De sloopkogel is door de kerk. De ‘constructieve’ oppositie van de christelijke partijen CDA, CU en SGP heeft gisteren besloten dat het beter is om het Nederlandse onderwijs te laten verloederen dan om ook maar iets tegen Geert Wilders in te brengen. De komende jaren wordt er 1,3 miljard euro bezuinigd op het onderwijs – de grootste bezuinigingen sinds de jaren tachtig. En dat terwijl het onderwijs er nu al vele malen slechter voorstaat dan in die jaren.
Alsof het verantwoordelijk is om een regering te steunen die in hoog tempo alle normen en waarden waarop onze samenleving is gebaseerd, overboord gooit. Alsof het verantwoordelijk is om de dringende adviezen te negeren die de afgelopen weken zijn gegeven door onder andere werkgevers, rechters, ingenieurs en tal van andere organisaties om niet te bezuinigen op onderwijs vanwege de enorme economische en maatschappelijke schade die dit zal veroorzaken. Alsof het verantwoordelijk is een regering in het zadel te houden waarvan racisme en rancune de enige waarneembare idealen zijn.
Lelijker
De samenleving zal de komende jaren zwaar worden beschadigd. Nederland zal onherroepelijk zijn positie als land van kennis en innovatie verliezen. De kwaliteit van opleidingen, zoals die voor leraren, zal onvermijdelijk afnemen, wat ook het al worstelende voortgezet onderwijs zal treffen. Soortgelijke problemen zullen zich voordoen in alle disciplines waarvoor universiteiten jonge mensen opleiden. Allerlei specialisaties zullen zelfs geheel verdwijnen. De PVV krijgt bovendien haar zin doordat tegengeluid wordt gesmoord: feiten en onderzoek zullen nog minder een rol spelen in maatschappelijke discussies, bijvoorbeeld omdat de paar overwerkte docenten die overblijven geen tijd hebben voor maatschappelijke discussies.
Nederland wordt mede dankzij de christelijke partijen minder weerbaar, of zoals de verantwoordelijk minster Eppo Bruins het zegt: lelijker.
De berichten die CDA-leider Henri Bontenbal gisteren plaatste op diverse sociale media zijn een schoolvoorbeeld van schijnheiligheid. Laten we hopen dat er zodadelijk nog een school is om ze te bestuderen. Ik plaats ze hier ook even, om ze voor de eeuwigheid te bewaren. Hier spreekt de man die besloot medeverantwoordelijkheid te nemen voor een grote ramp voor het Nederlands onderwijs:
We zijn tevreden met het gedeeltelijk terugdraaien van de bezuinigingen op onderwijs, zo’n 750 miljoen euro.
Onderwijs is de basis van onze samenleving. De plek waar talenten groeien, waar we leren samenwerken en waar we verantwoordelijkheid leren nemen voor elkaar. Met die gedachte hebben we als CDA de afgelopen weken samen met andere partijen onderhandeld.
Vooropgesteld: de plannen van dit kabinet voor onderwijs zijn niet de plannen waar het CDA voor zou hebben gekozen, dat zullen het ook nooit worden. De bezuinigingen die overeind blijven zijn niet de onze.
Toch hebben we ons er tijdens de onderhandelingen hard voor ingezet om de begroting van onderwijs minder slecht te maken en er daarmee bewust voor gekozen een aantal belangrijke zaken niet kapot te laten gaan.
Denk bijvoorbeeld aan het redden van de Maatschappelijke Diensttijd, het schrappen van de langstudeerboete en het voorkomen dat onderwijsinstellingen in de regio door de forse bezuiniging op de internationalisering van het onderwijs kapotgaan. Salarissen van leraren op plekken waar de druk hoog is blijven op peil. Middelen blijven beschikbaar die de aansluiting tussen het MBO en de arbeidsmarkt verbeteren.
Ons uitgangspunt als oppositiepartij is simpel: wat goed is, steunen we; wat niet goed is, steunen we niet. We komen met verbetervoorstellen als dat mogelijk is. We zien het als onze taak om constructief bij te dragen aan het oplossen van problemen. Dat doen we in het belang van een sterke samenleving.
