Uit de Reynaert-editie van Van Helten van 1887:
Reynaert, hout huwen mont van desen,
Ende sijts seker ende ghewes:
Haddic al thonich, dat nu es
Tusschen hier ende Portugale,
Ic haet alleene up te male
Alle honing van hier tot Portugal: is dat het land van die naam of de Zuid-Hollandse plaats Poortugaal? In beide gevallen is het een enorme hoeveelheid zoetigheid die (solo!) geconsumeerd moet worden. Succes, Bruun de Beer. Deze wijze van accentleggend taalgebruik is vaker te lezen in de Reynaert, dus al ik weet niet hoeveel eeuwen terug. Eerder heette Crayant “Die scoenste hane, diemen vant Tusschen Portaengen ende Polane”. Gevonden ergens Tusschen X ende Y dat zal toch in wezen hetzelfde zijn als ons Van X tot Y. Van hier tot daar is dus niet vreemd maar ook weer niet hetzelfde als van hier tot Tokio.
Iets minder eeuwen geleden kon er in de sfeer van de literatuur vergelijkbaar de loftrompet gestoken worden, want iets heette “vermaert van hier tot swerelts endt”. Dat is dezelfde onderstrepende wijze van zeggen waarbij het einde van de wereld een superlatief uitdrukt. Nec plus ultra! Zoiets is met een beetje vindingrijk zoeken in bijvoorbeeld dbnl.nl aan te treffen tot in het begin van de 20ste eeuw en daar stopt het niet.
De beroemde actrice Gloria Swanson wordt in 1925 in de Deli Courant (Sumatra, we hebben Indië dan nog) geprezen als “filmsterre” maar ze richt onder haar grote aantallen bewonderaars ook wel iets aan, zo is op 08.04.1925 te lezen [met dank aan delpher.nl waar veel Nederlandse kranten van vroeger raadpleegbaar zijn]. Wat veroorzaakt de sterre? Ze “vermaakt, ontroert, slaat met stomheid of smart of liefde — wat op hetzelfde neerkomt — eenige honderden millioenen menschen; van de Noordkaap tot Kaapstad, van Vancouver tot Tokio, van Vuurland tot Siberië wordt zij bewonderd en aangebeden; schieten wanhopige jongelingen zich voor haar voor den schedel; loopen gehuwde mannen, vervuld van den hals of de onderbeenen der heldin, peinzend in het water; droomen jonge meisjes van de toiletten der diva; worden huwelijken ongelukkig en raken verloovingen voor eeuwig af. Een filmster met een paar ton salaris brengt voor millioenen ongelukken teweeg, afgescheiden van de millioenen genot, die zij de menigte verschaft.” Het is ook wel wat korter te formuleren, – overal ter wereld is het dat Gloria Swanson de mensen met haar verschijning op het witte doek emotioneert.
De Nieuwe Courant van 08.01.1922 schreef enkele jaren daarvóor iets vergelijkbaars maar wat ingehoudener enthousiast over Swansons collega Charlie Chaplin. Langs die weg komen we bij de inhoud van deze reeks blogstukken: “Charlie heeft véél gedaan voor de menschheid van dezen tijd. Hij heeft haar doen lachen, toen alles somber scheen. Hij heeft haar doen lachen van Spitsbergen tot Kaap de Goede Hoop en van Los Angeles tot Tokio.”
Van stad A tot stad B en van land C tot land D. Wanneer de wereldkaart erbij gehaald wordt of simpeltjes op grond van hun geografische kennis weten de lezers: wat hier beschreven staat is bepaald indrukwekkend. De beschrijvingen gaan globaal gezien van Noord naar Zuid en ze bewegen zich van West naar Oost. Dat laatste is wellicht geen wonder want juist in de jaren dat we dit in kranten lezen, neemt het vliegverkeer sterk toe – zo wordt er bijvoorbeeld voor het eerst gevlogen tussen Nederland en Indië.
Evenmin is het een kwart-eeuw later verbazingwekkend als die laatste grote aardrijkskundige plaats van belang daar helemaal in het Oosten – Tokio (ligt er gevoelsmatig iets nóg verder weg dan deze stad?) – een hoofdrol krijgt in wat jaren- en jarenlang een onvoorstelbaar succesvol stukje Nederlands zal worden, die uitdrukking VAN HIER TOT TOKIO.
Dit stuk verscheen eerder op het weblog van Siemon Reker.
Wordt vervolgd.
Laat een reactie achter