40 jaar tandeloos (57)

Waar is Patrizio Canaponi (pseudoniem van Patrick Gossaert)? In de delen Het hof van barmhartigheid en Onder het plaveisel het moeras duikt hij op als een vriend of kennis van Albert Egberts, en er wordt zelfs gesuggereerd dat hij degene is die de stijl toevoegt aan Egberts werk, dat de twee een verbond hebben waarbij Egberts het drama produceert en Gossaert / Canaponi er met zijn ‘gouden zeef’ fraai proza van maakt:

Hij maakte natuurlijk maar een grapje, Albert, over die ruilhandel van stof en stijl, maar hij heeft ontegenzeggelijk mooie verhalen te vertellen. Bij sommige van zijn herinneringen heb ik het gevoel dat ze bij mij, zonder dat ik me ervoor inspan, door een gouden zeef worden gehaald, en er als kant en klare novelle weer uit komen.

Van der Heijden heeft indertijd in interviews vaak uitgelegd hoe het zat: hij had als beginnend schrijver het plan om zich achter twee ‘schrijversgestalten’ te verschuilen: Patrizio Canaponi zou fraai, verfijnd, ‘Italiaans’ proza schrijven, terwijl Albert Egberts in bonkiger Nederlands het verhaal van een ‘working class hero’ zou schrijven. Maar Canaponi werd al snel ontmaskerd, Egberts werd de hoofdpersoon van Vallende ouders (waarvan A.F.Th. van der Heijden de auteur was), en in deel 3 van De tandeloze tijd (die bestaat uit bovengenoemde twee romans) smelten de schrijverspersonages samen doordat ze samenwerken.

Maar sindsdien is er van Patrizio niets meer vernomen. In geen van de latere delen komt hij nog terug. In de romans over MX17 (President Tsaar op Obama Beach, Mooi doodliggen) komt een Patrick Haandrikman voor, die in de verte wel wat op Patrick Gossaert lijkt, althans, die eveneens schrijver is. Maar uit de wereld van Albert Egberts lijkt hij verdwenen: die is een – ook internationaal – succesvol toneelschrijver die blijkens Kwaadschiks nog altijd met anderen samenwerkt, maar kennelijk niet meer met Patrick / Patrizio. De samenwerking is bovendien verre van gelijkwaardig:

Albert werkte aan een nieuw toneelstuk, samen met een native speaker Engels. Elke scène die hij in het Nederlands voltooide, werd onmiddellijk door de dubbeltalige medewerker omgezet, streng op de vingers gekeken door de schrijver. Ze waren met z’n tweeën nu al zover dat de tekst vrijwel rechtstreeks in het Engels op papier kwam. ‘Dat opent perspectieven voor de toekomst,’ meende Albert. ‘De wereldpremière is in Londen, West End.’

In recensies van De helleveeg en Kwaadschiks is regelmatig verwezen naar een uitspraak van Van der Heijden die zei dat hij als schrijver, sinds het vreselijke ongeval van zijn zoon, grimmiger was geworden. Sommige recensenten betreurden het feit dat er minder poëzie in het werk zit, en meer drama.

Je kunt daar allerlei verklaringen buiten het boek voor zoeken, zoals dus de tragedie die Van der Heijden en zijn vrouw is overkomen, maar in het boek zelf zit er ook een verklaring voor. Patrizio Canaponi is uit beeld. Alles wat we nu lezen komt rechtstreeks uit de pen van de tragedieschrijver Albert Egberts.

Met felicitaties aan A.F.Th. van der Heijden, die vandaag zijn 72e verjaardag viert.