Als CDA blijven we ons inzetten voor goed onderwijs als basis voor een fatsoenlijk land.
Hoe iemand met droge ogen durft te beweren dat hij zich inzet voor goed onderwijs terwijl hij instemt met een gigantische bezuiniging – zelfs met het kleine deel dat nu van die bezuinigingen afgaat; hoe iemand durft te zeggen dat bepaalde maatregelen ‘niet de onze’ zijn, terwijl hij heeft toegezegd ervoor te stemmen; hoe iemand vrome praatjes durft te verkopen over hoe belangrijk onderwijs en een sterke samenleving zijn, terwijl hij gezellig plaatsneemt naast Geert Wilders op de enorme sloopkogel die op die samenleving afraast – het is onbegrijpelijk.
Principes
Het CDA wil, net als de ChristenUnie, de SGP en JA21, ‘constructief’ zijn, wat in dit geval betekent: een regering steunen die de rechtsstaat aan het slopen is, die voortdurend haat aan het zaaien is, die uiteindelijk ook geen enkele waarde zal blijken te hechten aan het geloof omdat ze geen enkele waarde hecht aan wat dan ook. “Beter een slechte deal dan geen deal,” hoorden we een paar dagen geleden al van dezelfde Bontenbal. Wie zoiets verkondigt tijdens onderhandelingen, geeft bij voorbaat al alles weg. Wie doet alsof hij vervolgens geen verantwoordelijkheid heeft voor het gesloten compromis (‘deze bezuinigingen zijn niet de onze’), verliest iedere geloofwaardigheid. Vanaf nu kan de regering altijd op Bontenbal rekenen – als ze in hun waanzinnige plannen maar altijd iets opnemen dat ze kunnen weggeven aan de ‘constructieve oppositie’.
Wat er zogenaamd gered is zijn kruimels. De ‘maatschappelijke diensttijd’, waar de christenen de hele tijd om te doen was, waar nu alles voor mag wijken, is een aardig idee maar werkt nu in de praktijk al bijna niet. Je hebt er goede docenten voor nodig, die de tijd hebben om dat uit te voeren. Hoe gaat dit er volgens Bontenbal straks uitzien als het onderwijs nog meer onder druk staat. De nu afgeschafte ‘langstudeerboete’ waardoor studenten die om welke reden dan ook wat langer doen over hun studie veel meer moeten betalen, was bij voorbaat toch al onuitvoerbaar. Dat instellingen ‘in de regio’ nu niet keihard getroffen zullen worden is op zijn minst nog helemaal niet vast te stellen, want de wet waar het om gaat is nog niet eens aangenomen.
Het wordt tijd dat we opstaan. Medewerkers van de Nederlandse universiteiten hebben de afgelopen weken laten zien dat ze meer bereid zijn om te staan voor hun principes dan de christelijke partijen. Wij gaan door. Wij wel.
Zolang zelfs de langstudeerboete niet is gesneuveld, is er, lijkt mij, nog hoop voor het Nederlandse onderwijs.
Men zal de tering naar de nering moeten zetten.
Vroeger, in mijn jeugd, kwam het werkwoord ‘vertrossing’ bovendrijven, dat overigens niets te maken had met het sjorren van schepen.
Heden ten dage zien wij een ongekende verwildersing (sic), die die niets van doen heeft met natuurbehoud of -bescherming maar wel met het verval der zeden.
De geconstateerde vertrossing in mijn jeugd heeft mij na enig nadenken ertoe doen besluiten om zoiets totaal overbodigs – uit economisch oogpunt – als Kunstgeschiedenis en Archeologie te gaan studeren [KUN-Radboud], in plaats van het veel renderender Jura. Nooit spijt van gehad :–]
Aux armes, citoyens,
Formez vos bataillons.
Marchons! Marchons!
à La Haye
Lof! Een beschaafde keuze, die hopelijk nog steeds mogelijk is. En mogelijk blijft!
Maar het heeft misschien niet zoveel zin om naar Den Haag te marcheren. Als men in het hoger onderwijs het aantal schertshoogleraarschappen flink uitdunt en over de hele breedte van het onderwijs een eind maakt aan de overlast van de onderwijsadviseurs zal het onderwijs daar vast wel bij varen. En dat zijn ingrepen die grotendeels niet op het bordje liggen van de overheid, maar op die van de bestuurders (die misschien zelf als eersten een stapje terug moeten doen).
