Ik vind het altijd jammer als ik het niet eens ben met protesterende studenten, want ik vind dat studenten niet vaak genoeg in actie kunnen komen in deze wereld vol onrecht en problemen. Dus zodra jonge mensen ergens een tent opzetten waar een spandoek aan hangt, kom ik al met een pannetje soep aanzetten.
Maar deze keer niet.
Het idee van een academische boycot is tegen mijn academische idealen – die willen dat de wetenschap een wereldwijd project is, misschien wel het mooiste project van de mensheid, een poging om samen de waarheid zo dicht mogelijk te benaderen, gebaseerd op de gedachte dat dit alleen kan door vrije onderlinge uitwisseling van ideeën. Natuurlijk is dat naïef op de manier waarop alle idealen naïef zijn, maar het is nu eenmaal een ideaal, en wat mij betreft een ideaal waarvoor ik wil staan, en een dat de mensheid al veel heeft opgeleverd.
En daarbij past geen boycot – een systematisch uitsluiten van bepaalde groepen van de discussie. Ook de grootste moordenaar kan een wetenschapper zijn.
Uitvinding
Nu is het voor de universiteiten, toegegeven, een beetje moeilijk om dat argument naar voren te brengen, nu ze zich een paar jaar geleden zonder veel morren hebben geschikt in de eis van de overheid dat ze hun banden met Russische academische instellingen – zij het niet met individuele onderzoekers – moesten opzeggen. Dat was dan ook geen goede beslissing.
Maar hoe zit het dan met allerlei gevaarlijke uitvindingen die kunnen worden ingezet door het leger? Dat is natuurlijk een probleem, maar de discussie moet dan gaan of en op welke manier universiteiten betrokken moeten zijn bij het ontwikkelen van gevaarlijke uitvindingen, vooral als deze op een mensonterende manier kunnen worden ingezet. Het probleem zit hier denk ik in het samenwerken met commercie of met het leger, met zuivere wetenschap heeft dat allebei in mijn ogen ook niet veel te maken. Als de studenten zouden protesteren tegen een wetenschap die zijn ziel verkoopt aan de commercie, stond ik de hele dag nieuwe soep te maken.
(Maar toen een paar weken geleden bekend werd hoe Roland Plasterk miljoenen had verdiend aan een uitvinding die feitelijk grotendeels aan de universiteit was gedaan, en hoe de universiteit zich daarbij had neergelegd, protesteerde er niemand.)
Geen gelijk
Voor mij geldt het academische ideaal ook het hele leven. Je moet het gesprek nooit stoppen, met wie dan ook. Vrede, rechtvaardigheid en waarheid zullen we geen van allen bereiken, maar de enige manier om ze te benaderen is via het gesprek. Elke oproep om dat gesprek te beëindigen moet met groot wantrouwen worden bezien.
Ik begrijp de frustratie van de studenten, hun verlangen dat er iemand iets doet, hun weerzin van het idee dat we nu met Israëlische literatuurwetenschappers of econometristen zouden praten. Maar ze hebben voor mij geen gelijk.
Helemaal mee eens. En ik ben verbaasd dat studenten dat blijkbaar anders zien, erg kortzichtig.
Ik vind het een prachtig stuk, en ben het er – bijna – helemaal mee eens. Maar dat ene zinnetje “maar deze keer niet”, was dat nu nodig? En wat bedoel je daarmee? Dat je niet met afschuw naar het politieoptreden keek? Dat je geen pannetje soep komt brengen, oke, maar bedoel je dan ook dat dit protest verwijderd moest worden? Dat hoeft toch niet? Haal je daarmee je betoog niet onderuit?
IK had dat zinnetje over de politie er op het laatste moment tussen gezet, en daardoor kreeg dat ‘Maar deze keer niet” een andere strekking dan bedoeld. Het politiezinnetje is nu weg, maar ik blijf natuurlijk betreuren dat het CvB zo snel de politie inriep.
‘Deze keer niet’ staat daar prima op z’n plek. Het zinnetje toont dat je onderscheid durft maken tussen demonstraties die je – vanwege aard of boodschap – gerechtvaardigd vindt, en die je niet gerechtvaardigd vindt.
“Deze keer niet.”
Dit wel, maar dat niet.
Ik vind het volkomen begrijpelijk.
Ja, maar jij leest nu een versie waar het zinnetje dat ik er ongelukkig voor had gezet, weer weg is.
