Dinsdag met Manon Uphoff

Het nieuwe nummer van De Revisor is, volkomen terecht natuurlijk, gewijd aan het werk van Manon Uphoff. Het bevat onder andere een essay van Maaike Meijer over het werk tot aan Vallen is als vliegen en herinneringen van Toef Jaeger aan de periode dat Uphoff lid was van de redactie van De Revisor.

Interessant is vooral ook de beschouwing van vertaler Sam Garrett, de vertaler van onder andere Falling is like Flying. Vertalers zijn goede lezers en Garrett is een briljante vertaler, en wat hij zegt over Uphoffs werk is dus bijna per definitie interessant. Zo introduceert hij het begrip bricolage:

Lévi-Strauss gebruikte de term ‘bricolage’ om de karakteristieke patronen van het ‘mythologisch denken’ te beschrijven. Niet denken zoals men dat in de toegepaste wetenschappen doet, werkend van doel naar middel, maar nieuwe problemen oplossen juist door hergebruik en recombineren van de materialen die een mens tot zijn beschikking heeft.

Garrett werkt met korte lemma’s, en in het lemma bricolage schrijft hij vooral over andere kunstenaars, dus hij werkt het nauwelijks uit, maar hergebruik en recombineren van materialen beschrijft een heel belangrijk bestanddeel van Uphoffs werkwijze. Of het nu sprookjes zijn, autobiografische verhalen, tv-series, of, inderdaad, klassieke mythen: alles wordt opgeraapt van de vloer, op een nieuwe manier gerangschikt en gepresenteerd.

Die bricolage heeft bovendien een eigen betekenis. Het is nu zomaar een procédé dat de schrijver toevallig toepast. Het is een zienswijze: de gedachte dat een verhaal nooit helemaal verteld is als het niet op steeds weer een nieuwe manier verteld wordt.

Het gebruik van letterlijke mythen is daarbij betrekkelijk nieuw: ik beschreef gisteren hier al hoe het verhaal van Demeter en Persephone een leidraad is in het nieuwe boek Oktober. De mythe van de Minotaurus was natuurlijk belangrijk voor Vallen is als vliegen, maar in werk van daarvoor vind je hooguit sporadische verwijzingen naar de heel oude en grote verhalen.

Misschien is dat een kwestie van durf, van meesterschap. Ik kan me voorstellen dat je als schrijver een drempel over moet om de verhalen opnieuw te vertellen die al zo vaak verteld zijn. (We zijn niet allemaal A.F.Th. van der Heijden.)

Die drempel is Uphoff nu dan over. Vanavond wordt ze gehuldigd in Amsterdam. Proost!