Tja. Soms moet je gewoon denken: “als het niet ken zoals het mot, dan mot het maar zoals het ken.”
Dit kabinet zit er nou eenmaal. De PVV is nou eenmaal de grootste, of je dat leuk vindt of niet. Dus dan kun je maar beter pragmatisch zijn. Aan zo’n Timmermans die niet mee wil praten omdat je dan Wilders legitimeert of zoiets, hebben we ook niks. Want die blijft nu weer met lege handen staan.
If you can’t beat them, join them.
Misschien, ja zoiets. Maar misschien schuift Timmermans iets meer op richting het midden?
Maar het is geld, dat de dienst uitmaakt. Geld dat maar één keer kan worden uitgegeven.
Er moet meer geld naar defensie. Echt waar. Of wil men straks zwaar kouwelijk en ziekelijk verkouden zuchten boven een pannetje al te lauwe watersoep in Siberië? Ook woningbouw, met name woningbouw voor Henk en Ingrid, en energietransitie hebben centjes nodig. En een kloppende begroting is ook een groot goed.
Maar ook keltologie om maar zoiets te noemen is een groot goed. Zelfs een zeer groot goed.
Misschien zou men kunnen snijden in het management? Zou de helft van de bestuurders-om-te-besturen naar huis gestuurd kunnen worden? Anderzijds geldt: gij zult polderen en aanmodderen.
Een wespennest aan spagaten.
En dan de ontlezing. Zou men toch niet terug naar af moeten? Ouderwets leren lezen en rekenen zonder onderbuiklinkse gekkigheid? Zou er toch niet meer geld moeten naar nuchtere onderwijskunde zonder de zoveelste wilde progressieve BNN-VARA-vernieuwing, KRO-NCRV-liefheid en soortgelijke holle populismes? Hoe denkt het kabinet over de zogeheten ontlezing?
Het bovenstaande heb doorgestuurd aan Henri Bontebal met de vraag het in alle rust te lezen er er op te reageren. Dit was zijn gemailde antwoord:
Beste heer/mevrouw Van Andel,
Dank voor uw bericht. Het geeft mij de gelegenheid wat uitgebreider in te gaan op onze aanpak bij de onderwijsbegroting. De afgelopen weken heb ik meerdere berichten ontvangen met daarin de vraag (of het verwijt) of we, door een akkoord te sluiten over de onderwijsbegroting, niet dit kabinet met daarin de PVV legitimeren. Ook heb ik het verwijt teruggelezen in de duiding die sommige journalisten geven.
Het verwijt dat we, als CDA, door met Wilders te onderhandelen dit kabinet normaliseren of legitimeren, begrijp ik, maar ik ben het er niet mee eens. Ik zal proberen uit te leggen waarom. Excuses dat het een wat langer verhaal is geworden.
Het kabinet stoelt op de steun van een meerderheid in de Tweede Kamer, namelijk van vier partijen die samen een coalitie hebben gevormd. Eén van deze partijen, de grootste, is de PVV. Het CDA heeft voor en na de verkiezingen gezegd dat we niet in een coalitie zullen stappen met de PVV, ook niet in een gedoogrol. Dat blijft staan.
Tegelijkertijd heb ik ook steeds gezegd, bij de start van dit kabinet: we zullen ons constructief opstellen, in het belang van Nederland. Ons uitgangspunt was en is simpel: wat goed is, steunen we; wat niet goed is, steunen we niet; en we komen met verbetervoorstellen als dat mogelijk is. Dit is precies wat er gebeurd is met het onderhandelen over de onderwijsbegroting (OCW). We vonden deze begroting niet goed genoeg en dus hebben we een verbetervoorstel ingediend (ons amendement met D66, CDA, JA21, CU, SGP). We onderhandelden dus niet over gedoogsteun, we onderhandelden over de inhoud van ons voorstel om de begroting van OCW te wijzigen.