Fijn. Dan dus volledig eens. Als je alleen voor het recht op demonstratie bent als je het er zelf mee eens bent betekent het helemaal niets en dat leek daar te staan. Ik zie niets in academische boycots omdat ik, niet als jij, mezelf gecommiteerd heb aan het idee/ideaal van een academische gemeenschap. Dat jij het ziet als ‘gesprek’ en ik als ‘gemeenschap’ is misschien het verschil tussen een taalkundige en een socioloog 🙂 Ik begrijp en voel mee met de woede en ontzetting van de studenten en collega’s. Maar ik zou die liever zien in Den Haag of Brussel. Of in plaats van boycot eisen dat onze universiteitsbestuurders hun politieke invloed inzetten om iets te doen aan de voortdurende steun aan Israel.
Alle universiteitsgebouwen, en nagenoeg alle andere onderwijsgebouwen in Gaza zijn vernietigd, evenals de levens van de mensen die er werkten. (https://www.middleeasteye.net/news/israel-palestine-gaza-war-scientists-academics-killed -> dit was in februari) 40.000 doden, een bevolking op de rand van uithongering, opgepakt in een van hulpgoederen verstoken, afgegrensd gebied, dat terwijl ik dit tik gebombardeerd wordt. Wie overleeft, zal levenslang getraumatiseerd zijn. Hoe zie je precies voor je dat Gazanen onderdeel worden van deze ‘vrije uitwisseling van ideeën’? Als we én niet onze medeplichtigheid onderkennen in het geweld dat daar plaatsvindt, én de banden met het verantwoordelijke regime verbreken? Hoe kun je jouw positie innemen zonder daarmee de vernietiging van de Palestijnse kennisinstituties tot niet relevant te verklaren?
Maar goed Marc, je spreekt je tenminste uit over deze kwestie en dat opent de discussie, al vind ik je positie onbegrijpelijk. Ik heb geloof ik nog meer woede in me voor al die neerlandici die het in principe met me eens zijn maar die publiekelijk liever de stilte verkiezen. (Studenten zitten overigens niet te wachten op pannetjes soep, maar op staf die ondubbelzinnig, publiekelijk en luid solidair is, en opduikt daar waar het er toe doet.)
Beste Saskia,
We delen in ieder geval de mening dat hierover gesproken moet worden, en ook de woede, al ben ik geneigd die iets anders te richten. Er is onvoorstelbare materiële en menselijke schade aangericht, dat is zeker. Ik hoop van harte dat goed wordt uitgezocht wie hiervoor verantwoordelijk is, en dat het recht vervolgens mag zegevieren. Het arme Palestijnse volk is en wordt vermorzeld tussen de hamer van het Israëlische leger en het aambeeld van Hamas; ik denk zelf ook wel aan Egypte, dat weigert de poorten wijd open te zetten zodat mensen kunnen vluchten.
Maar ik zie niet in hoe een boycot van een project over genderidentiteit (dat staat op de lijst van de UvA) hier enig soelaas kan bieden, en zie het uitsluiten van dialoog (en dat is wat zo’n boycot is) juist als schadelijk. Het is waar dat een deel van de schande is dat vanuit de Gazaanse universiteiten nu geen stemmen gehoord meer kunnen worden. Maar de oplossing daarvoor is mijns inziens niet om dan maar andere stemmen het zwijgen op te leggen.
Tot slot: ik ken tot mijn spijt geen Gazaanse geleerden, wel Palestijnen op de Westoever, en Russische geleerden. Ik heb de laatste jaren geprobeerd wat Russen te helpen hierheen te komen, wat werd geblokkeerd door de boycot (ze hadden immers nog maar net bij Russische instellingen gewerkt).
Ik zou dit gesprek graag aanvullen met een boekentip: Towers of Ivory and Steel van Maya Wind. Maya Wind is komende week in Nederland om op verschillende universiteiten haar boek te presenteren en haar stem te laten horen.
Dank! Het boek gaat op de leeslijst. Ik zie dat ze maandag in Nijmegen is, ik probeer daar dan ook langs te gaan.
Uw stuk staat echt bol van de drogredenen. Punt één: “het verantwoordelijke regime.” Is Israël hier echt 100% alleen voor verantwoordelijk? Wat dacht u van Hamas, dat zijn bevolking rücksichtslos als menselijk schild gebruikt? En deze oorlog toch ook gewoon begonnen is met een doelgerichte moordpartij. Of noemt u Hamas, net als Erdogan, ook “vrijheidsstrijders” die onze solidariteit verdienen? Zeg het maar.
Punt twee: “Banden met het regime”. Nee mevrouw. Een universiteit heeft banden met andere wetenschappers. Niet met de regering van Israël. U kunt mij gewoon niet wijsmaken dat u dat verschil niet ziet.
Punt drie: “Onze medeplichtigheid.” Mijn god, alsof we zelf mensen overhoop schieten! Dit is nou echt een non sequitur waar je u tegen zegt: door wetenschap te bedrijven met Israëliërs ben je medeplichtig aan moordpartijen in Gaza. Hoe kóm je er überhaupt op? Zo lust ik er nog wel een paar: als je langs de Rembrandttoren loopt ben je mede schuldig aan alle zelfmoorden van mensen die daar naar beneden springen! Het raakt echt kant noch wal.
