Een onderwijsminister die meent geen wettelijk instrument in handen te hebben om het academisch Nederlands te beschermen en de instroom van buitenlandse studenten te beteugelen – toch twee doelen die hij zegt na te streven.  

De taaie mythe dat onderwijsverengelsing de universiteiten geld oplevert terwijl de rijksbijdrage per student al decennia gestaag terugloopt.  

De koepelorganisatie Universiteiten van Nederland (UNL) die niet ruimhartig erkent dat de onbeheersbare toestroom van buitenlandse studenten het gevolg is van haar eigen ondoordachte en al te pragmatische taalbeleid en niet van zins lijkt dat beleid te heroverwegen.  

De vicevoorzitter van de Rijksuniversiteit Groningen die de interviewer van Pointer onbewogen meedeelt dat het niet zijn verantwoordelijkheid is de door de universiteiten gecreëerde kamernood onder studenten op te lossen.  

De voorzitter van de Universiteit van Amsterdam die een wettelijk onmogelijke oplossing bepleit om de buitenlandse instroom te beperken, maar tegelijkertijd toestaat dat komend studiejaar bij weer een bacheloropleiding aan haar universiteit een Engelstalige studieroute wordt aangeboden, met een nog grotere toestroom van buitenlandse studenten als onvermijdelijk gevolg.  

De directeur van de bacheloropleiding Psychologie aan dezelfde universiteit die ten overstaan van de verbijsterde kijker van het NOS-journaal meldt dat het aandeel buitenlandse studenten in zijn opleiding intussen zeventig procent bedraagt.  

Het bewieroken van de international classroom als probaat middel om diversiteit in denken en doen van de studenten te bevorderen, terwijl met minstens evenveel recht beargumenteerd kan worden dat het bijbehorende Engelstalige onderwijs leidt tot uniformering en verschraling van denken en handelen.  

Handhaven taalwet zal instroom verlagen 

Het zijn zomaar wat ingrediënten in het Shakespeareaans drama dat zich voltrekt aan de Nederlandse universiteiten, in het kielzog waarvan de wooncrisis in de samenleving verergert en de status van het Nederlands wordt ondermijnd. Dit alles vindt plaats terwijl er toch echt een draaiknop is die de misère op korte termijn kan stoppen. Gezien de maatschappelijke consequenties van langer talmen is het onverantwoord om niet onmiddellijk aan die knop te draaien maar liever een tijdrovende wetswijziging af te wachten. De opstelling van minister Dijkgraaf laat zich vergelijken met een minister van Verkeer en Waterstaat die bij springtij en noordwesterstorm verzuimt de stormvloedkering met één kordate druk op te knop te sluiten. 

Zo sterk als het verengelsen van een opleiding het aantal buitenlandse studenten doet toenemen, zo stevig zal het terugdraaien van die maatregel de toestroom dempen. Door opleidingen weer vaker grotendeels in het Nederlands aan te bieden, wordt bovendien voldaan aan de geldende taalwet. Die verplicht instellingen in het hoger onderwijs om de Nederlandse uitdrukkingsvaardigheid van de studenten te bevorderen en schrijft voor dat het onderwijs in het Nederlands moet worden gegeven, behoudens enkele uitzonderingen.  

Het is de verengelsing die buitenlandse studenten aantrekt 

Ontegenzeggelijk is het vooral de geslechte taalbarrière die het Nederlandse hoger onderwijs onweerstaanbaar maakt voor de buitenlandse student. Neem de bacheloropleiding Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, die in het studiejaar 2018/2019 voor het eerst een volledig Engelstalig programma aanbood. Onmiddellijk steeg het aantal buitenlandse studenten onder de nieuwkomers van 10 naar 262. Dat was 54 procent van de totale instroom, tegenover 3 procent in het voorgaande studiejaar. Opeens waren de Nederlandse studenten in de minderheid.  

De totale instroom groeide met deze ingreep ook, en precies dát was de bedoeling geweest. De instroom was in de voorgaande jaren teruggelopen. Vanwege een sterk op studentenaantallen gebaseerde financiering dreigde er te moeten worden gesneden in voorzieningen en het personeelsbestand. De beslissing om een volledig Engelstalig onderwijsprogramma aan te bieden was, kortom, een overlevingsstrategie, en zeker niet het gevolg van een geloof in de vermeende zegeningen van de international classroom of de implementatie van gedegen instellingsbeleid om internationalisering te bevorderen.  

Intussen komt zeventig procent van de studenten bij deze opleiding uit het buitenland. Bij een aantal andere bacheloropleidingen Psychologie is het aandeel buitenlandse studenten de tachtig procent gepasseerd.  

Beloon opleidingen die voor Nederlands kiezen 

Van de 1122 universitaire opleidingen bieden er 802 een volledig Engelstalig programma aan. Extrapoleer de casus Psychologie naar dit totaal, en het is zonneklaar waarom woningbouwminister De Jonge beteugeling van studiemigratie ziet als een belangrijke pijler bij het oplossen van de wooncrisis. Het terugdraaien van de taalknop bij een klein aantal grote opleidingen, waarbij men zich sowieso kan afvragen of het Engels wel past bij de inhoud van het programma en de behoeften van de arbeidsmarkt, zal de druk op de huisvesting al met duizenden kamers per jaar verminderen. 

Bestraf die opleidingen vervolgens niet met een lagere financiering vanwege de dalende instroom. Beloon ze liever tijdelijk met gelijkblijvende financiering voor hun lef het tij te keren: voor het bewerkstelligen van een herwaardering van het Nederlands, het verhogen van de Nederlandse taalvaardigheid van de studenten en het verminderen van de druk op de studentenhuisvesting 

Minister moet niet langer dralen met taalwet 

Op 7 februari nam de Tweede Kamer met een ruime meerderheid een motie aan van Pieter Omtzigt c.s. Daarin wordt de minister opgeroepen een verduidelijking te geven van de wetsartikelen die het Nederlands als voertaal in de collegezaal als norm stellen. Zo kunnen ze daadwerkelijk door de Inspectie gehandhaafd worden. Het is nu aan de minister om zonder verder dralen gehoor te geven aan deze oproep. Met het gedifferentieerd ‘hernederlandsen’ van de Engelstalige bacheloropleidingen zullen twee hete hangijzers in zijn portefeuille als vanzelf verdwijnen. 

Mede-ondertekenaars: 

• Ruud Abma, wetenschapshistoricus 
• Jelle van Baardewijk, docent Bestuurskunde 
• Rens Bod, hoogleraar Computationele en digitale geesteswetenschappen 
• Anna Bosman, hoogleraar Pedagogiek 
• Gabriël van den Brink, hoogleraar Wijsbegeerte 
• Floris Cohen, emeritus hoogleraar Vergelijkende geschiedenis van de natuurwetenschap 
• Beatrice de Graaf, faculteitshoogleraar en hoogleraar Geschiedenis van de internationale betrekkingen. 
• Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis 
• Klaas Landsman, hoogleraar Mathematische fysica 
• Marita Mathijsen, emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde 
• Wijnand Mijnhardt, emeritus hoogleraar Vergelijkende wetenschapsgeschiedenis 
• Juliette Schaafsma, hoogleraar Cultuur en communicatie 
• Lies Wesseling, hoogleraar Culturele herinnering, gender en diversiteit 

Dit stuk verscheen eerder vandaag op ScienceGuide