Als je denkt dat het in het Nederlandse taalgebied erg is, dan is er gelukkig altijd nog Frankrijk. Ook bij ons heb je af en toe mensen die totaal ongeïnformeerd jammeren over de taal, maar in Frankrijk is het moeilijk om iemand te vinden die zich in het publieke debat over taal begeeft en die er ook daadwerkelijk wat van begrijpt.In plaats daarvan verschijnen er boeken als Malaise dans la langue française.

Frankrijk staat volkomen op de rand van de afgrond, volgens de auteurs van dit boek. Ooit was Frankrijk trots en groot maar nu gaat alles te gronde. De Algerijnse schrijver Boualem Sansal (groot schrijver als hij het niet over taal heeft) schrijft bijvoorbeeld:

De Fransen zijn niet de enigen die zien dat Frankrijk achteruitgaat en sterft. De hele wereld verbaast zich erover dat dit grote land, dat ooit zo fascineerde, op zo’n stomme manier zelfmoord heeft gepleegd. Ze verbazen zich alleen omdat ze niet weten wat er speelt. Ik verbaas me over hun verbazing, hoe kunnen ze het niet zien, de primaire oorzaak die alles verklaart, het is daar voor hun ogen.

En wat is die primaire oorzaak? Daarover zijn de intellectuelen en politici – voor zover ik kan zien aan de rechterkant van het politieke spectrum maar wel doorgaans aan de respectabele rechtse kant daarvan – in dit boek het eens: ‘inclusieve taal’. Ja, het feit dat sommige Fransen constructies gebruiken zoals ‘étudiant·e·s’ om een gender-neutrale vorm voor studenten te hebben (naast mannelijke étudiants en het vrouwelijke etudiantes), dat is de oorzaak voor het feit dat de hele wereld zich over Frankrijk verbaast.

Dat die hele wereld helemaal niet bezig is met deze vreselijke ‘zelfmoord’ van Frankrijk door een paar puntjes binnen in een aantal persoonsaanduidingen, zelfs die gedachte wordt in het hele boek nergens geopperd. Zoals eigenlijk ook nergens expliciet wordt gemaakt waarom verandering nu zo erg is. Althans, een paar argumenten worden wel gegeven, bijvoorbeeld om te rechtvaardigen dat in het hele boek ‘inclusieve taal’ met cursief inclusieve wordt geschreven: die taal is namelijk niet echt inclusief, want ze sluit mensen uit die een andere taal gebruiken. Ook zijn er een aantal auteurs die veel werk maken van het feit dat er in het Frans een heleboel woorden zijn die het lidwoord le kiezen hoewel ze niet naar mannen verwijzen (le bureau), net als woorden met la die naar vrouwen verwijzen (la table). De mensen die denken dat je daarom naar een vrouwelijke minister zou kunnen verwijzen als la ministre wordt daarom taalkundige naïviteit verweten: alsof ze niet weten dat biologisch geslacht iets anders is dan grammaticale genus. De laatste is puur willekeurig, of zoiets.

Het Frans is een kunstwerk, de grootste schat die de Fransen hebben. Het zit weliswaar arbitrair in elkaar, maar iedere verandering is als een kom soep tegen de zonnebloemen van Van Gogh.

Of zoiets.

Een boek zoals dit moet een troost zijn voor iedereen die zich bij ons zorgen maakt over neutrale voornaamwoorden of het gebruik van het woord wit in plaats van blank: je bent niet alleen, over de hele wereld denken mensen dat hun taal de énige is die wordt aangevallen. En wees eens eerlijk is er als je Le monde leest of, komaan, Le figaro enige objectieve reden om te denken dat hier een taal wordt gebruikt die eigenlijk al dood is.

Naar Frankrijk wordt vaak door Nederlandstalige taalmopperaars met enige jaloezie gekeken: dáár zorgen ze pas voor hun taal. Dat die zorg vaak vooral bestaat uit grootheidswaan en taalkundige arrogantie die gebaseerd op weinig kennis, dat kun je leren uit een boek als Malaise dans la langue française.

Sami Biasoni. Malaise dans la langue française. Éditions du cerf, 2022. Bestelinformatie bij de uitgever.