Vreemd Nederlands van vroeger en hoe we ermee omgaan (ii)

De uitdrukking (aan) iets gestand doen betekende eeuwenlang ‘iets beloven, je aan je gegeven woord beloven te houden’. Na de theorie van de vorige aflevering nu de praktijk van het dialect van het Binnenhof (en B67).

• Hans Wiegel (VVD) is in 1969 nog niet zó lang lid van de Tweede Kamer als hij minister Beernink van Binnenlandse Zaken vragenderwijs het volgende voorlegt: “Maar de mening van de Minister, neergelegd in de memorie van toelichting, dat in deze zitting nog voorstellen zullen komen, blijft toch gestand?”
• Harry van den Bergh (PvdA) zegt volgens de Handelingen in 1971: “Ik meen dat ik die motie ook heb ondertekend en ik wil op dit ogenblik die handtekening gestand doen.”
• Cor van Dis (SGP) in 1974: “Ik wil benadrukken dat ik heb betoogd dat er wel zoveel nadruk wordt gelegd op het tijdelijke van deze uitgaven, maar dat die tijdelijkheid wel eens onmogelijk zal kunnen worden gestand gedaan omdat er (….).”

De mening blijft gestand, ik doe de handtekening gestand, de tijdelijkheid zou wel eens onmogelijk gestand kunnen worden gedaan…. In dit soort gevallen kan de gedachte opkomen dat de spreker iets probeerde mooi te zeggen maar zich in zijn poging tot fraai Nederlands wat overstrekte.

We hebben gezien dat de ontkenning van iets gestand doen van oudsher iets niet gestand doen is geweest. Vraag dat eens aan de vroegere staatssecretaris Knops (“Vandaar ook dat de eerdere toezegging geen gestand kon worden gedaan”) of aan PvdA-Kamerlid Henk Nijboer: “Wat koop je ervoor als de toezeggingen die zijn gedaan door juist die ene verzekeraar geen gestand kunnen worden gedaan?” Maar voor Henk geldt de verzachtende omstandigheid dat hij als een van de zeer weinigen uit het hoofd spreekt – er is geen ambtenaar die zijn spreekteksten vooraf voor hem uitschrijft.

Kijken we even naar een aantal collega’s van Nijboer, eigentijdse politici en hun Nederlands van nu of even geleden volgens de Handelingen:

• Kees van der Staaij (SGP): Uit de gevolgde route – eerst wetswijziging en daarna mogelijk wijziging van de Grondwet – blijkt iets te veel een instrumentele visie op de constitutie en wordt de waarborgfunctie van de Grondwet te weinig gestand gedaan.
• Kees van der Staaij: De minister-president is daarop ingegaan. Hij heeft gezegd dat moet worden voorkomen dat individuele bewindslieden hier uitlatingen over doen. Laat dat alstublieft in de praktijk gestand worden gedaan.
• Renske Leijten (SP): Dan zouden de zorgen die de heer Van der Staaij hier uit, ook daadwerkelijk gestand gedaan worden in beleid.
• Renske Leijten: Wat heeft de D66-fractie zich nu voorgenomen om in de komende periode dat idee van “een aanval op één is een aanval op allen” gestand te doen?
• Pieter Omtzigt (CDA, Omtzigt): Deze verwachtingen wordt niet volledig gestand gedaan.
• Jesse Klaver (GroenLinks): De doelstellingen van de pilot moeten gewoon gestand worden gedaan.
• Thierry Baudet (FVD): Oekraïne heeft op geen enkele manier ingestemd met welk inlegvelletje dan ook. Ik vind het heel belangrijk om dit, zeg maar, gestand te doen.
• Thierry Baudet: (….) we zijn bezig om de Amerikaanse verdeel-en-heerspolitiek gestand te doen.
• Dion Graus (PVV): (….) die zorgmedewerkers. Die rekenen er nu op dat die meerderheid gestand wordt gedaan.
• Ingrid Michon-Derkzen (VVD): Het zadelt politie en het lokale bestuur (….) juist op met een extra last, een extra moeilijkheid, om hun zaak gestand te doen in een eventuele rechtszaak.
• Mark Harbers (VVD): We willen de betrokken organisaties begeleiden met de aanvraag daarvoor, zodat de financiering uit dat fonds dan weer voor een aantal jaren gestand kan worden gedaan.
• Pieter Heerma (CDA): Ik zal een poging doen om de lovende woorden zo goed mogelijk gestand te doen.
• Hugo de Jonge (CDA): Het amendement-Leijten wordt ten volle gestand gedaan.
• Hugo de Jonge: ik ben bang dat ik niet én mevrouw Agema ter wille kan zijn én ook uw oproep om bondig te zijn, gestand kan doen.

En hoe staat het met Mark Rutte? Vergeet hem in dit verhaal niet:

• Dat neemt niet weg dat ik hoop dat de betrokkenheid in de toekomst zal toenemen, zeker als wij er in slagen om de risicospreiding en de decentralisering van de bijstandswet gestand te doen.
• Wij zullen hard werken om deze percentages zo veel mogelijk gestand te doen
• Als het zou lukken om deze positie eind deze week om te zetten in resultaten – maar zo ver zijn wij echt nog niet – dan reken ik op onze gezamenlijke kracht om onze politieke families in het Europees Parlement te overtuigen om dit gestand te doen.
• Natuurlijk probeer je daarbij zo goed mogelijk je eigen partij en je eigen visie gestand te doen.

Eh…. de risicospreiding en de decentralisering van de bijstandswet, deze percentages zo veel mogelijk, politieke families in het Europees Parlement overtuigen, je eigen partij en je eigen visie gestand te doen?

De vraag voor lezers zou kunnen zijn: wat wordt er tegenwoordig eigenlijk bedoeld wanneer iemand iets zegt met iets gestand doen? Van een belofte is lang niet altijd meer sprake. Soms lijkt ‘uitgevoerd te krijgen’ passend, dan weer ‘voldoen aan’.
Het zou makkelijker zijn als de volksvertegenwoordigers en bewindslieden dat dan ook zouden zeggen en hun moerstaal wilden spreken.

P.S. Tegenover journalisten op zijn wekelijkse persconferentie spreekt premier Rutte dezelfde taal, die soms niet door de Rijksvoorlichtingsdienst verstaan wordt:

• waar wij goed contact over houden met de Partij van de Arbeid en die concessie, die afspraak wordt gestand gehouden (slecht verstaanbaar, red.)
• Die verkiezingsbelofte, dat heb ik vaker gezegd, kon ik tot nu toe geen gestand doen vanwege de sterk verslechterde economische situatie
• daar heeft de overheid maar één rol in, namelijk ervoor zorgen dat als je iets afspreekt dat die afspraak in stand wordt gehouden. (Lees: gestand wordt gedaan SR)
• ik heb diezelfde uitspraak gedaan en die hou ik ook gestand

Dit stuk verscheen eerder op het blog van Siemon Reker