Wat vaker gebeurt als mensen aanstoot nemen aan ‘schokkende’ verhalen of boeken is dat ze woedend en al de tekst zelf niet gelezen blijken te hebben. Klassiek is de uitspraak van Boer Koekoek over Ik Jan Cremer in een interview: ‘Het moet een geweldig smerig boek wezen. Ik lees nooit een boek, maar toen heb ik gedacht, ik zou het wel eens willen lezen om te zien wat het smerige is. Ik had liever gehad dat de overheid het had verboden (…).’ Een boek verbieden dus, dat hij niet eens las.
Jan Cremer kon er anno 1964 nog mee lachen en gebruikte het citaat op de flaptekst van een herdruk van de onverbiddelijke bestseller. Dat lachen is vergaan door de hetze die thans uit extreemrechtse hoek gestart is tegen schrijver Pim Lammers. De ophef is spijtig, de zaak intriest, de solidariteit met Lammers moet onvoorwaardelijk zijn.
Bizar is om de bronnen van alle rumoer eens nader te bekijken. Het allereerst blies de website Reactionair.nl het vuurtje aan, en duidelijk is direct wat daar de toon van de muziek is. De keuze van de CPNB voor Lammers lag voor de hand: ‘Gezien de grote hoeveelheid staatsgesteunde LHBTIQI+-propaganda die in onze basisscholen wordt uitgerold, is het niet verrassend dat men kiest voor Lammers, gelet op zijn kinderboekenoeuvre.’ En op de gang van zaken in de Nederlandse letterkunde heeft men ook zo zijn visie. Lammers ontving onder meer een Bronzen en een Zilveren Griffel, of zoals dat in termen van Reactionair.nl heet: hij ‘kreeg specifiek voor zijn kinderboeken tal van prijzen uitgereikt door de subsidie-gevoede biotoop van literair Nederland.’
De bevindingen op Reactionair.nl werden gretig overgenomen en aangedikt op de conservatief-katholieke website Gezin in gevaar. Daar weten ze:
Het pedofiele verhaal is door Lammers onderhand van internet gehaald, nadat de website Reactionair.nl erover schreef. Het is dermate seksueel expliciet dat we er niet uit citeren. Het is letterlijk van God los.
Hier zijn we op het niveau-Koekoek beland: niet meer de tekst zelf lezen, maar volstaan met een suggestieve beschrijving ervan.
De uitspraak op Gezin in gevaar is zowel onzin als vals. De laatste zin van het citaat negeren we maar even: wat betekent ‘letterlijk’ van God los? Er komt geen God, aanverwant familielid of zelfs maar godsdienst in Lammers’ verhaal voor. En dat weten we omdat ‘Trainer’ helemaal niet van internet gehaald is, maar gewoon voor iedereen te lezen. En wie het verhaal leest, kan niet anders dan vaststellen dat het niet ‘seksueel expliciet’ is. Juist niet. Lammers’ verhaal houdt het bij suggestie, bij hooguit lichte aanrakingen van trainer en voetballer en de kracht zit hem juist in het broeierige, in alles wat er niet gebeurt. De trainer is volwassen en de jongen evident niet, maar de wijze waarop het verhaal – ook door goedwillende media – nu veelal geparafraseerd en geframed wordt, doet aan de subtiliteit ervan geen recht. De literatuur is voor de leeuwen gegooid.
Het summum van hypocrisie is de disclaimer die Gezin in gevaar onder het artikel over Lammers plaatst:
Dit artikel heeft als doel het verdedigen van het huwelijk, het gezin en de moraal volgens de katholieke leer. Op geen enkele manier is het onze bedoeling personen te belasteren. Wij oefenen simpelweg onze vrijheid uit als kinderen van God (Rom. 8:21), zodat “iedere tong zou belijden tot glorie van God de Vader, dat Jezus Christus de Heer is.” (Fil. 2:11).
