Het natuurlijk kijkgedrag van jonge kinderen is een rijke bron van onderzoek. Althans, het is de vraag of officieel onderzoek door de ethische commissie zou komen – hoezo wilt u kinderen zomaar laten kijken naar wat ze maar willen? Maar het echte leven reikt ons dat soort experimenten aan.

Favoriet onder tienjarige meisjes in de buurt van Zeist is Dutchtuber, een jongeman die in filmpjes enge verhalen vertelt. Die filmpjes duren doorgaans een minuut of elf en er worden naar schatting 7 of 8 verhaaltjes in verteld. Dat is feitelijk het format: je ziet een jongen van een jaar of 20? verhaaltjes vertellen die jonge tienermeisjes griezelig vinden. Hier is een voorbeeld van zo’n verhaaltje, in mijn eigen woorden verteld:

David reist heel graag met de bus. Hij houdt niet van de auto of de fiets, maar hij vindt het cool om met zo’n grote auto overal naartoe te rijden. Hij reist dan ook zo’n 56 keer per maand met de bus. Alleen is hem verteld dat je om 12 uur ’s nachts nooit bus 6 moet nemen, want die is niet pluis. Die heeft geen echte chauffeur. Op een dag komt David er een keer om half twaalf ’s avonds achter dat hij de bus moet nemen. Hij rent naar de bushalte en is daar om twaalf uur. Er zit niets anders op dan de laatste bus te nemen. Van David hebben we sindsdien nooit meer iets gehoord. [Foto van een spookachtige figuur bij een bushalte.]

En hierna gaat het door met het volgende enge verhaaltje.

Je kunt je natuurlijk van alles afvragen over dit verhaal: wat is er de relevantie van dat hij ongeveer twee keer per dag met de bus gaat en dat dit zo precies wordt voorgerekend?

Interessanter is hoe deze op zich vrij simpele verhaaltjes worden aangekleed: niet met allerlei visuele effecten of enge muziek, maar door allerlei lagen van complexiteit in de verhaalstructuur aan te brengen. De verhalen worden namelijk niet rechtstreeks verteld, maar in een reeks app-berichten tussen twee vriendinnen. Die berichtjes zijn in beeld, en Dutchtuber leest ze voor:

Zoals op dit screenshot te zien is, geven de vriendinnen bovendien commentaar op de verhalen. Niet alleen wordt er metacommentaar gegeven op de filmpjes (‘Ik heb er nog 1!!!!!’) maar er is ook voortdurend commentaar in de vorm van emoji: elke berichtje eindigt er op minstens 1, die iets weergeeft over de gevoelens die de schrijfster op dat moment heeft, en/of een illustratie vormt (emoji van een bus).

Er is hier dus sprake van een ouderwets soort raamvertelling: twee vertellers bieden tegen elkaar op in het vertellen van verhalen die op zich weinig met elkaar te maken hebben, ongeveer zoals in de Decamerone.

Maar om dat raam zit nóg een raam, omdat Dutchtuber niet alleen maar opleest wat de vriendinnen elkaar schrijven, maar hun verhaal voortdurend van eigen commentaar voorziet, bijvoorbeeld om uit te drukken hoe bang hij zelf wordt van het geboden verhaal (‘Omg!’), door voorspellingen te doen over hoe het afloopt, of door te vertellen wat je moet doen als je te bang wordt (naar de wc gaan). Om dat raam zit nog een raam, want Dutchtuber is ook nog eens af en toe in dialoog met een stem buiten beeld (feitelijk de stem van Dutchtuber zelf) die af en toe nog wat dommig commentaar geeft.

Er is dus een ware matroesjka-structuur van vertellers aan te wijzen in deze filmpjes. Precies die zorgt geloof ik voor de specifieke aantrekkingskracht van zijn filmpjes: je hoeft je nooit te vervelen, want voortdurend gebeurt er minstens op één van de niveaus wel iets. Tegelijkertijd is het wel griezelig, maar door al die schillen van vertellers niet té. In de door mij onderzochte populatie is het leukste van de filmpjes dat je jezelf kunt vergelijken met Dutchtuber: hij is voortdurend verschrikkelijk bang, maar wij zijn veel stoerder dan hij.