• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Fake nieuws en stijlfiguren: oude en nieuwe geletterdheid

9 februari 2023 door Jeroen Clemens Reageer

Gisteren deelde ik op Mastodon een artikeltje uit de Volkskrant van 8 februari, Merendeels van 20-plussers is voor een dienstplicht voor 18- en 19-jarigen. Boven het artikel staat De Speld Satire. Ik kreeg daarop vooral reacties zoals deze: “heb daar wel eens aan gedacht, ook nu weer nu jeugd negatief in nieuws is:messen, drugsrunners, slechte leerresultaten. verbaas mezelf, pacifist, hiermee maar als ook sociaal-maatschappelijke dienst mogelijk is kan het ook positief uitpakken. dubbel gevoel.” Geschrokken en ter lering heb ik het VK artikel opnieuw gedeeld: “Nogmaals, maar vanwege sommige reacties. Pas op! Satire! Vaardigheid dit te herkennen is spaarzaam. Heel goede tekst voor lessen in onderwijs”.

Bovenstaande ervaring doet mij denken aan de zorgen die wij hebben over fake nieuws (fake news). Het gaat hierbij om desinformatie (opzettelijke verspreiding van misleidende informatie, bv. ‘alternative facts’) of misinformatie (het delen van feitelijk onjuiste informatie, zonder de bedoeling de lezer te misleiden).

Het nieuws wordt overstroomd met onware informatie. Dit is lastig te herkennen door nieuwe technologische mogelijkheden die het herkennen steeds moeilijker maken (deep fakes, gemanipuleerde beelden en het gebruik van kunstmatige intelligentie, m.n. chatGPT, waar op deze site al meerdere keren over is geschreven).

Bedonderen

Valse informatie verspreiden was er ook voor internet en de digitale revolutie. Ook in de tijd van Willem van Oranje werden er bewust onwaarheden verspreid. Maar heden ten dage kan schadelijk nepnieuws gevaarlijker worden doordat digitale informatie mede door de sociale media een enorm bereik heeft en snel viraal kan gaan. Zelfs de gevestigde journalistiek heeft moeite met desinformatie.

Maar niet alles is nieuw en onware informatie is niet altijd fout. Dan moet de lezer wel in staat zijn stijlfiguren te herkennen. Tandoc et al. (2017) onderscheiden zes vormenn’onware’ informatie: Satire, Parodie, Reclame, Nieuwsfabricatie, Beeldmanipulatie en Propaganda.

De laatste vier zijn vormen van (des)informatie, die online nieuwe vormen hebben aangenomen en gevaarlijk kunnen zijn. Deze vormen leren herkennen en weerstaan is belangrijk en een uitbreiding van ons curriculum. Hier zien we noodzaak om taalonderwijs uit te breiden met digitale geletterdheid.

De eerste twee vormen, Satire en Parodie, zijn niet bedoeld om valse informatie de wereld in te krijgen en de lezer te bedonderen, en ook niet altijd digitaal, maar stijlfuren die humoristisch zijn en de werkelijk weer eens opschudden en de lezer laten nadenken over de werkelijkheid en zijn eigen werkelijkheid.

Kritisch lezen

Het lijkt nuttig om digitale geletterdheid en analoge geletterdheid te koppelen. Fake nieuws was er al lang, maar heeft nu andere vormen aangenomen en valse informatie brengen is soms heel leuk. Laten we in ons onderwijs goed kijken wat nieuw is (nieuwe tekstsoorten als hyperteksten, vlogs en blogs), leesstrategieën (zoals zoeken met een zoekmachine) en kritisch lezen (herkennen van ‘synthetische media en het kunnen achterhalen van de oorsprong van beelden) en wat oude leesproblemen zijn in nieuwe zakken.

Maar fake nieuws online vraagt nieuwe kennis en vaardigheden. Over de uitgebreide vaardigheid van kritisch lezen staat nog weinig in de reguliere lesmethoden. Maar er is hoop, er komt wel steeds meer inspirerend materiaal beschikbaar dat bruikbaar voor het onderwijs. De auteur is begonnen met een lijstje, vooral gericht op kritisch lezen, Digitale geletterdheid: Lesideeën en praktijkvoorbeelden. De lijst wordt continu uitgebreid.

Zie meer over digitale geletterdheid en taalonderwijs op de website jeroenclemens.nl en in het Handboek Didactiek Nederlands, waar ik hierover bijdragen lever.

Referentie

Tandoc, E., Lim, Z. W., & Ling, R. (2017). Defining “Fake News”: A typology of scholarly definitions. Digital Journalisme, 2(6), 137–153. doi: htpps:/doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Neerlandistiek voor de klas Tags: digitale geletterdheid

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d