Is dat zo? Is het ‘op geen enkele manier’ jullie ‘bedoeling personen te belasteren’?
Waar is dan jullie onvoorwaardelijke veroordeling van de doodsbedreigingen aan het adres van Lammers, mede ingegeven door jullie haatcampagne? Waar is de gepaste terughoudendheid bij dit licht ontvlambare dossier, in plaats van het walgelijke triomfalisme dat jullie tentoonspreiden (‘Succes! Na petitie vertrekt pedofilie-schrijver Pim Lammers uit Kinderboekenweek.’)?
Ik kan jullie alleen maar, even Bijbelvast, zeggen: ‘Slangen zijn jullie, addergebroed, hoe denken jullie te kunnen ontkomen aan een veroordeling tot de Gehenna?’ (Mat. 23:33)
Onderbuiklinks en onderbuikrechts houden elkaar in een wurggreep. Onderbuiklinks doet aan cancelling, onderbuikrechts evenzo. Het redelijke, voorzichtige midden wordt doodgedrukt. Onderbuiklinks verbant boekjes met plaatjes van de ouderwetse Zwarte Piet uit bibliotheken, blokkeert Old Shatterhand en de edele Winnetou en tracht schilderijen waarop gerookt wordt, te verwijderen. Onderbuikrechts probeert andersoortige boekjes te verbannen. Geen van beide partijen, irrationeel als men is, beseft dat boekverbanning slechts een klein stapje verwijderd is van boekverbranding. Ik bedoel maar, wie ageert tegen onderbuikrechts, zou ook moeten ageren tegen onderbuiklinks. Laat zo’n Lammers schrijven wat die wil, en laat de Zwarte Pieten boekjes op de openbare schappen van de bibliotheken. Vrijheid van meningsuiting en van creatieve verbeelding is de grondslag van onze samenleving. Neerlandici dienen dat te beseffen en dienen niet alleen af te geven op onderbuikrechts maar ook op onderbuiklinks. Maar vaak schort het neerlandici enigszins aan een brede blik. En dat is geen goede reclame voor het vak, zou Karel van het Reve wellicht gezegd hebben. Of behoort hij als Boze Witte Man ook gecanceld te worden?
Een kleine technische opmerking: Pim Lammers heeft het verhaal zo te zien wel van zijn website gehaald, maar het is inderdaad nog te lezen, en wel op de website van de Optimist. (In Jos Joostens tekst hierboven heb ik ook die link aangebracht.)
Prima stuk van Jos Joosten!
Wat Ronald V. betreft: onderbuiklinks, als het al bestaat, voert in ieder geval geen hetze op sociale media en leest ook echt de boeken waarop het kritiek heeft.
Het korte verhaal ‘Trainer’ leest niet als waarschuwing tegen seksueel misbruik of een ‘essay’ over misbruik, zoals nu regelmatig in diverse grote kranten en TV programma’s te lezen en te horen valt. Het kent wel degelijk een oplopende seksuele spanning, en bovendien laat Lammers het kind meermaals zeggen dat hij het zo graag wil, vaker wil. Het kind initieert het seksueel contact, moet zelfs aandringen, en krijgt er een stijve van in zijn “sportbroekje”.
Dat is toch minder beschouwend (laat staan waarschuwend) dan wordt gesuggereerd, en ik kan me voorstellen dat niet iedereen de mentale acrobatiek kan of wil opbrengen om Lammers de basisscholen in te brengen als pedagoog op het gebied van seksuele diversiteit bij kinderen. Op reactionair.nl wordt gelinkt naar de boekjes van Lammers voor de lesprogramma’s die het COC in basisscholen (oa rond Paarse Vrijdag) verzorgt, vanaf 4 jaar oud. Ik vind daar toch wel wat van. Overigens pleit het niet voor Lammers dat hij zijn stuk daags na de eerste publicatie van zijn website af haalde, nog ver voor de genoemde bedreigingen.