De nieuwe kerndoelen zijn er! De afgelopen maanden heeft een groep docenten, universitaire neerlandici, onderwijskundigen en anderen gewerkt aan lijsten met punten van wat de basisscholen en de middelbare scholen al onze leerlingen in ieder geval moeten leren over taal en Nederlands (en trouwens ook over rekenen en wiskunde).

Natuurlijk: na vele jaren van kritische discussie heeft zo’n beetje iedereen in Nederland een eigen mening over hoe het moedertaalonderwijs precies moet worden ingericht. En dus zal niemand helemaal tevreden zijn over wat er in dit document staat. Maar in mijn ogen is het een meer dan redelijk compromis.

Ik herken er in ieder geval veel van de ideeën in van het zogeheten groep Meesterschapsteam Nederlands, een groep academische neerlandici die al jaren bezig zijn om na te denken over hoe inzichten uit de wetenschap dichter bij het schoolvak te brengen om dat vak zo interessanter, uitdagender en gevarieerder te maken. (Ik ben zelf ook lid van die club, maar we hebben nog niet vergaderd over onze reactie, ik schrijf zoals altijd hier alleen maar op wat ik zelf denk.)

Verstandige docenten

Een van de belangrijkste voorstellen van het Meesterschapsteam was dat je zowel taal als literatuur kunt zien vanuit verschillende gezichtspunten, als systemen (die je kunt analyseren in termen van bijvoorbeeld zelfstandig naamwoorden of enjambementen), als eigenschappen van individuen (die een en ander met hun hersenen verwerken, maar ook: die er hun identiteit mee uitdrukken of er hun identiteit aan ontlenen), en van samenlevingen, en tot slot als zaken die voortdurend veranderen in de tijd. Al deze ‘perspectieven’, zoals het meesterschapsteam, komen terug in de kerndoelen, meestal zelfs bij naam. Alleen het laatste perspectief, het historische, is ondergebracht bij andere doelen.

Wat jammer genoeg niet tot de kerndoelen is doorgedrongen is het idee van het meesterschapsteam om kennis en vaardigheden met elkaar te verknopen. Je wordt pas echt een taalvaardig burger als je ook begrijpt hoe het instrument dat de taal is, werkt. Je kunt een leerling wel allerlei trucjes aan te leren om een ‘ingezonden brief’ in een krant of een post op sociale media te schrijven, maar over twintig jaar, als er geen kranten meer zijn en ook sociale media een heel andere vorm hebben aangenomen, heb je niks meer aan trucjes, maar wél aan inzicht dat je hopelijk ook helpt om met de media van die tijd om te gaan. In de kerndoelen zijn kennis en vaardigheden echter nog steeds van elkaar gescheiden.

Nu goed, we nemen daar ons verlies, want verstandige docenten kunnen op de werkvloer natuurlijk nog altijd dat verband leggen.

Stapje omhoog

En duimen dat men wel de tijd neemt om deze alles bij elkaar toch veelbelovende plannen nog wel wat verder uit te werken, en dat ze geen speelbal worden van allerlei politieke ideeën over de moedertaal en hoe je dat aan de vaderlandse jeugd zou moeten aanbieden. Want deze concept-kerndoelen zijn potentiële goede basis, maar dan moeten ze wel de kans krijgen.

En er zijn inmiddels, nu er dus kansen zijn om het onderwijs op de scholen inhoudelijk echt op te frissen, misschien wel weer grotere beren op de weg. Want meer dan voor het puur op vaardigheden (zoals het fameuze ‘begrijpend lezen’) gerichte onderwijs is voor het nieuwe curriculum van belang dat docenten, zowel in het primair als in het secundair, onderwijs zelf óók wat begrijpen van taal en literatuur. Zoals bekend dreigen de personeelstekorten nu af en toe te worden aangegrepen om de eisen aan wie er ook maar voor de klas wil juist naar beneden bij te stellen.

Tegelijkertijd wordt het vak nu hopelijk ook weer wat interessanter juist voor mensen die iets willen met hun liefde voor taal en literatuur. Hopelijk zijn deze conceptkerndoelen een eerste stapje omhoog uit de crisis.