Vacatures voor eerstegraadsdocent Nederlands (slot)
Na de publicatie van ons eerste artikel over vacatures voor eerstegraadsdocenten Nederlands reageerden er docenten die aangaven dat niet alleen salaris ertoe doet. Een van hen schreef: “Ik ben eerder nieuwsgierig naar hoe de school aankijkt tegen het docentschap, de ideale klassengrootte, de balans werk en privé, de ideale roostering voor behoud van energie.” Het is begrijpelijk dat werkzoekende docenten hier meer over willen weten. Ook maatschappelijk zijn deze thema’s van belang, omdat veel jonge docenten stoppen vanwege de werkdruk en het onderwijs een sector is met forse uitval door burn-outs. Uit onze inventarisatie zal blijken dat er nauwelijks vacatureteksten zijn die aandacht schenken aan de kwestie werkdruk.
In dit derde artikel van onze serie over de werving van eerstegraadsdocenten Nederlands voor schooljaar 2022-2023 (eerste artikel, tweede artikel) richten we ons met een opnieuw aangevulde database vacatureteksten op het thema werkdruk. Voor een school is het schetsen van maatregelen die zij nemen om te zorgen dat hun docenten niet overbelast raken, immers een goede manier om geïnteresseerde kandidaten aan te trekken in tijden van een lerarentekort voor het schoolvak Nederlands.
Vacaturekampioen: Amsterdam
Voor het huidige artikel hebben we alle vacatures samengenomen die op vijf peilmomenten 12 maart, 12 april, 12 mei, 12 juni en 12 juli 2022 op Meesterbaan stonden en die voldeden aan de volgende criteria: voortgezet onderwijs, Nederlands en eerstegraads. Hierbij hebben we alleen de vacatures geselecteerd die expliciet wierven voor het eerstegraadsgebied voor een vo-school in Nederland. De oudste vacature verscheen op 20 december 2021 en de nieuwste vacature op 11 juli 2022. Hoewel het mogelijk is dat een vacature tussen een van onze peilmomenten is geplaatst en verwijderd, hebben we het grootste deel van de werving voor schooljaar 2022-2023 in kaart gebracht. Per peildatum namen we respectievelijk 36, 34, 33, 26 en en 9 teksten mee, dus ons corpus bestaat in totaal uit 138 personeelsadvertenties. Relatief veel scholen wierven in de laatste drie maanden breed: ze zochten een docent Nederlands, niet per se een eerstegraadsdocent Nederlands. Deze vacatures zijn niet meegenomen.
Drie provincies waren samen goed voor meer dan driekwart van de vacatures: Noord-Holland (49 vacatures; 36%), Zuid-Holland (39 vacatures; 28%) en Noord-Brabant (19 vacatures; 14%). Van de steden sprong Amsterdam er met 20 vacatures (14%) uit. De stad die daarna de meeste vacatures had, was Den Haag met 9 vacatures (7%). 11 vacatures (8%) zijn uitgezet door particuliere scholen.
Wie maakt zich druk over werkdruk?
Voor dit artikel hebben we hebben we gekeken of de vacatures iets zeggen over werkdruk. Vermelden scholen bijvoorbeeld specifieke maatregelen of mogelijkheden die ervoor kunnen zorgen dat de werkdruk binnen de perken blijft? Werkdruk en stress zijn lastig objectief weer te geven: waar voor de ene docent het organiseren van bijvoorbeeld een projectweek extra balast is, krijgt een ander er juist veel energie van. Opsommingen van mogelijke taken hebben we dan ook buiten beschouwing gelaten toen we door onze werkdrukbril naar de vacatures keken, ook al realiseren we ons dat taken die bij je passen motiverend kunnen werken. Ook het vermelden van inwerkprogramma’s voor startende docenten nemen we niet mee. Deze zijn doorgaans weinig concreet beschreven en ook kunnen ze, bijvoorbeeld als het om bijeenkomsten laat op de schooldag gaat, juist bijdragen aan de ervaren werkdruk. In plaats daarvan waren we alert op concrete aanwijzingen dat scholen iets doen om de werkdruk behapbaar te houden. Denk hierbij aan het noemen van de opslagfactor (de tijd voor voor- en nawerk per les) en het aantal lesuren voor de klas.
