Mijn favoriete Nederlandstalige tijdschrift is De Nederlandse Boekengids. Het voert de ondertitel The Dutch Review of Books die ik in de eerste jaren eerlijk gezegd wat pretentieus vond, met zijn verwijzingen naar bekende Engelse en Amerikaanse voorbeelden. Maar inmiddels maakt het tijdschrift die ondertitel meer dan waar.

Het is ook een unieke locatie voor een vorm van Nederlands die je elders nauwelijks nog leest: beschouwelijk proza op het hoogste niveau. Geen stukjes, zoals je niet alleen op internet maar ook in bijna alle papieren tijdschriften nog vindt. Er zijn natuurlijk ook nog literaire tijdschriften, maar die schrijven, de naam zegt het al, vooral over literatuur. In De Groene staat ook met enige regelmaat een groot, mooi stuk. Maar De Nederlandse Boekengids staat er van de eerste tot de laatste pagina vol van.

Neem het laatste. Natuurlijk zijn er stukken die beter zijn dan andere. Natuurlijk zijn er onderwerpen die de lezer meer interesseren dan andere. Maar heel veel stukken zijn enorm goed, een plezier om te lezen en eerlijk gezegd ook iets dat je trots maakt Nederlands te kunnen lezen. Het hoeft heus niet alleen maar in het Engels.

Het augustus-septembernummer van dit jaar is bijvoorbeeld nu al uit en opent met een adembenemend en meesterlijk essay van Saskia Pieterse. Tot vorig jaar was zij nog universitair docent (Nederlandse Taal en Cultuur, wat anders) aan de Universiteit Utrecht. Helaas voor de wetenschap heeft zij de universiteit verlaten. Tot grote winst voor de samenleving heeft ze ervoor gekozen te gaan schrijven.

‘Eternal ereschuld of the spotless mind’ heet het essay, en Pieterse verbindt er twee in ieder geval in de tijd zeer ver uit elkaar liggende punten aan elkaar: de manier waarop de huidige (inmiddels demissionaire) regering omgaat met de Groningse gedupeerden van de gasboringen en de manier waarop in de negentiende en twintigste eeuw werd omgegaan met Indonesië. In beide gevallen, observeert, Pieterse, viel de term ereschuld, en op een precieze manier ontleedt Pieterse welk idee er ten gronde kan liggen aan die term:

Zou het zo kunnen zijn dat Nederland een patriarchale samenleving is? Dat autoriteitsposities veelal bezet worden door een vaderlijke figuur – vaak wel, maar niet noodzakelijkerwijs een man – die twee gezichten heeft? De strenge vader, de zachte vader. De vader die de wet stelt en de begrotingsdiscipline handhaaft, de vader die gewetenswroeging heeft en zo graag wil troosten. Streng protestantisme, verlicht protestantisme. Sinterklaas die de stoute kindertjes toespreekt, Sinterklaas die pakjes uitdeelt. Twee varianten van paternalisme die elkaar onderling lijken tegen te spreken, maar elkaar feitelijk in stand houden.

Pieterses stuk is formeel een bespreking van Groningers boven gas, het rapport van de parlementaire enquêtecommissie, maar feitelijk ontstijgt het dat rapport al heel snel. Het biedt een erudiete en goed beargumenteerde kijk op de Nederlandse politieke cultuur, en één die ik in ieder geval nog nooit eerder heb gelezen.

Je gunt iedere taal zo’n Review of Books. Mooi dat het Nederlands er een heeft.

Ik heb geen enkel contact met de redactie van de DNB, al ken ik sommige auteurs en met name Saskia Pieterse tot op zekere hoogte persoonlijk.