Zelden een onzinniger voorstel gelezen dan het pleidooi van Geert Buelens om zo snel mogelijk van het gebruik van het woord ‘Nederlands’ af te zien om onze taal aan te duiden. We spreken straks met z’n allen geen ‘Nederlands’ meer, maar ‘neerlandofoon’ als het van Buelens afhangt. In een rabiate deconstructivistische bui verklaart hij dat er aan ‘Nederlands’ te veel nationalisme en kolonialisme kleeft. Niet meer dan aan ‘Engels’, ‘Duits’ of ‘Frans’, dacht ik. Gaan we dan straks ‘anglofoon’, ‘germanofoon’ en – god beware – ‘francofoon’ leren in plaats van ‘Engels’, ‘Duits’ en ‘Frans’?
Overigens kleeft er aan ‘francofoon’ al een onwelriekende politieke associatie, opgeroepen door de chauvinistische nationalistische betekenis die er in Vlaanderen door het historische kolonialisme van een francofone kaste mee geassocieerd wordt. Toen in 1973 het Nederlands eindelijk de officiële taal van de Vlaamse gemeenschap werd (decreet van 10 december 1873, Belgisch Staatsblad 1974, 5038), was dat tot groot ongenoegen van een francofone kaste, die vond dat ‘le flamand’ een taal was van “les intellectuels de Zoetenaaie et de Lootenhulle”. Reden genoeg dus om in Vlaanderen niet te kiezen voor ‘neerlandofoon’, want dat soort associaties wil hopelijk niemand verbinden met het Nederlands. Nederlands is de officiële landstaal van Vlaanderen en Nederland en de bestuurstaal in Suriname en de Antillen.
Onttakeling
Is Buelens bereid de hele gedeelde en verweven rijkdom aan cultuur van P.C. Hooft, over Hugo Claus, Hafid Bouazza, Kader Abdolah, tot Astrid Roemer op de schroothoop te gooien in naam van een soms door sommigen aan het woord ‘Nederlands’ verbonden connotatie en zonder rekening te houden met de traditionele connotaties door anderen eraan verbonden?
Moet de roemrijke traditie die ook in het buitenland verbonden is met het Nederlands en de Nederlandse cultuur op de schop omdat Buelens vindt dat het woord ‘Nederlands’ te veel naar de natiestaat verwijst? Dat doet het trouwens voor mij niet. Is zijn ontkenning van het Nederlands als cultuurtaal, beleidstaal en schooltaal in Vlaanderen, Nederland en Suriname niet een kortzichtige woke onttakeling, die nog maar eens de realiteit ontkent?
Garanderen
Die realiteit is dat het Nederlands een officiële taal is, die – in sociolinguïstische termen – voldoende gestandaardiseerd, gecodificeerd en geaccepteerd is om een volwaardige plaats te krijgen tussen het Frans, het Engels, het Duits, etc. Dat er daarnaast binnen dat Nederlands heerlijke variatie bestaat is geen probleem, maar juist een bewijs dat het Nederlands een levende taal is. ‘Nederlands’ is een koepelterm die verwijst naar een levende taal waar diversiteitsinbreng – dialectisch, regionaal, creoliserend, pidginiserend of van vreemde origine – in een dynamische reciprociteit een terechte plaats vindt.
Als neerlandicus extra muros , die jaren Franstalige studenten opgeleid heeft in de Nederlandse standaardtaal en in de Nederlandse cultuur, is de beleden volwaardigheid van het ‘Nederlands’ als cultuurtaal de enige legitimatie om het als opleiding tussen de disciplines Frans, Engels, Duits, Spaans en Italiaans zijn gerechte plaats te blijven garanderen. Ik vermoed dat dit ook voor andere extramurale opleidingen Nederlands geldt.
‘Neerlandofoon’ is in de geijkte opvatting synoniem van ‘Nederlandstalig’. Stelt Buelens echt voor om ‘Nederlands’ te vervangen door ‘Neerlandofoon’? Ben ik dan ‘Neerlandofonofoon’ als ik Nederlands spreek? Buelens is een verstandig man, ik heb ongetwijfeld ergens iets niet begrepen.
