In de prozaroman Die historie van Margarita van Limborch, oudste bewaard gebleven redactie de druk van Willem Vorsterman, Antwerpen 1516, wordt in capittel .xxxi. (31) een feestmaal in drie zinnen samengevat (mijn editie):

Daer was een grote plasance van heeren ende van vrouwen. Daer was bedreven een grote costelicheyt. Daer was alle maniere van venesoene, alle manieren van ghebacke, sukereye, geleye, sormechteye ende al dat tot sulcken heren hove dient.

‘Venesoene’ is wildbraad. Middeleeuwers waren gek op vlees, en dan vooral op wild. Met ‘geback’ zullen pasteien bedoeld zijn: vleesragout in korstdeeg. Bij ‘sukerey’ denk ik aan geconfijte vruchten, bij ‘geleye’ aan taarten en vlaaien. Maar wat moet ik mij voorstellen bij ‘sormechteye’?

Helaas was het mij onmogelijk om deze passage op te zoeken in de druk van Symon Cock, Antwerpen 1544, want het enige overgebleven exemplaar, dat bewaard wordt in de British Library te Londen, is (nog) niet gedigitaliseerd. In nóg jongere, via Google Books te vinden, 17e- en 18e-eeuwse herdrukken van Jan Bouman, Joannes Kannewet en Jacobus van Egmont, allen werkzaam te Amsterdam, en Jan de Lange, Deventer, die een door P. de Lens (1554) of door T. Christianus (1604) te Brussel gecensureerde tekst afdrukken, is deze passage verdwenen.

Zoekt u naar dit woord op de CD-ROM Middelnederlands dan vangt u bot. Dat is raar. Dat ‘sormechteye’ ontbreekt in het Middelnederlandsch Woordenboek is verklaarbaar, want de editie-Schellart van deze prozaroman verscheen (pas) in 1952, en toen was het Middelnederlandsch Woordenboek allang al afgesloten. Maar deze editie-Schellart maakt wél deel uit van het aan het MNW toegevoegde corpus teksten dat de CD-ROM Middelnederlands tot zo’n onmisbaar naslagwerk maakt. Dus waarom wordt ‘sormechteye’ door de zoekmachine niet gevonden?
Zie hier het antwoord:

Schellart heeft zich verlezen.

In zijn ‘Wijze van uitgave van het volksboek’ (p. XLVII) schrijft Schellart: “Wij hebben ons voor deze uitgave zo nauwkeurig mogelijk gehouden aan de tekst van 1516. […] Klaarblijkelijke drukfouten [lees: zetfouten, W.K.] zijn verbeterd”. Wie de moeite neemt dit capittel .xxxi. van de editie-Schellart te collationeren naar de druk van Willem Vorsterman zal nog twee storende fouten ontdekken:

Daar maakte Schellart van:

De 200 paarden in Vorsterman zijn uitgedund tot 102 paarden in de editie-Schellart, die in de volgende regel “semijt” (zie MNW s.v. samijt) verminkte tot ‘sernijt’, evenals ‘formechteye’ een niet bestaand woord. Van de auteur van een teksteditie als onderdeel van een proefschrift zou je toch mogen verwachten dat rare en zeldzame woorden geverifieerd worden in het MNW, al was het maar om te controleren of het woord wel bestaan heeft. Men leze in dit verband: Willem de Vreese, ‘Paradox over den grooten nood der Nederlandsche philologie’ (1933). En omdat de editie-Schellart gedigitaliseerd werd en opgenomen op de fabuleuze CD-ROM Middelnederlands maakt hij nu ook deel uit van het Corpus Middelnederlands en gaan lexicografen en filologen ervan uit dat ‘formechteye’ een bestaand woord is. Ik trof het aan in de studie van Rita Schlusemann, Schöne Historien: Niederländische Romane im deutschen Spätmittelalter und in der Frühen Neuzeit. Berlin usw. 2016, p. 235, en in de Aanvullingen op het Woordenboek der Nederlandsche Taal s.v. suikerei (II).
     Nee, onze historische woordenboeken zijn nog niet af. Dankzij de digitalisering van handschriften en drukken zal er de komende tijd nog heel veel materiaal bij- en vrijkomen. Het zou goed zijn als dat materiaal gestructureerd en vakkundig geredigeerd en ingepast wordt.