Vanwaar toch altijd die misplaatste schuldgevoelens in de academische wereld?! Het is gewoon de woordenboekdefinitie van woke: u veroordeelt iets wat niet verkeerd is (en ja, ik doel natuurlijk op de wetenschappelijke samenwerking, niet op de oorlog, voordat u me weer per ongeluk expres verkeerd gaat begrijpen!), kleedt het in als zelfkritiek, u blijft tegelijk zelf buiten schot (want hè, u bent natuurlijk nooit persoonlijk verantwoordelijk voor die samenwerking!) en zo komt u er moreel superieur uit.
Overigens heeft deze actie in het geheel mijn sympathie niet. Bezettingen stuiten me altijd verschrikkelijk tegen de borst (het voelt alsof mijn eigen huis bezet wordt en dat meen ik!), vernielingen nog meer. Als je hamer-en-sikkegraffiti achterlaat, ben je voor mij meteen helemaal af. Wie zich na 1989 nog communist verklaart, heeft niet één maar meerdere gaatjes in zijn hoofd. De meest moordzuchtige ideologie ooit aanhangen, met 100 miljoen doden op zijn geweten – maar allemaal voor een betere wereld hoor!
Ik begrijp wel dat ik zelf een onderwerp heb aangeraakt waar voor veel mensen heftige emoties mee verbonden zijn, maar de discussie is nu in een paar stappen overgegaan van de wenselijkheid van een academische boycot naar een persoonlijke aanval die mij veel te ver gaat.
Ik ben ervan overtuigd dat Saskia Pieterse, die ik ken als een zeer intelligente en geëngageerde collega, en de studenten voor wie zij zegt te spreken, oprecht boos en bezorgd zijn door wat zij zich zien ontwikkelen in het Midden-Oosten, en dat zij zoeken naar manieren om daar vanuit Amsterdam/Utrecht/Nederland hier iets aan te doen. Dat ik weinig zie in de oplossing die zij voorstaan, doet daar niets aan af. Ik neem aan dat Wouter Steenbeek zich ook zorgen maakt over de situatie daar.
In plaats van elkaar onderling de maat te nemen over of een bepaald argument wel helemaal goed verwoord is, en/of of we het eens zijn met de strekking van bepaalde graffiti, zou ik zeggen: we zijn het waarschijnlijk er allemaal over eens dat het geweld zo snel mogelijk moet stoppen. Daar zouden ondanks de grote onderlinge verschillen onze inspanningen op gericht moeten zijn.
Studenten hebben een hamasiaanse aanleg om over de rug van de ander KWETSBAREN groepen hun gelijk te proberen te krijgen. Hun hamasiaanse ideeën zijn van de koude grond, onbeduidend gepsychologiseer, ver van wat een zich werkelijk afspeelt. Waar zijn de Palestijnse intellectuele¿
Van soep tot pap
Zorg er wel voor dat uw pannetje soep vega is want anders wordt u ter plekke gecanceld en valt uw soepuitreiking in de soep.
Natuurlijk moeten echte universiteiten elkaar niet boycotten. En waarschijnlijk is er juist op universiteiten in Israel ook kritiek gaande op de regering.
Heeft Gazah universiteiten? En kan men daar vrijelijk aan rationele godsdienstwetenschap en religiekritiek doen? Of heeft Hamas aldaar overal dikke vingers in de pap?
Ik weet niet of er in Gaza universiteiten zijn wél intellectuele. ?Maar waar zijn die¿ Hamas heeft alleen dikke geweerslopen om pap te scheppen/zeggen. Universiteit bezettingen zijn een gruwel, dom door intelligente mensen opgezet om hun papa te imponeren.
Geert Mak moest hét ook leren: Over grenzen van disciplines werken, betekent steeds opnieuw: de bakens verzetten. Bereid zijn eigen vanzelfsprekendheden los te laten met alle spanning, fricties, wrijving en vonken die dat oplevert. Nieuwe concepten leren begrijpen en leren wat (andere) concepten ‘doen’. Zo’n proces is soms ook gewoon pijnlijk: het loslaten of herzien van wat je dacht te begrijpen.
Tegen genocide is maar één reactie mogelijk: hier stopt het! Dat geldt ook voor academische contacten. Met moord en doodslag kun je maar beter niet marchanderen. Mogen de studenten overal in de wereld een lichtend voorbeeld zijn: nee tegen dit Israël!
(En nee tegen Hamas, ik zeg het maar even, voor alle duidelijkheid.) Gij zult niet doden.