Van de 138 vacatures zijn er slechts 4 (3%) waarvan wij menen dat de scholen laten zien dat zij de werkdruk voor hun docenten in goede banen proberen te leiden. Een school die dit concreet verwoordt, is het Rijswijks Lyceum & van Vredenburch College in Rijswijk die op 11 maart adverteert:
Docenten hebben bij ons niet voor niets veel tijd en ruimte voor teamprofessionalisering, onderwijsontwikkeling en de intensieve begeleiding van kleine groepjes leerlingen. Een docent staat daarom maximaal 22 lesuren van 45 minuten voor de klas bij een fulltime aanstelling.
Het lijkt erop dat deze school de vrijgekomen tijd (vaak geeft een docent in het voortgezet onderwijs 24 lesuren van 50 minuten) in de normjaartaak inzet op een manier die de kwaliteit van het onderwijs ten goede komt. Ook vermelden we in dit kader de oproep van RSG Wiringherlant in Wieringerwerf op zowel 8 april als 3 juni 2022:
Daarnaast bieden we ruimhartige lesopslag. Bij SOVON vinden we dat een randvoorwaarde om je werk goed te kunnen doen.
Hoe ruim de ruimhartige lesopslag is, weet je als sollicitant niet, maar het lijkt er in elk geval op dat hier in positieve zin wordt afgeweken van wat gebruikelijk is. Ook het Alfrink College in Zoetermeer probeert in de vacature van 19 mei iets te bieden in de strijd tegen de werkdruk:
We hebben een ervaren team van lesassistenten die de docenten ondersteunen.
Een enkele keer kwamen we vacatures tegen die gewag maken van de werkdruk zonder daar naar onze smaak voldoende concreet te worden. Een voorbeeld hiervan is Helen Parkhurst in Almere op 1 maart (niet meegeteld bij de 3%):
We passen er echter wel voor op niet te veranderen om het veranderen alleen: de werkdruk moet wel beheersbaar blijven.
Kleine klassen, grote lestaak
In discussies over de werkdruk in het onderwijs worden kleine klassen genoemd als een van de mogelijke oplossingen. Het lijkt logisch: minder leerlingen in een klas zorgt ervoor dat de tijd die een docent aan een individuele leerling kan besteden toeneemt ten opzichte van grote klassen van zo’n 30 leerlingen. In onze inventarisatie noemden maar liefst 13 vacatures (9%) expliciet dat ze kleine klassen hebben, bijvoorbeeld van maximaal 12 leerlingen (Luzac Leiden op 15 februari). Dit lijkt bijna te mooi om waar te zijn en inderdaad, wij denken dat hier niet te vroeg gejuicht moet worden. Het betreft hier namelijk alleen personeelsadvertenties van Luzac (een particuliere school) en afdelingen van de School voor Persoonlijk Onderwijs, tegenwoordig onder de naam School voor Persoonlijk VO (bekostigd door de overheid waarbij het onderwijs zo vormgegeven is dat kleine klassen betaalbaar zijn; overigens ligt de onderwijskwaliteit van dergelijke scholen onder vuur en heeft minister Wiersma ingegrepen).
Een interessant inkijkje wordt geboden door de vacature van Luzac Haarlem van 26 april. Hierin wordt gesproken van een dienstverband met een omvang van 0,21-0,34 fte. Verderop in de vacature blijkt dat dit overeenkomt met 8-12 lesuren. Dit is opmerkelijk. Het lijkt erop dat je bij een fulltimeaanstelling wel 36 lesuren geeft! Volgens de Luzac-website duurt een lesuur 60 minuten, dus de verminderde werkdruk door de kleine klassen wordt – als wat in de vacature staat klopt – onmiddellijk weer tenietgedaan doordat een docent zo’n 12 lessen per week meer verzorgt dan bij een reguliere onderwijsinstelling.
