Het gebeurde een tijdje geleden alweer: het 3000^ste gedicht werd aangemeld op Straatpoezie.nl, de crowdsourcingswebsite die ik in de Poëzieweek van 2017 lanceerde in het kader van het doctoraatsonderzoek dat ik bij Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit Utrecht deed naar ‘poëzie buiten het boek’. In november 2018 werd het 2000^ste gedicht toegevoegd en daar schreef ik toen dit stuk over voor Neerlandistiek.nl. Nu zijn we alweer bijna vier jaar verder – mijn proefschrift Poëzie buiten het boek. De circulatie en het gebruik van poëzie (2021) heb ik ondertussen verdedigd en gepubliceerd als open access e-boek – en is de teller op Straatpoezie.nl dus de 3000 gepasseerd.

Crowdsourcing

Het doel van Straatpoezie.nl is het maken van een inventarisatie van alle poëzie die dag en nacht gratis te lezen is in de openbare ruimte van Nederland en Vlaanderen. Ik gebruik crowdsourcing om tot die inventarisatie te komen: iedereen die wil, kan voorbeelden van straatpoëzie aanmelden op de site. Dat gaat snel en makkelijk via een online formulier. Het idee ‘Iedereen kent wel een straatgedicht, maar niemand kent ze allemaal en samen weten we meer’ zette mij ertoe aan om de site te lanceren.

Straatpoezie.nl zorgt ervoor dat dit deel van het literair erfgoed digitaal wordt gearchiveerd. Ook levert de site een grote hoeveelheid data op over het fenomeen ‘straatpoëzie’, die ik gebruikte voor mijn proefschrift. Daarnaast is de site een manier om een breed publiek te betrekken bij wetenschappelijk onderzoek (ook wel ‘citizen science’ genoemd).

Stand van zaken

Het 3000^ste gedicht is een mijlpaal voor Straatpoezie.nl en vormt een moment om een blik te werpen op de stand van zaken. Wat kan er tot nu toe geconcludeerd worden?

De kaart van Straatpoezie.nl bevat 3166 gedichten van 1442 verschillende dichters. Gedichten zijn te lezen op muren, gevels, daken, plakkaten, standbeelden, borden, posters, schuttingen, stoeptegels, ramen en veel meer dragers in de openbare ruimte. Verf, neonlicht, metaal, hout, glas, stickers, plastic, krijt en vele andere materialen worden gebruikt om de poëzie te presenteren.

Straatgedichten worden gerealiseerd door stichtingen en gemeentes en (soms met behulp van een ‘leefbaarheidsbudget’) door buurtbewoners, scholen, winkeleigenaren, stadsdichters en anonieme auteurs. Er zijn in de openbare ruimte gedichten te vinden in het Nederlands, Fries, Drents, Schiermonnikoogs, Engels, Frans, Arabisch, Antwerps, Portugees, Chinees en veel meer talen, streektalen en dialecten. Sommige gedichten zijn al sinds de 17^e eeuw te lezen op gebouwen, andere zijn veel recenter aangebracht of werden slechts tijdelijk gepresenteerd.

Cijfers

De site is sinds de oprichting meer dan 204.000 keer bezocht, wat zorgde voor meer dan 960.000 pageviews. Pieken zijn zichtbaar rond iedere Poëzieweek (eind januari), rond mijn verdediging (februari 2021) en in september 2017, toen de publicatie van mijn onderzoeksrapport Poëzie in Nederland en een video van ‘NOS op 3’ over de site er zelfs voor zorgden dat de site crashte onder de hoeveelheid bezoekers. De afdeling ‘ICT & Media’ van de Universiteit Utrecht, die de technische kant van de site beheert, zorgde ervoor dat de site snel weer in de lucht was.

Ongeveer twee derde van de bezoekers komt uit Nederland, een tiende uit België en de rest uit de VS, Duitsland, Engeland en andere landen.

Top 10

Van sommige dichters zijn meerdere gedichten te lezen in de openbare ruimte en sommige gedichten komen zelfs op meerdere plekken voor. De tien vaakst voorkomende dichters op Straatpoezie.nl zijn hieronder te vinden.

Top 10 dichters op Straatpoezie.nl

Rang	Naam dichter	Aantal gedichten op Straatpoezie.nl
	Onbekend	247
1	Ida Gerhardt	44
2	Paul Van Ostaijen	42
3	Lucebert	26
4	Ingmar Heytze / Anton van Wilderode	25
5	Pien Storm van Leeuwen	24
6	Nick J. Swarth / Ina Stabergh / Straathaikoe	23
7	Tine Hertmans / Herman de Coninck	21
8	Rutger Kopland	20
9	Méland Langeveld / Y. Né	19
10	Frits Criens / Jules Deelder	18

Opvallend is dat deze top tien een mix is van levende en dode dichters, dichters met verschillende genders en dichters met verschillende mate van bekendheid. Er staan canonieke overleden dichters in (zoals Gerhardt, Van Ostaijen, Lucebert, De Coninck, Kopland en Deelder), bekende levende dichters (zoals Heytze), maar ook veel minder bekende dichters (zoals Van Leeuwen, Stabergh en Langeveld) en een pseudoniem van een anonieme dichter (Straathaikoe). De top tien op Straatpoezie.nl laat een hele andere mix van dichters zien dan bijvoorbeeld de top tien vaakst gekozen gedichten in bloemlezingen of schoolboeken.