U pleit dus in feite voor het uitsluiten van wetenschappers alleen maar vanwege hun afkomst en nationaliteit. Niet omdat ze iets gedaan hebben, nee gewoon omdat ze uit Israël komen. Er is een woord voor deze werkwijze. Dat woord is ‘discriminatie’.
Ik zie bij God niet in wie er iets opschiet bij het uitsluiten van Israëliërs. Brengt dit het einde van de oorlog dichterbij? Natuurlijk niet! Het vergroot de kloof tussen de mensen op onze planeet alleen maar verder. Het is ook de manier om verharding tot stand te brengen: u geeft de ander het symbool dat u hem niet accepteert, ongeacht wat hij gedaan heeft.
Zoals u weet krijgen we nu een rechtspopulistische regering. Ik moet die regering absoluut niet, de meeste academici ook niet. Maar in het verre buitenland zullen ze die nuance echt niet zien. Zou u, vanwege Wilders en zijn ideeën, door een ander land gecanceld willen worden? Wilt u dat uw buitenlandse collega de banden met u doorkapt omdat men dat elders politiek wenselijk vindt? Wat gij niet wilt dat u geschiedt…
En überhaupt: waarvoor werkt u aan de universiteit? Voor de wetenschap of voor de politiek? “Ja sorry, we hadden bijna de Theorie voor het Alles gevonden maar het lab dat de resultaten moet bevestigen staat nu eenmaal in Israël, dus dat gaan we niet doen!”
Dag Wouter,
De (meeste) studenten en docenten die protesteren pleiten absoluut niet voor het uitsluiten van individuele Israëlische wetenschappers vanwege hun afkomst. Maya Wind, een Joods-Israëlische antropoloog, toont na jarenlang onderzoek dat de Israëlische universiteiten verweven zijn met staat en leger. Ik citeer (in het Nederlands): “Al twintig jaar lang zeggen Palestijnse academici, activisten en intellectuelen dat Israëlische universiteiten pijlers zijn van Israëls regime van onderdrukking. Mijn boek bevestigt dat. En de ervaring leert dat als je je op de pijlers van een regime richt, het daadwerkelijk kan instorten. Het boycotten van witte universiteiten was een integraal onderdeel van de strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika. Toen dat systeem ten val kwam, zei de internationale gemeenschap nooit meer zo’n regime te zullen accepteren. En nu zijn we hier.”
Het boek, “Towers of Ivory and Steel”, is gratis te downloaden via de website van Verso. Er staat ook een interview met de auteur in Trouw. Misschien maakt het onderzoek duidelijk waarom de studenten hopen op een boycot. Natuurlijk mogen er meningsverschillen zijn over de wenselijkheid van een boycot, maar het uitsluiten van “de ander, ongeacht wat hij gedaan heeft” is niet het doel van de voorstanders.
Ik neem aan dat de boycot van Russische instellingen hier model staat: ook die betekent niet dat we niet met individuele Russische wetenschappers kunnen samenwerken. Ik heb in ieder geval nog regelmatig contact met Russische collega’s.
Toch ben ik vooralsnog nog steeds niet voor een institutionele boycot. Ik ben maandag naar de lezing van Maya Wind in Nijmegen geweest. Het was heel interessant, ze laat overtuigend zien dat er inderdaad nauwe banden zijn tussen de Israëlische staat en de Israëlische universiteiten (wat niet zo verbazingwekkend is, want die zijn er in Nederland natuurlijk ook). Mij persoonlijk overtuigt dat nog steeds niet van het nut een boycot. Wat ik daarvoor eigenlijk wel zou willen zien: in hoeverre de academische boycot van Z-Afrika (die steeds weer als een goed voorbeeld wordt genoemd) indertijd nu heeft bijgedragen aan het ineenstorten van dat regime, want dat is mij onduidelijk.
Een veel positievere bijdrage lijkt mij: Palestijnse studenten en collega’s uit alle macht helpen. Ook daarom vroeg Wind, en ook daarom vragen de demonstranten, en mij lijkt dat niet alleen een constructievere, maar vooral ook een effectievere vorm van steun.
Helder openingssalvo voor een broodnodige discussie. En die komt gelukkig direct ook al op gang.
Dus dankjewel!
Terecht ook, dat je dit stuk niet op je gebruikelijke vaste slotplaats hebt neergezet, maar heel opvallend midden in Neerlandistiek.
Ik kan me niet herinneren wanneer je voor het laatst van die slotplaats bent afgestapt.
Waarmee je nog eens krachtig je kernpunt benadrukt, dat we hier, met elkaar, juist als wetenschappers, tot communicatie en dialoog (moeten, willen?) proberen te komen, door eraan deel te nemen, hoe complex en lastig dat ook is.
Erasmus deed dat ook. Dus doe zo door. Bravo voor dit initiatief!
Reinier Salverda