Deze week werd bekend dat Stijn de mol is. Veel molloten verdachten hem inmiddels, onder andere door een audio-analyse van de stem van de mol. Dat bleek niet terecht, maar de echte fanatiekelingen hadden hem wel degelijk herkend aan de hand van die korte, anonieme fragmenten: Stijn zegt namelijk vaak “absoluut”.

Forensische sporen

Uniek voor het 25^ste jubileumseizoen van Wie is de mol is dat de mol pas tijdens de eerste aflevering werd gekozen. De mol heeft zich dit keer dus niet kunnen voorbereiden en moest tijdens de opnames nog instructies ontvangen over hoe hij de opdrachten kon saboteren. Elke aflevering begon met een klein stukje anonieme spraakopname waarin de mol kort te horen was. En net zoals de mol diens vingerafdrukken achterliet op de antiekmarkt, liet die hiermee forensische sporen achter.

In strafzaken is er ook vaak spraakbewijs, bijvoorbeeld omdat een telefoon is afgetapt of omdat een dader een spraakbericht inspreekt bij zijn slachtoffer. Als er forensische sporen zijn, zijn twee dingen belangrijk. Ten eerste is het belangrijk om vast te stellen dat het spoor echt van de dader kwam. Als er bijvoorbeeld een sigaret op de plaats delict is gevonden, is die alleen nuttig als die van de dader was en niet van iemand anders. In het geval van de spraakopnames leek het er sterk op dat we daadwerkelijk de mol hoorden spreken. Maar bij Wie is de mol weet je het natuurlijk nooit. Ten tweede is het belangrijk dat er vergelijkingsmateriaal van de verdachte is. In het geval van de vingerafdrukken was dat er niet: als kijker heb je geen inzicht in de vingerafdrukken van alle kandidaten. Maar vergelijkingsmateriaal van hun spraak was er wel: we horen ze in elke aflevering praten.

De stem van de mol?

Fans waren daarom hard aan de slag gegaan om de versleuteling van de spraak ongedaan te maken en de echte stem van de mol hoorbaar te maken. Zoiets is tricky: als je niet weet hoe de spraak bewerkt is, is het lastig om de versleuteling terug te draaien. Daarnaast blijft er een stem over die nog steeds niet authentiek is, maar flink bewerkt. Je hersenen doen vervolgens de rest en koppelen de input aan iets dat je al kent. En zo waren mensen al snel overtuigd dat ze de stem van Stijn herkenden. Maar dat bleek achteraf niet te kunnen, want de stem was AI-gegenereerd.

Wat we wél hoorden, waren de exacte woorden die door de mol waren gezegd. Zo zei de mol aan het begin van aflevering 3: “absoluut”. Volgens Stijn is dat iets dat hij regelmatig zegt en waardoor zijn familie en vrienden hem al konden herkennen. Zo ook later die aflevering, toen hem werd gevraagd of hij zijn joker ging inzetten. Qua woordgebruik pasten de fragmenten van de mol dus goed in het repertoire van Stijn. En zo was het dit jaar mogelijk om de mol te ontmaskeren met behulp van forensische taalkunde.

Dit stuk verscheen eerder op Lingua Forensica