• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Neerlandici zijn onmisbaar

12 juni 2022 door Gaston Franssen 2 Reacties

Als er iemand is die afgelopen decennia heeft laten zien hoe waardevol, scherp en origineel de bijdrage van de neerlandistiek kan zijn, dan is dat wat mij betreft wel Maaike Meijer. Nog afgezien van haar vele artikelen over Nederlandse literatuur en haar uiterst lezenswaardige biografieën over M. Vasalis en F. Harmsen van Beek, weet Meijer als geen ander te demonstreren hoe ver de expertise van de neerlandicus reikt.

Zo laat ze in Machtige melodieën (1999) zien hoe populaire Nederlandstalige liedjes in de jaren zestig en zeventig de feministische revolutie mede vormgaven. In haar analyse van André Hazes’ smartlap ‘De vlieger’ toont ze aan hoe complex de moederband is die daarin wordt bezongen. In het boek Rieu: maestro zonder grenzen (2015), als laatste voorbeeld, presenteert ze een diepgravende analyse van de mediastrategieën die André Rieu tot een wereldwijd succes hebben gemaakt.

Wil je iets weten over de Nederlandse taal, cultuur en samenleving? Vraag het de neerlandicus! Dát is de boodschap van Meijer – een boodschap die iedereen die Nederlands spreekt zich ter harte zou moeten nemen.

Maar er is één tekst van Meijer die ik zelf bijzonder inzichtgevend en altijd weer opnieuw relevant vind: haar lezing van de roman Koelie (1932) van Madelon Székely-Lulofs, opgenomen in haar (gratis te downloaden) boek In tekst gevat (1996). Meijer wijst erop dat Koelie te lezen is als een tendensroman waarin het koloniale systeem van contractarbeid in het toenmalige Nederlands-Indië stevig wordt bekritiseerd. De roman verhaalt over een contractarbeider die door een wurgcontract gedwongen tot (in feite) dwangarbeid op Hollandse plantages. Niets blijft de lezer bespaard: alle mishandeling, uitputting en seksueel geweld dat de koelies ten deel valt wordt door Székely-Lulofs expliciet verbeeld en aan de kaak gesteld.

Meijers constateert echter óók dat de kritische boodschap wordt ondergraven door de taal van de roman. De verteller bedient zich van allerlei ‘othering’-strategieën die de contractarbeiders voorstellen als minderwaardig of zelfs onmenselijk. Zo wordt hun ‘afwijkende’ huidskleur steeds benadrukt. De koelies krijgen van de verteller ‘dierlijke’ (impulsieve, irrationele, primitieve…) trekjes mee, worden voorgesteld als gewelddadig en niet in staat tot zelfreflectie. De suggestie is daarmee dat de lokale bevolking te barbaars is om zichzelf überhaupt te kunnen redden – en dat billijkt het koloniale ingrijpen.

Deze clash tussen taal en boodschap, vorm en inhoud, die Meijer hier haarfijn in beeld brengt, is fascinerend en zorgwekkend tegelijkertijd. De analyse laat zien hoe subtiel processen van uitsluiting, kleinering of zelfs ontmenselijking vorm kunnen krijgen: het lijken misschien maar woorden en beelden, maar de consequenties ervan zijn verstrekkend.

Wie Meijer leest, krijgt meer oog voor zulke processen en ontdekt al snel dat ze steeds weer, en overal, opduiken. Denk aan de pijnlijk patriarchale sympathieverklaringen van een mediamagnaat na schokkende #MeToo-onthullingen (‘Het is wel een breder probleem dat vrouwen niet snel melding maken van dit soort zaken dan alleen bij de Voice. […] Vrouwen hebben kennelijk een soort schaamte’). Of aan politieke partijen die beweren dat ‘andere culturen’ nu eenmaal ‘meer gericht [zijn] op: snel met pensioen, belasting ontduiken en lekker in het zonnetje een drankje drinken’. Of denk aan regeringsleiders die oorlogen bestempelen als ‘speciale bevrijdingsoperaties’. En nee, neerlandici zullen de wereldproblemen uiteraard niet in hun eentje oplossen – maar Meijer heeft wel duidelijk gemaakt dat neerlandici onmisbaar zijn voor wie die problemen talig en intellectueel weerbaar tegemoet wil treden.

Gaston Franssen is onlangs benoemd tot hoogleraar Nederlandse letterkunde en intermedialiteit aan de Universiteit van Amsterdam.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Jubileum, Jubileum30, letterkunde, Madelon Székely-Lulofs

Lees Interacties

Reacties

  1. Berthold van Maris zegt

    12 juni 2022 om 21:11

    “Wil je iets weten over de Nederlandse taal, cultuur en samenleving? Vraag het de neerlandicus!” Wat betreft “taal” klopt het, maar wat betreft “cultuur” en “samenleving” natuurlijk niet. Een groot deel van de cultuur, welke betekenis je ook aan dat woord geeft (uiteenlopend van kunst tot allerlei alledaagse gewoontes die een groep mensen hebben en/of cultiveren), valt buiten het bereik van de neerlandistiek. En de “samenleving”, daar heeft de neerlandistiek maar heel fragmentarisch iets over te melden.
    Kortom, hier worden veel te grote woorden gebruikt…

    Beantwoorden
    • Annel Van Houts zegt

      13 juni 2022 om 21:35

      Een heel verengde en beperkte visie op wat Neerlandistiek is en kan zijn. Jammer. Gelukkig zijn er ook nu jonge Neerlandici die de brede maatschappelijke visie uitdragen zij aan zij met Maaike en anderen uit de oudere generaties.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d