Het stuk van Buelens is aan mijn aandacht ontsnapt, maar afgaande op dit stuk van Ludo Bereydt vind ik dat helemaal niet erg. Hoe komt iemand op het idee? Temidden van alle woorden die niet meer gezegd mogen worden is “Nederlands” als benaming voor de taal die hier te lande gesproken wordt uitstekend en volledig aanvaardbaar.
Laten we ons eens indenken wat dit voor de Nederlandse dialecten zou betekenen: Groningofoon, Nedersaksofoon … Dan hebben we pas echt een probleem.
En dan hebben we het er nog niet eens over dat het achtervoegsel “-foon” wijst op geluid of klank (telefoon, grammofoon, xylofoon). Wat horen we als we een Neerlandofoon boek uit de kast trekken?
Misschien eerst het pleidooi van Buelens lezen. Kan hier: https://de-lage-landen.com/article/pleidooi-voor-een-neerlandistiek-zonder-centrum. Alleen al aan de titel kan je trouwens zien dat het gaat over de neerlandistiek, niet over het Nederlands.
Wat niet belet dat hij heel uitdrukkelijk schrijft – ik citeer: “Vooral moeten we in ons vak, zoals ik eerder betoogde op Neerlandistiek.nl, zo snel mogelijk af van het gebruik van het woord “Nederlands”.” En hij roept de IVN op om Nedeerlands te helpen vervangen door neerlandofoon.
We hadden er in het verleden al een goed woord voor dat niet de associatie met Nederland oproept: Diets.
Nederlands Diets, Vlaams Diets, Surinaams Diets. Prachtig en elegant.
Dikwijls zitten we in de extramurale neerlandistiek in veel talen met het doublet “Nederlands” en “Hollands”. Dat maakt dat in veel wereldtalen dat Nederlands, als we het met Hollands benoemen net nog meer met het geografisch engere Nederland geassocieerd wordt. In die zin vond ik dan ook Buelens pleidooi enigszins verfrissend als denkwijze, omdat de kern die in dit betoog vervat zit, volgens mij wel hout snijdt: we moeten wat af van een sterk centrum-periferiemodel en zien meer, als we de veelzijdigheid van dat Nederlands in ogenschouw nemen. Dat Ludo, prof. Beheydt, niet het Nederlands in enge geografische zin zo ziet komt net doordat hij Vlaming is, maar prof. Buelens merkt wellicht (werkend) in Nederland dat dat zeker niet zo vanzelfsprekend is. Of het kind dan de naam neerlandofoon moet krijgen en, zoals hij zelf trouwens ook aangeeft, dan ook wellicht enkele connotaties meekrijgt met de zeer centristische francofonie, is dan weer voer voor discussie, maar zeker een goede discussie waard:
Beste Benjamin,
Ikzelf heb natuurlijk als Vlaming ook dertien jaar in Nederland gewerkt (Amsterdam 3 jaar en Leiden 10 jaar), maar daarnaast heb ik het genoegen gehad om in Louvain-la-Neuve aan Franstaligen Nederlands en cultuur der Nederlanden als vak te verzorgen. Ik heb nooit een sterk centrum-periferievisie gehad en heb altijd een pleidooi gehouden voor een interculturele relatie en ook altijd de waarde van ‘buitengaatse ogen’ verdedigd, maar de term Nederlands heeft mij daarbij nooit gehinderd.
Ludo beheydt
Duits is de taal die ondermeer in Duitsland wordt gesproken, Engels de taal die ondermeer in Engeland wordt gesproken, Frans de taal die ondermeer in Frankrijk wordt gesproken – allemaal heldere benamingen voor talen die niet bestaan uit het woord voor een land met een s eraan vast. In Estland spreekt men geen Estlands maar Ests, in Finland geen Finlands maar Fins, dus in Nederland spreekt men Neders, een taal die ondermeer in Nederland wordt gesproken.
Er zijn natuurlijk tegenvoorbeelden. IJslands. Luxemburgs. En in Holland begrijpen ze er geen hol van, vrees ik.
Als kind van een Noord-Hollandse vader en een Zuid-Hollandse moeder kan ik u verzekeren dat de taal die ik spreek Hols klinkt.
Mary Eggermont-Molenaar