Ruim twee jaar geleden begonnen Micha Hamel en ik aan het project Schrijfakademie, met als doel: vernieuwend schrijfonderwijs voor het voortgezet onderwijs ontwikkelen, met subsidie van OCW. We maakten een testwebsite (te bekijken op: https://schrijfakademie.sites.uu.nl/) op basis van gesprekken met leerlingen, docenten, vakdidactici en schrijvers.
Vernieuwend is dat we didactiseren wat in veel schrijfonderwijs niet gedidactiseerd wordt. Veel bestaand schrijfonderwijs gaat over de fase van het plannen of reviseren, niet over de fase waarin je taal zoekt om je gedachten onder woorden te brengen. En juist die fase lichten wij eruit. Sommige schrijvers beginnen meteen op dat punt in het proces (schrijven om te denken), anderen wachten daar zo lang mogelijk mee (doen veel denkwerk voor ze gaan schrijven), veel schrijvers bewegen zich een beetje tussen die uitersten in.
Alle typen schrijvers zijn, denken wij, gebaat bij directe instructie over manieren om gedachten onder woorden te brengen. Op SchrijfLab.nl geven we die instructie nu vorm: http://schrijflab.nl/. In lay-out maar ook instructievorm en achterliggende visie op taalonderwijs is er veel overlap met LitLab.nl, en vandaar de overstap van Schrijfakademie.nl naar SchrijfLab.nl. Onze instructie draait om 5 vaardigheden:
- taalvermogen vergroten;
- burgerschapszin ontwikkelen;
- genres leren gebruiken;
- met grote thema’s leren werken;
- creativiteit ontwikkelen.
Die vaardigheden stellen leerlingen in staat hun binnenwereld (wat er in hen omgaat) te verbinden met de buitenwereld (wat er om hen heen gebeurt). Er zijn losse oefeningen en leerlijnen, kennisclips en een docentenpagina met uitleg. Met dank aan alle leerlingen, docenten en schrijvers die ons hielpen dit te maken!
Net als in de eerste fase van het project zijn we ook nu weer op zoek naar feedback, want het OCW-project loopt nog tot oktober 2023 door en ook daarna zullen we aan de site verder werken. Breng een bezoek aan http://schrijflab.nl/, doe zelf een oefening en laat ons gerust weten wat je ervan vindt. In een bericht hieronder, of via e.stronks@uu.nl of m.hamel@uu.nl.
Didactiseren?
Dag Hildegarde,
Sorry, maar dat is te cryptisch voor me. Kun je uitleggen wat je bedoelt, zodat we wat met je feedback kunnen? Dank vast!
Els
Over de creatieve opdracht ‘Antropomorfisme’:
https://schrijflab.nl/oefening/antropomorfisme/
Het lijkt mij beter om hier (ook) over ‘personificatie’ te spreken, dus het als metafoor menselijke eigenschappen toekennen aan iets onbezields, zoals bij het genoemde voorbeeld ‘het gras kietelt’. Wanneer je het gras daarnaast handen geeft om iemand mee te kietelen wordt het antropomorf.
De opdracht ‘beschrijf je provincie antropomorf’ zou denk ik beter werken met iets waar scholieren meer gevoelens bij hebben, bijvoorbeeld de eigen school of woonplaats.
Dag Wouter, dank je wel, goed punt. We proberen de hoeveelheid theoretische informatie beperkt te houden, om het zelf schrijven centraal te stellen. Ik ga nadenken over de vraag of het leerlingen zou helpen met schrijven als ze begrippen antropomorfisme en personifikatie kennen, als ook het verschil ertussen. Ik zie dat niet meteen, maar daarom ga ik nadenken.
Ik heb me bij deze oefening gebaseerd op Algemeen Letterkundig Lexicon en daarin staat onder lemma ‘Personifikatie’: “Wanneer menselijke eigenschappen aan niet menselijke wezens, aan God of goden, of aan natuurkrachten worden toegekend spreekt men van antropomorfisme.”, https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_04815.php“. Ik weet niet zeker of het cruciaal is – als je het antropomorfisme wilt noemen – dat dat die handen (dus menselijke lichaamsdelen) er ook echt bij genoemd worden. Het geven het wel als instructie in deze oefening: probeer je ook het uiterlijk voor te stellen als je een antropomorfisme aan het uitdenken bent.
Je hebt gelijk dat er veel betere voorbeelden te bedenken zijn dan de provincie van de leerlingen, en dat zullen docenten ook zeker niet nalaten, maar we maakten deze oefening ook in verband met deze wedstrijd die nu loopt: Zeeuwse leerlingen kunnen meedoen aan het maken van een nieuwe “Zeeuwse Nachtegael”, omdat de eerste 400 jaar geleden verscheen: https://www.dezb.nl/zeeuwsenachtegael.html.
Ik vind het lemma bij het Algemeen Letterkundig Lexicon niet zo heel sterk in het bespreken van de begrippen antropomorfisme en personificatie. De Van Dale heeft het bij antr. over het voorstellen als een ‘menselijke gestalte’, dat is duidelijker. Als het gaat om creatief schrijven heb je denk ik meer aan personificatie. Je zou met de klas kunnen beginnen met het inventariseren van wat bij de mens hoort: uiterlijke lichaamsdelen, ingewanden, lichaamssappen, processen, geluiden, lichaamstaal, menselijke relaties. Met één zo’n aspect bouw je eenvoudige metaforen: de Maas is de aorta van Limburg, Amsterdam is het keelgat van Noord-Holland, Schiphol een buik vol vlinders. Combineer je zulke personificaties, dan rijst er een gestalte op.
Dag Wouter, dank! Ben ik wel met je eens, dat het “Algemeen Letterkundig Lexicon” hier iets duidelijker kon zijn, maar we gebruiken het op de hele site zoveel mogelijk als bron omdat het zoveel informatie geeft. Ik heb in de inleiding van de oefening wat gesleuteld aan de hand van jouw opmerkingen.
Maar wij jij voorstelt klein te beginnen (eerst een aspect van iets bedenken en beschrijven wat dan tot mens uitgroeit), daar werken wij toch van de hele mens (een piraat, bijvoorbeeld, als je vindt dat jouw provincie wild en woest is) naar die aspecten toe. Daar zit geen diepere gedachte achter dan dat het denken in mensen/menstypen misschien iets gemakkelijker is voor leerlingen. Of die gedachte klopt, dat hebben we (nog) niet getoetst.