Daarmee zeggen we niet dat we het eens met deze begroting zijn als we ervoor stemmen; we vinden de OCW-begroting nog steeds geen goede begroting. Echter, we kiezen ervoor om deze begroting minder slecht te maken en een aantal belangrijke zaken niet kapot te laten gaan. Dan denk ik aan: de maatschappelijke diensttijd, het schrappen van de langstudeerboete en het voorkomen dat onderwijsinstellingen in de regio (Maastricht, Twente, Zeeland, Groningen, e.a.) door de forse bezuiniging op de internationalisering van het onderwijs flinke problemen krijgen. Legitimeren we daarmee dit kabinet? Nee. We voorkomen dat er waardevolle projecten en instellingen kapotgaan.
In een aantal reacties op onze handelswijze klinkt door: oppositiepartijen moeten de plannen van dit kabinet blokkeren door er tegen te stemmen, zodat het kabinet valt. Als je deze lijn van redeneren volgt, dan zou je consequent tegen alle wetten en plannen en begrotingen van dit kabinet moeten stemmen, in Tweede en Eerste Kamer. Geen enkele oppositiepartij doet dat. Veel partijen in de Tweede Kamer deden voorstellen voor aanpassing van een of meerdere begrotingen. Ook andere partijen hebben amendementen op de verschillende begrotingen ingediend. Zo heeft GroenLinks-PvdA samen met een aantal andere oppositiepartijen ook een amendement op de onderwijsbegroting ingediend. Is dit dan ook ‘samenwerken met dit kabinet’? GroenLinks-PvdA, de partij die bij monde van Timmermans het CDA cs verweet samen te werken met Wilders, heeft meerdere begrotingen goedgekeurd. Deze begrotingen gaan het dus dankzij de steun van GroenLinks-PvdA halen in de Eerste Kamer. Dat geldt ook voor andere oppositiepartijen. Is dat dan ook een legitimatie van dit kabinet? De enige partijen die consequent tegen alle begrotingen hebben gestemd, zijn de SP en de PvdD. Maar ook de SP heeft meegedaan aan amendementen om de begroting aangepast te krijgen. Is dat consequent?
Dan zou je nog kunnen zeggen: het punt is niet het indienen van een verbetervoorstel, maar het feit dat je er vervolgens over gaat praten, erover gaat onderhandelen. Echter, dat is normaal, dat er over een motie of amendement gesproken wordt, zeker als de impact zo groot is. Dit is het politieke handwerk dat altijd plaatsvindt en plaatsvond. Ook in vorige kabinetten, die niet konden steunen op een meerderheid in de Eerste Kamer.
Wij hebben daarnaast ook steeds meegewogen wat het alternatief zou zijn geweest als er geen akkoord over de onderwijsbegroting was gesloten. Ik merk dat de consequenties daarvan voor veel mensen niet helder is. Er zijn een paar opties:
De oppositie stemt in de Tweede Kamer tegen de onderwijsbegroting, maar deze haalt het wel in de Tweede Kamer en wordt dus doorgestuurd naar de Eerste Kamer. De Eerste Kamer gaat niet akkoord en stuurt de begroting terug via een novelle naar de Tweede Kamer. Dat betekent dat er een aanpassing van de begroting gevraagd wordt, maar dan moet dus opnieuw over onderhandeld worden met oppositiepartijen. Oftewel: deze route brengt je terug bij af: er moet onderhandeld worden over een aanpassing van de begroting.
De oppositie stemt in de Tweede Kamer tegen de onderwijsbegroting, maar deze haalt het wel in de Tweede Kamer en wordt dus doorgestuurd naar de Eerste Kamer. De Eerste Kamer verwerpt de begroting. We komen dan in een staatsrechtelijk niemandsland terecht, waarvan de juristen niet goed weten wat dit betekent. Jasper Boon, wetgevingsadviseur bij de Afdeling advisering van de Raad van State, schrijft er het volgende over: https://www.linkedin.com/posts/jasper-boon-5b58785_vandaag-zou-de-tweede-kamer-stemmen-over-activity-7270437389330747392-6RRS. Onbekend terrein dus. Doorgaans leidt het verwerpen van een begroting tot het aftreden van de minister en daarmee wellicht tot de val van het kabinet. Als er geen door beide Kamers aangenomen begroting is, dan worden de uitgaven van het desbetreffende ministerie onrechtmatig. Dat betekent dat het kabinet geen nieuw beleid meer mag uitvoeren, maar ook dat een aantal bezuinigingen vermoedelijk wel door zullen gaan. Er is geen reden om te denken dat het onderwijsveld hier beter van zou zijn geworden. Er zou grote onzekerheid zijn.
