Net te fier en net te lang

It heuvelet lichtjes. Soms.

Hjir en dêr in fakwurkhûs.
Geregeld in krúshout, ein Märchen
aus alten Zeiten, das kommt
mir nicht aus dem Sinn.

Is dit in fakânsjetip fan Sjoerd Bottema? Wêrhinne dan? It heuvelet. Súd-Limburch? Lichtjes. Soms. Gelderlân? Oerisel? In fakwurkhûs, Dútslân miskien? Net te fier oer de grins graach. Dat we wer yn ien dei thúskinne. En net te lang.

As sânjierrich jonkje gong ik yn ‘e simmerfakânsje fiif dagen útfanhûs nei omke Tsjerk en muoike Anne. Op it fytske. Allinnich. Dat koe doe noch, yn ‘e jierren ’50. Kofferke op ‘e pakjedrager. Omke en muoike wennen op in pleats by Warten oan in breed farwetter. Om dêr te kommen moasten je mei in skou it wetter oerstekke. In hiel aventoer.

Harren soan Yde wie fan myn leeftyd. Wy boarten wakker mei de roeiboaten, dêr’t se der in stik as trije fan hiene en ik fergappe my alle dagen oan de salonboaten dy’t foarbykamen en de feestlike optocht fan de Stad Dokkum, de Princenhof en de Watersport, altyd yn dy folchoarder. Prachtich wie it dêr. Mar dochs fûn ik it net slim om nei fiif dagen wer nei hûs. De ûnwennigens siet der al in bytsje oan te kommen. En dat is eins altyd sa bleaun. Net te fier en net te lang. Myn frou wol, hear. Dy hat al ris fiif wiken mei in freondinne nei Nij-Seelân west.

It sitaat fan Heinrich Heine – de 19e iuwske romantyske dichter fan de wrâlferneamde rigel ‘Ich weisz nicht was soll es bedeuten dass ich so traurig bin’ – suggerearret dat we yn Dútslân binne. De lêste kear dat wy dêr op fakânsje wiene, is al wer in setsje lyn. Oanlieding wie it prachtige boek De Wintertuin fan Jan Konst. It boek beskriuwt de skiednis fan Konst syn Dútske skoanfamylje, fan 1875 oant 2000, en jout in ynkringend byld fan Dútslân yn de 19e en 20e iuw. 

It spilet him ôf yn it eastlike part, yn wat nei de Twadde Wrâldoarloch de DDR wie. De famylje hat Meissen as domisylje, in midsiuwsk stedsje oan de Elbe, bekend om syn porsleinfabryk, 25 km noardwestlik fan Dresden. Yn it stedsmuseum troffen wy de buorfrou fan ien fan ‘e lêste generaasjes út De Wintertuin. It fielde as waard der foar ús noch in spesjaal haadstik oan it boek taheakke. Mar ek sûnder dy bonus: in absolute oanrieder.

Yn it Mariakapeltsje by Beuningen
bringt Herman Finkers in Wees Gegroetje.
“Goeiendag Maria, God zien Moo.
De Heer mag Oe lien.”

Ah, no binne we teplak. Dat falt ta. Twinte. Wy ha dêr jierrenlang in twadde húske hân. It kapeltsje by Beuningen, dêr binne wy hûndert kear op ‘e fyts lânskommen. Mar dy iene kear, mei Herman Finkers, dat wie wol bysûnder. It like wol as boarte de duvel dermei. Ik sil jim daliks útlizze hoe’t ik dêrby kom.

Yn myn ferhalen yn De grize oer de grouwe – duvelske streken (2020) ferskynt dy kweageast konsekwint ûnder de namme Keimpe. Keimpe Jakkeles fan de firma Pik en Zonen. Dat ha ik net fan mysels mar fan Joast Hiddes Halbertsma. Keimpe Jakkeles spilet in haadrol yn syn ferhaal It Heksershol (1852). Ek in oanrieder trouwens.

Us reiske nei Meissen brocht ús ek op it spoar fan de duvel. Fan Meissen reizgen wy nei Weimar, de stêd fan Schiller en Goethe. Yn it wenhûs fan Goethe, no in museum, die ik de ynspiraasje op foar Dokter Falk, ien fan de ferhalen út de bondel De grize oer de grouwe. Falk is fansels mar in kabouterke ferlike mei Goethe syn doktor Faust en Keimpe Jakkeles is in duvelske dogeneat mar gjin Mephisto. Mar dochs aardich om te lêzen, hoopje ik. In nicht fan Keimpe konfrontearret Falk mei syn treurige sitewaasje: âlderdom en ferfal. Dêr wit Keimpe wol rie op. En dan begjinne fansels de problemen.

It wie mar in lyts duveltsje dat ús by Beuningen te pakken hie. Ik wol net iens leauwe dat Herman Finkers der wat fan fernommen hat.

Ich wusste nicht was sollte es
bedeuten dat myn frou ynienen
op ‘e rem trape, ik fytste deun
achter har en knalde der boppe-op.
“Witst wol wa’t der yn dat kapeltsje stiet?”
hime se wylst se besocht
har ûnder de fytsen wei te wrotten.

Leipzig (Bach), Meissen (De Wintertuin) en Weimar (Goethe): it wie myn lêste bûtenlânske reis. Tige oanrekommandearre. Moaie stêden. En by de Elbe lâns is it hiel oangenaam fytsen. Of dochs mar nei Twinte? Dêr leit it Willem Wilmink kuierpaad. (Nóch in oanrieder: Heftan tattat! 24 gedichten in t stadsplat. “Heftan tattat! Heftan Tattat! / Hee har völs te völ patat had / en doo hef e t dus an t hart had.”)

Lekker thúsbliuwe kin fansels ek.