Vaakst bekeken

De tien vaakst bekeken gedichten op Straatpoezie.nl zijn:

1. ‘Een volk dat voor tirannen zwicht’ van Hendrik Mattheüs van Randwijk in Gorinchem (opvallend genoeg niet dat citaat van hem op het bekende verzetsmonument in Amsterdam, al kan het natuurlijk zo zijn dat mensen eigenlijk dat voorbeeld van straatpoëzie zoeken).
2. ‘Mi have a droom’ van Ramsey Nasr in Rotterdam.
3. ‘Iemand stelt de vraag’ van Remco Campert in Gent.
4. ‘De mus’ van Jan Hanlo in Leiden.
5. ‘Rotown Magic’ van Jules Deelder in Rotterdam.
6. ‘Ik drink op de mensen’ van Paul van Vliet in Den Haag.
7. ‘Lieve Ari’ van Jules Deelder in de Beneluxtunnel.
8. ‘Als je goed om je heen kijkt’ van K. Schippers in Nijmegen.
9. ‘homo sapiens non urinat in ventum’ van een onbekende dichter in Amsterdam.
10. ‘U, nu!’ van Joost van den Vondel in Amsterdam.

Opvallend is dat de top tien geheel uit poëzie van mannen bestaat (en één onbekende dichter), terwijl bij aanmelding van het 2000^ste gedicht er drie vrouwen in de top tien vaakst bekeken gedichten stonden (Judith Nieken, Hanny Michaelis en Belle van Zuylen).

Vernieuwingen

De afgelopen tijd hebben de afdeling ‘ICT & Media’ van de Universiteit Utrecht, Peter Zunneberg (die vrijwilligerswerk voor Straatpoezie.nl verzorgt) en ik gezorgd voor enkele vernieuwingen op de site, te weten:

• De zoekfunctie op de homepagina is vernieuwd, waardoor je nu op taal, naam van dichter en trefwoord kunt zoeken. Wanneer je een zoekopdracht hebt ingevoerd, verschijnen de zoekresultaten in de roze kolom én op de kaart. Je kunt ook zoeken door in te zoomen op de kaart en rond te klikken.
• Je kunt nu met één klik op de knop de gehele database van Straatpoezie.nl downloaden als Excelbestand (zie de knop ‘Database downloaden’ in het hoofdmenu). Dit maakt de site nu écht open access. Voorheen deelde ik de database met iedereen die mij met een verzoek mailde, maar nu kun je het dus zelf doen. Het Excelbestand wordt iedere nacht geactualiseerd.
• De pagina met een overzicht van poëzieroutes is helemaal nieuw. Onze vrijwilliger Peter Zunneberg (van de geweldige website Dorsoduro) maakte die lijst. Vaak gaat het om routes die door een stichting of gemeente zijn uitgestippeld en die je kunt wandelen en/of fietsen, waarbij je straatgedichten tegenkomt. In sommige gevallen gaat het om een stad, dorp of regio waar opvallend veel straatgedichten te vinden zijn (vaak gerealiseerd door één stichting), waarbij je zelf een route kunt uitstippelen. Er staat een versimpelde versie van de lijst op de pagina en de uitgebreide versie van de lijst kun je via een knop downloaden als Excelbestand.
• De lijst met leestips is geactualiseerd.
• De lijst met lesideeën is geactualiseerd.
• De lijst met vaak gestelde vragen (FAQ) is geactualiseerd.
• Op de Facebookpagina van Straatpoezie.nl worden weer frequent voorbeelden van straatpoëzie gedeeld en samen mysteries opgelost (wederom met dank aan Peter Zunneberg). Geef de pagina een like voor meer straatpoëzie in je newsfeed.

Wandelen en fietsen

De database van Straatpoezie.nl is een schatkamer aan informatie voor mensen die graag langs straatgedichten wandelen of fietsen. Op de site vind je een overzicht van poëzieroutes in Nederland en Vlaanderen. Ook kun je wandelingen en fietstochten maken langs straatpoëzie met een gids (stuur even een mail naar info@straatpoezie.nl). Bovendien kun je zelfstandig een straatpoëziewandeling en -fietstocht door Utrecht maken met de gratis smartphone-app VERS van Stichting Interactive Culture.

Toekomst

Niemand weet hoeveel poëzie er in totaal te lezen is in onze openbare ruimte. Ken jij een gedicht in de openbare ruimte dat nog niet op de kaart staat? Aanmelden gaat snel en makkelijk via het online formulier.

Ondersteuning

Straatpoezie.nl wordt ondersteund door de Universiteit Utrecht en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Straatpoëzie is een van de zes casussen in mijn proefschrift. De andere casussen zijn poëzie op de radio (Candlelightpoëzie), in de krant (poëzie in rouwadvertenties), op het lichaam (poëzietatoeages), op gebruiksvoorwerpen (poëzieproducten van Plint) en op social media (Instagrampoëzie).

Dr. Kila van der Starre is als neerlandicus verbonden aan de Universiteit Utrecht. Meer informatie: http://kilavanderstarre.com/