Salarisschalen
Net als de vorige keren hebben we naar de salarisindicatie gekeken. In de vacatures die sinds ons vorige artikel aan het corpus zijn toegevoegd, troffen we bij de arbeidsvoorwaarden nog enkele nieuwe factoren aan (huidige inschaling, bevoegdheid, kwaliteiten). Deze en de eerder in onze serie besproken factoren (kennis, opleiding, ervaring) geven enig inzicht in wat voor een school relevant is bij de inschaling, al is natuurlijk maar de vraag in hoeverre je nou echt veel kan ontlenen aan een zinnetje als ‘inschaling op basis van kennis en ervaring’.
In het onderstaande taartdiagram hebben we conform cao en al de cao + x-categorieën samengenomen onder de noemen conform cao + eventuele indicatoren. Wanneer er in een vacature twee salarisschalen worden genoemd (bijvoorbeeld LC en LD) en een of meerdere indicatoren worden genoemd als uitgangspunt voor inschaling, dan bepalen de twee genoemde salarisschalen de categorie (in het voorbeeld LC-LD).
Het taartdiagram laat zien dat maar liefst 83% van de onderzochte vacatures niet concreet is over de te verwachten salarisschaal: conform cao + eventuele indicatoren (49%), niet genoemd (26%) en marktconform (7%). Scholen lijken in hun werving van eerstegraadsdocenten Nederlands maximale salarisbewegingsruimte te willen behouden. In het zeldzame geval dat een vacature volledig concreet is door een enkele salarisschaal te noemen, gaat het gaat het vaker om schaal LB (8 keer) dan schaal LC (1) of LD (6), al wordt ook een aantal keer LB-LC (3 keer) en LC-LD geboden (6).
Tot slot vroegen we ons af of scholen vlak voor de zomervakantie vaker LD zouden bieden in een poging de bezetting voor het volgende schooljaar toch op tijd rond te krijgen. Hier is geen duidelijke lijn zichtbaar: de 6 vacatures die LD boden werden geplaatst in maart (1), april (4) en juli (1). De 6 vacatures met LC-LD werden geplaatst in april (3) en juni (3).
Conclusie: er wordt geen werk gemaakt van werkdruk
De conclusie uit de vorige twee analyses, namelijk dat het salaris meestal niet genoemd wordt, blijft overeind na het bekijken van de volledige werving van eerstegraadsdocenten Nederlands voor het schooljaar 2022-2023. Van de 138 vacatures gaven er 114 (83%) geen concrete indicatie van de salarisschaal.
Een andere belangrijke conclusie is dat scholen bij de werving geen werk maken van het thema werkdruk. Bij slechts 4 (3%) van de 138 vacatures menen wij dat de scholen laten zien dat zij de werkdruk voor hun docenten in goede banen proberen te leiden.
Nu we klaar zijn met onze analyse van vacatureteksten op de drie aspecten salaris, visie op het vak Nederlands en werkdruk, zien we dat scholen nog veel kansen laten liggen om potentiële sollicitanten te verleiden tot een reactie. Het zou mooi zijn als uit de werving voor schooljaar 2023-2024 meer bewustzijn blijkt van de huidige realiteit in het onderwijs en de positie van de schaarse eerstegraadsdocent Nederlands.
Wat moet er beter bij vacatures? Discussieer mee op ons forum!
Arina Banga en Dirk Hage werken als lerarenopleider Nederlands bij respectievelijk Fontys Lerarenopleiding Tilburg en Hogeschool Utrecht. Zij volgden de werving van eerstegraadsdocenten Nederlands voor schooljaar 2022-2023 met grote belangstelling.
