderdaad valt het te verdedigen dat meertaligheid altijd een plaats heeft gehad in de Nederlandse cultuur. Dit gold al in de middeleeuwen: het Nederlands was de dagelijkse taal, aan de hoven en in de hogere kringen sprak men Frans, en wetenschap en onderwijs bedienden zich van het Latijn. Aan dat functioneren van niet-Nederlandse talen in de Nederlandse cultuur is – terecht – al veel aandacht besteed. Minder bekend is dat het Nederlands ook elders in Europa waardering genoot; iets dat overigens toen niet anders was dan nu.

In het bijzonder wil ik de aandacht vragen voor het Nederlands als gezongen taal, als onderdeel van de hoog ontwikkelde Europese muziekcultuur. Hoewel de bronnen schaars zijn, is namelijk duidelijk dat de Lage Landen al aan het einde van de 14e eeuw een muziekcultuur op hoog niveau kenden. Hier werden complexe en polyfone stukken gecomponeerd, door auteurs en componisten die er internationaal furore mee maakten. Daaronder bevonden zich ook composities met Nederlandstalige teksten. En ook die Nederlandstalige stukken verspreidden zich door Europa en werden uitgevoerd aan verschillende internationale hoven.

Dit is fascinerend, te meer omdat het Nederlands niet echt bekend staat als de meest zingbare taal. Dat komt niet alleen door de enigszins ontoegankelijke klanken, maar vooral door het gewicht van het klemtoonsysteem. Waar bijvoorbeeld het Frans en Italiaans relatief soepel op muzieknoten kunnen worden geplaatst, zijn gezongen Nederlandse teksten alleen verstaanbaar wanneer de klemtonen samenvallen met melodische accenten. Daarbij komt dat in veel laatmiddeleeuwse polyfone muziek de verschillende stemmen vaak verschillende teksten zongen. Verstaanbaarheid was dus sowieso niet vanzelfsprekend. Toch vinden we meerdere voorbeelden van begrijpelijke en zingbare Nederlandse meerstemmige composities terug buiten de Lage Landen, bijvoorbeeld in de codex Reina (ca. 1400). Dit manuscript is geproduceerd in Noord-Italië, in die tijd een bloeiend centrum voor muziek én voor de uitwisseling van verschillende talen: men vond er sommige van de beste componisten en muzikanten van heel Europa.

Dergelijke composities zijn op zichzelf al een knap staaltje vakmanschap, maar nog indrukwekkender is dat het internationale middeleeuws publiek deze muziek kennelijk wist te waarderen. Het valt weliswaar moeilijk uit te maken wat de luisteraars daadwerkelijk van de teksten begrepen, maar aangezien verstaanbaarheid toch al geen nummer één vereiste was, is deze vraag misschien niet zo belangrijk. Bij de waardering van het gezongen Nederlands speelde het misschien juist ook wel mee dat de taal afweek van het Frans, Italiaans en Latijn waaraan men gewend was. Het Nederlands werd mogelijk ervaren als een nieuwigheid, als iets exotisch, maar in ieder geval als iets dat het waard was om tijd, geld en aandacht in te steken. Het Nederlands gold dan ook niet als een oninteressant regionaal dialect, maar als een taal met een wonderbaarlijk klemtonensysteem dat aan een kunstminnend publiek de mogelijkheden bood voor een intellectueel en virtuoos spel.

Muziek, Philips Galle, naar Frans Floris (I), 1547 – 1617 [© Rijksstudio]

Cécile de Morrée is universitair docent Middelnederlandse Letterkunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Jubileum, Jubileum30, Liedcultuur, liedjes, muziek

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jacob Winkler Prins • Volle maan

Visschermeisjes waden langzaam mee:
Voeten scheemren onder donkere rokken
En weerspieglen in de blanke ree!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

NON VOYAGE

Het vermoeiende van reizen is het verdringen van het meemaken.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
10 oktober 2025: De dag van de biografie 

10 oktober 2025: De dag van de biografie 

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cornelia Brinkman
1999 Antonin van Elslander
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d