(Dit is eigenlijk route 2b.) Als het staatsrechtelijk mogelijk is om een nieuwe begroting in te dienen (wat dus niet duidelijk is of dat mag), dan geldt ook hier weer: deze moet door beide Kamers. En dus ben je ook hier terug bij af: er moet onderhandeld worden met oppositiepartijen totdat er een akkoord is met de oppositie.
De begroting komt niet door beide Kamers en het kabinet valt vervolgens. Dit betekent echter nog steeds dat er geen goede begroting ligt. Wat dan voorligt is een voorstel voor een begroting voor 2025 waar dan nog door alle partijen (want er is dan namelijk geen coalitie meer) over onderhandeld moet worden, in een zeer korte tijd. Dat wordt vermoedelijk een enorme chaos, want de samenstelling van Tweede en Eerste Kamer is niet veranderd zolang er geen nieuwe verkiezingen zijn geweest. Ook hier zal er een onderhandeling moeten plaatsvinden; deze is echter vermoedelijk nog veel complexer dan met de huidige coalitie. Ook deze situatie zou tot grote onzekerheid voor het onderwijsveld hebben geleid.
Kortom, de gedachte dat het wegstemmen van de begroting betekent dat het onderwijs ‘gered’ is, vind ik misplaatst en misleidend. (Hoewel de suggestie wel door sommige partijen gewekt wordt, hoewel zij beter weten.)
Ik begrijp goed dat de beeldvorming anders werkt; wij proberen ons echter zoveel mogelijk op te stellen in het belang van ons land en vanuit onze keuze voor een constructieve oppositierol. Daarmee legitimeren we dit kabinet niet. We blijven op veel punten kritisch, dat blijkt ook steeds uit de verschillende debatten. Maar ik wil ook niet aan de kant staan van degenen die aan de zijlijn staan toe te kijken hoe e.e.a. misgaat.
Het feit dat we nu een akkoord hebben gesloten, betekent ook allerminst dat we de volgende keer opnieuw daartoe bereid zijn. We bekijken het per keer, onze steun is allerminst gegarandeerd.
Laat ik helder zijn: wij sluiten geen akkoord om dit kabinet in het zadel te houden. We zijn er niet op uit om dit kabinet te laten vallen, noch om dit kabinet in het zadel te houden. Dat is niet wat ons drijft. Wij proberen – zo goed en zo kwaad als dat gaat, met de inzichten die we op dat moment hebben – te doen wat goed is voor Nederland. Van gedoogsteun of legitimatie is geen enkele sprake. Verantwoordelijkheidsbesef is wat ons drijft.
Wat betreft de bezuiniging op VWS: daar wordt nu veel tamtam over gemaakt, maar feit is dat de meeste partijen willen dat medisch specialisten in loondienst gaan. De kritiek richt zich op de bezuiniging op de opleiding van verpleegkundigen. Terecht, want dit was nooit de bedoeling. Hier is in het omschrijven van het akkoord dat is gesloten naar de amendementen in de haast een fout gemaakt. Deze fout is hersteld door deze breed aangenomen motie van collega Harmen Krul: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2024Z21870&did=2024D51531
Overigens wil ik u dan ook wijzen op dit artikel in de Volkskrant, waar over de opleiding van medisch specialisten wordt geschreven: https://www.volkskrant.nl/wetenschap/deze-operatietafel-is-mede-mogelijk-gemaakt-door-uw-medisch-specialist-in-opleiding~b7bfe833/
Ik hoop dat deze (lange) toelichting e.e.a. verheldert.
De beste wensen voor 2025.
Hartelijke groet,
Henri Bontenbal.
[Tot zover zijn reactie.]