• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Verdwijnen uit de tijd

20 april 2023 door Mathijs Sanders 2 Reacties

Deze week begon ik met de tweedejaarsstudenten Nederlands in Groningen aan de cursus over moderne Nederlandse letterkunde vanaf 1930. Leidend voor de komende zeven weken is de vraag hoe literatuur haar lezers engageert. Vandaag verkenden we drie posities aan de hand van gedichten van P.C. Boutens en Nine van der Schaaf (autonomie: de dichter als ziener), Henriëtte Roland Holst en Freek van Leeuwen (activisme: de dichter als strijder) en M. Nijhoff (aanpassing: de dichter als burger).

Nijhoffs ‘Nieuwe gedichten’ (1934) brengt het dilemma aan het licht van de schrijver die zich na de verworven literaire autonomie (in Frankrijk rond 1850, in Nederland rond 1880) moet bezinnen op de vraag: hoe verbind ik mijn werk aan de wereld van nu en straks, zonder de verworven onafhankelijkheid van literatuur op het spel te zetten? Welke aanpassingen aan de burgerlijke wereld – de wereld van kantoor, fiets, radio en bioscoop – zijn in crisistijd opportuun? Interessante reacties van studenten: iemand als Nijhoff had met zijn geld en zijn auto gemakkelijk praten over “arbeiders der fabriek aan de overkant” (het sonnet ‘De vogels’).

Het zijn vragen die niets aan actualiteit hebben ingeboet. Dat blijkt wel uit de zojuist verschenen aflevering van Tirade (nummer 491, april 2023) over ‘verboden stemmen’. Deze verzameling essays, verhalen en gedichten boeit van kaft tot kaft. Het meest geraakt werd ik door het korte essay van de schrijver Ted van Lieshout (1955), ‘Langzaam verdwijn ik uit de tijd’. Van Lieshout denkt na over wat hij nog vermag als schrijver van kinderboeken in deze tijd.

Ik merk dat mijn ideaal, het autonoom kunstenaar voor kinderen zijn, onder vuur ligt en ik ervaar dat als verlammend. Mijn ouder wordende geest en lichaam kunnen dat niet aan. Als ik mijn opvatting – dat ik in vrijheid alle kunst moet mogen maken die ik nodig en zinvol acht – wordt gedwarsboomd door sociaal maatschappelijke begrenzingen en taboes, dan kan ik mijn vak niet uitoefenen en is er sprake van een beroepsverbod. De term is te stellig en te kort door de bocht, maar ik gebruik hem expres om aan te geven dat ik eigenlijk sprakeloos ben over deze ontwikkeling, die in veel bredere zin gepaard gaat met het demonstratief veroordelen en zelfs vernielen van kunst.

Ted van Lieshout had al de nodige ervaringen met censuur (zijn roman Gebr. mocht dertig jaar geleden niet verschijnen in Spanje en Rusland), toen ook in Nederland van hem werd verwacht dat hij zich zou aanpassen aan de nieuwe moraal, of zou zwijgen.

Het vormen en vooral ventileren van een mening was niet moeilijk geweest (maar ook niet langer zonder risico). Wie heeft het recht om een schrijver het recht te ontzeggen zich te verplaatsen in een personage dat anders is dan die schrijver zelf? Dat is toch het wezen van literatuur en kunst? Censuur is toch hoe dan ook vernietigend, ongeacht de eventuele goede bedoelingen van opvoeders? Ted van Lieshout daarentegen zoekt de wijsheid in een ongemakkelijke slotalinea:

Ik heb me erbij neer te leggen. Want het is niet mijn toekomst waarvoor ze deze veranderingen willen, maar de hunne, dus moet ik niet in de weg gaan staan. Ik moet een pas opzij zetten en verder hoef ik alleen maar te zorgen dat ik niet wegkwijn.

In Groningen maakte Ted van Lieshout onlangs veel indruk met een prachtige, rustige voordracht uit eigen werk tijdens het festival Het Grote Gebeuren. Tijd voor een volgende uitnodiging.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Tirade

Lees Interacties

Reacties

  1. Kruzdlo zegt

    20 april 2023 om 13:46

    Gevoelig betekent dat, dat Ted van Lieshout ondergronds moet of al is. De dichter schreef: Blind hebben zij gewed op dit kortstondig leven. Als de dichter Achterberg nu geleefd had waren al zijn boeken uit de schappen van de boekwinkels gehaald. Toch is er hoop, er borrelt een nieuwe wereld uit de puinhopen die internet heet. Kunstmatige intelligentie wil géén haat. Het is wachten op het nieuwe systeem van AI… die haatdragende tekst er meteen uit filtert en de kunstenaar zijn vrijheid teruggeeft. Kunstmatige intelligentie gaat deze strijd winnen.

    Beantwoorden
  2. Berthold van Maris zegt

    22 april 2023 om 19:47

    Wat bedoel je met “engageert”? Is dat wel Nederlands?

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De Noordsche taal

U, Zustertaal der echt Germaansche spranken,
Uit eenen wel met de onze voortgevloeid,
U vlieten ook mijn Nederlandsche klanken;
Herbloei ook gy, als onze rank herbloeit!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

VERKEER

Als hielden handen opgeheven naar
een lus zich vast in openbaar vervoer,
zie ik de bomen en hoe roerloos blad
zich vastklemt aan de takken die zich spreiden.

Bron: datering: 1973; postuum gepubliceerd in Tirade, maart-april 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

Online (zomer)cursus Dutch for Reading Knowledge

Online (zomer)cursus Dutch for Reading Knowledge

24 mei 2025

➔ Lees meer
31 oktober 2025: Nedersaksisch symposium

31 oktober 2025: Nedersaksisch symposium

23 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d