Maar met het vaststellen dat Schellart een onnozele leesfout gemaakt heeft door een lange ‘s’ voor een ‘f’ aan te zien is de etymologie en de betekenis van het woord niet achterhaald. Ik herken er geen Middelnederlands woord is. Ook en zelfs niet als ‘sormechteye’ een verminking zou zijn van ‘formechteye’. Ik zoek de oplossing elders.
     Al lezend in deze frivole historie is mij opgevallen dat de auteur van Margarieta van Limborch af en toe een romanisme bezigt, naar ik vermoed zonder speciale bijbedoeling. Ik denk dat de auteur een Vlaming was en dat het Frans voor hem geen al te vreemde taal was. Zo gebruikte hij het woord ‘plasance’ (niet in MNW) in de hierboven geciteerde zin:

Daer was een grote plasance van heeren ende van vrouwen.

Zal u nog wat voorbeelden geven, die ik samen met mijn romanistische steun en toeverlaat, collega Jelle Koopmans, bekeken heb:

O, troosteloos mensche vol van dolasen! (cap. .xij.) : dolence ?

Hier staan roosen, lelyen, acoleyen, violetten, peynsyen, kerssouwen, die haer selven ontplucken doer die soethede der sonnen. (cap. .xvi.) : pensee (vergeet-mij-nietje)?

Die grave en[de] alle die heeren riepen allen: “Devoor!”, ende elck schencte den heraut al soe der edelheit toe behoort, deen met gouden ketenen ende dander met costeliken habijten, sulc als elc hadde, ende s[i] beloofden allen bi den keysere te sine ten voor ghenoemden daghe. (cap. .xxviij.) devoir (plicht) ?

“Ortsa, Eresebia, mijn weerdighe dochter schone, ende ghi edel mannen van mijnen rijcke, segt mi, hoe ist? (cap. xxxi.) Or ça!

Etsijtes ende al die mommers waren ghecleet met half silveren lakenen ende met half gouden lakenen, ende dat silveren laken door stict met oorfaveryen. (cap. .xxxij.) oorfaveryen: goudsmeedwerk

Doen die keiser dit sach dattet also te wercke ginc, dede hi “Aersepone!” roepen: ‘Het is ghenoch!’, ende dat elck rijden soude tsijnre herberghen waert ende comen tavent ten banckette. (cap. .xxxiij.) ?

“Nomfortse,” seide Heyndric, “Gods hulpe is meerder dan die sine. (cap. .xlix.) Non force (Het gaat niet alleen om kracht)

Doen antwoorde Etsijtes: “Het is quaet voor den cropelen hincken. (cap. .lxij.) Clocher devant (les) boiteux (Men moet geen mankement melden tegenover degene die er slachtoffer van is.)

Doen seide die ruese: “Ou, ghi biese boutken, wat soect ghy hier? (cap. .lxvij.) biche (reekalf)

Ende den roep was: “Mamet en Elbore!” (cap. .lxxvij.) Ellébore (Helleborus)

Ende aldus so nam hy orlof aen sijn dochter, Margrieten ende aen al sijn heren, ende hi reedt mit sinen stragootten ter poorten uut. (cap. .lxxxi.) estradiot – MNW s.v. strajotte: Albaanse of Griekse huursoldaat

So quamen die vaengaerde aent heyr, ende daer waren acouters uuten heyr die si vinghen, ende daer af hoorden si hoe dat si den slach verloren hadden teghen die [n1vb] kerstenen. (cap. .lxxxvi.) avantgarde / escouter (afluisteren)

Ende daer lach hi drie daghen op een bedde met conincliken cleederen ghecleet dat hem alle die werelt soude comen besien, also si oock deden. (cap. .lxxxvij.) tout le monde

Ende als ghijse siet, so geeft haer dat exsele van goude, ende groetse mi herteliken seere. (cap. .xcvi.) escaille (schelpvormig sieraad)

Er is (veel) meer. Vandaar mijn vermoeden dat onder ‘sormechteye’ (desnoods ‘formechteye’) ook een romanisme schuilgaat.

In het onwaarschijnlijke geval dat ‘formechteye’ de juiste lezing zou zijn, kon Jelle Koopmans niet beters bedenken dan iets met ‘fromage’, een middeleeuwse cheesecake als toetje. In geval van ‘sormechteye’ had hij een associatie met een vorm van of een afleiding van ‘sormengier’, wat zoveel betekent als ‘overeten’. Hoewel dat hier niet bedoeld wordt, had ik het gevoel dat wij warm waren. Al zoekend om dit woord heen vond ik in Godefroy ‘sormoest’:

Welk woord zowel qua vorm als qua betekenis niet onaardig in de buurt komt: zoete desertwijn, men denke bijvoorbeeld aan Sauternes.

Heeft u een beter idee, laat het horen!