• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De krommende kracht van het perkament

7 maart 2024 door Henk de Groot 1 Reactie

De perkamentleverancier in het klooster.
https://www.parchmentdegroot.com/basismethode.html

De makers van een middeleeuws perkamenten manuscript hebben moeten strijden met het perkament dat krult. Om een hanteerbaar manuscript te verkrijgen moet het manuscriptblok plat zijn. Het perkamenten blad krult naar de haarzijde: haarzijde ) vleeszijde.

Een huid is aan de vleeszijde open om voedingsstoffen toe te laten tot de huid. Naar de haarzijde is de huid steeds meer gesloten om te eindigen in de harde hoornlaag die de huid beschermt en daar afsterft. Perkament neemt aan de vleeszijde met de meer open structuur gemakkelijk vocht op, zet uit en vormt een bolling: het perkament krult.

De oplossing die de manuscriptmakers vonden is de bladen met de krulling tegenover elkaar te plaatsen. Zo heffen de krommingen bij het gesloten boek elkaar op.

( ) ( ) ( ) ( ) geeft IIIIIIIII

Of in groepen

( ( ( ( ^ ) ) ) ) geeft IIII^IIII

De krommingen werden platgedrukt door het manuscript te voorzien van vaak houten platten die met metalen sloten hecht aaneen verbonden werden.

De regel van Gregory

Een bijkomend voordeel was dat een opening van het manuscript steeds dezelfde tint van het perkament vertoonde: ( ) , of ) ( . Dus ofwel liggen de donker getinte haarzijden tegen over elkaar, of de lichter getinte vleeszijden. Die plaatsing van gelijk getinte bladen tegenover elkaar is opgemerkt door C.R. Gregory (1885) en wordt sindsdien genoemd: de regel van Gregory. Bij losse bladen legt de bouwer aanvankelijk de bladen op deze manier op elkaar. En later, bij een gevouwen blad komen de gelijk getinte zijden vanzelf tegenover elkaar te liggen: een mooie vondst. Vaak wordt het blad tweemaal gevouwen tot een katern. De binder kon dan op de vouw het katern vast binden aan  de andere katernen en aan de band: ook een fraaie vooruitgang.

Geen zichtbaar verschil

Het opheffen van de krommingen van de perkamenten bladen, blijft het hoofddoel van deze onderliggende constructie. De gelijk getinte bladen van een opening zijn een toegift, een gift van schoonheid.

Maar die ongelijkheid in tint beviel niet: liever wilde men dat alle bladen van het manuscript een gelijke tint hadden. Een oplossing is: de haarkant zo schrapen en schuren dat de donkere haarinplant en het donkere pigment in de huid verdwenen zijn. Helemaal geslaagd is het als ook de haarfollikels worden verwijderd. Dan is er geen verschil meer te zien tussen haar- en vleeszijde. De huid is dan bovendien, hoe mooi is dat, een stuk dunner geworden. Maar doordat aan de haarzijde de compactere, stugge lagen zijn weggenomen is ook de krommende werking van het perkament afgenomen.

Wat blijkt nu: het krommen van het perkament is dan wel minder geworden maar niet verdwenen. Het stapelen van de vellen met de krommingen tegenover elkaar blijft nodig. De constructie van een plat manuscript houdt op deze manier stand. De regel van Gregory is nu niet meer van toepassing: er is immers geen verschil meer te zien tussen de haarzijde en de vleeszijde. Maar wel is er, hoe gering die ook is, die blijvende krommende kracht van het perkament.

De regel van Gregory is een constatering die tijdelijk geldt, het krommen van perkament is een eigenschap die blijft.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Opent in een nieuw venster) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Opent in een nieuw venster) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Opent in een nieuw venster) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Opent in een nieuw venster) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Opent in een nieuw venster) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Opent in een nieuw venster) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: codicologie, historische letterkunde, middeleeuwen, perkament

Lees Interacties

Reacties

  1. Ton Harmsen zegt

    7 maart 2024 om 10:09

    Gefeliciteerd! Een mooi en duidelijk artikel met een lekker allitererende titel. In een tijd waarin neerlandici worden opgeleid zonder codicologie en boekwetenschap is dit een prachtige aanvulling.

    Beantwoorden

Laat een reactie achter bij Ton HarmsenReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Sint Nicolaas

Zie eens, Mietje! wat al lekkers
U, Sint Nicolaas al bragt;
Omdat ge’ als gehoorzaam Meisje,
Uw verpligting hebt volbragt.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

De koeien schemeren door de heg,
het paard is uit taaitaai gesneden,
in ieder duindal ligt dun sneeuw.

De branding vlecht een veren zee
waar zon over omhoog stijgt, licht waarin
geen plaats om uit te vliegen is.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

2 januari 2026: Vlekflits

2 januari 2026: Vlekflits

5 december 2025

➔ Lees meer
11 december 2025: Anne Frank, schrijfster

11 december 2025: Anne Frank, schrijfster

3 december 2025

➔ Lees meer
11 december 2025: Proefcollege Nederlands

11 december 2025: Proefcollege Nederlands

2 december 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1946 Dick Wortel
➔ Neerlandicikalender

Media

Dichter Esther Jansma (24 december 1958-23 januari 2025)

Dichter Esther Jansma (24 december 1958-23 januari 2025)

2 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De postkoloniale podcast met Remco Raben over Pramoedya Ananta Toer

De postkoloniale podcast met Remco Raben over Pramoedya Ananta Toer

30 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Peter van Zonneveld over Tjalie Robinson/Vincent Mahieu (1993)

Peter van Zonneveld over Tjalie Robinson/Vincent Mahieu (1993)

29 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d