Innoverende inzichten in literatuur

Welke recente inzichten verdienen een plaats in de lerarenopleiding Nederlands?

Wanneer: Vrijdag 19 september 2025
Waar: Antwerpen, De Boogkeers
Deelnemers: maximaal 30

Programma
9.30-10.20 Aanmelding
10.20- 10.30 Verwelkoming

10.30- 12.00  Lars Bernaerts: Narratologie vandaag en morgen
In de voorbije decennia heeft de narratologie, d.i. de theorie van verhalen en vertellen, niet stilgestaan. Enerzijds werden klassieke categorieën en onderscheiden, zoals ‘auctoriële verteller’ of ‘focalisator’, bekritiseerd en herzien. Anderzijds ontstonden er tal van aanvullingen op de klassieke verhaalanalyse. Vandaag kent de narratologie bloeiende takken zoals cognitieve narratologie, transmediale narratologie, audionarratologie, feministische en postkoloniale narratologie. Aan de hand daarvan kunnen we een grotere variatie van verhalen en méér dimensies ervan accuraat analyseren en interpreteren. Vandaag weten we bijvoorbeeld meer over de rol van narratieve empathie of over het belang van een klanklandschap (geluiden, stemmen, muziek) in de opbouw van een verhaalwereld.
Dergelijke ontwikkelingen zijn ook relevant voor de introductie van narratologische basisbegrippen in het secundair onderwijs. Met concrete voorbeelden uit de theorie en uit de Nederlandse literatuur belicht deze presentatie de huidige stand van zaken in de narratologie, zodat we de lezers van morgen kunnen voorbereiden op de analyse van complexe verhalen.

Lars Bernaerts doceert Nederlandse literatuur aan de Universiteit Gent. Zijn onderzoek, onderwijs en publicaties gaan over moderne en experimentele literatuur in het Nederlands, de hedendaagse roman, literaire neo-avant-gardes, verteltheorie en het literaire hoorspel. Samen met Hans Vandevoorde en Bart Vervaeck richtte hij het Studiecentrum voor Experimentele Literatuur op. SEL maakt deel uit van het internationale onderzoeksnetwerk ENAG (European Neo-Avant-Gardes). Lars Bernaerts zit in de redactie van het tijdschrift Nederlandse Letterkunde en de Online Encyclopedia of Literary Neo-Avant-Gardes.

12.00-13.15 lunch en netwerkmoment

13.15-14.25 Kornee van der Haven: Poëzie als activisme
Politieke poëzie heeft in de literatuurgeschiedenis van de Lage Landen lange tijd op bijzonder weinig belangstelling mogen rekenen van letterkundigen. Wellicht heeft dat te maken met een (veelal impliciete) veronderstelling van onderzoekers dat met name lyrische poëzie niet politiek kan of mag zijn. Ze nodigt misschien uit tot introspectie, persoonlijke reflectie en wellicht tot het kweken van een kritisch maatschappelijk bewustzijn, maar tot politiek handelen? Als we nochtans kijken naar de oudere poëzie dan moeten we vaststellen dat politieke lyriek eerder een hoofdstroom is in de geschiedenis van het genre dan een marginaal verschijnsel. Ook moderne en hedendaagse poëzie kent een politieke onderstroom, hoewel die in de literatuurgeschiedschrijving helaas vaak onderbelicht gebleven is. In de afgelopen jaren werden er twee dissertaties aan de UGent verdedigd die inzicht bieden in het politiek-activerende karakter van poëzie als lied in de middeleeuwen (Linde Nuyts) en het revolutietijdvak (Renée Vulto). Recent is er ook meer aandacht voor moderne en hedendaagse activistische lyriek (Sonnenschein & Van der Haven (red.), Barricadepoëzie: Lyrisch activisme sinds 1848, 2021). In deze presentatie zal dat recente onderzoek centraal staan en wordt ook een benadering aangereikt om de activerende werking van dit soort poëzie verder te onderzoeken (via het fenomeen van de lyrische aanspreking).

Kornee van der Haven is hoofddocent aan de Universiteit Gent op het terrein van de vroegmoderne Nederlandse letterkunde. Hij publiceert over de Nederlandse en Duitse literatuurgeschiedenis van de 17de en 18de eeuw, met een focus op de verwevenheid van politiek en literatuur, literatuur en geweld en de identiteitsvormende werking van literatuur. De vroegmoderne lyriek en het theater zijn de belangrijkste zwaartepunten in zijn onderzoek. Hij zit in de stuurgroep van GEMS en is co-directeur van de onderzoeksgroep Thalia, een samenwerking tussen literatuur- en theaterwetenschappers aan de UGent en de VUB.

14.25- 14.35 korte koffiepauze

14.35-15.45  Youri Desplenter: Middeleeuwse materialiteit in het literatuuronderwijs
Literatuur wordt al eeuwenlang gematerialiseerd: in inscripties, handschriften, incunabelen, bibliofiele uitgaven, paperbacks of in een digitale vorm. Dat gegeven kwam in het literairhistorische onderzoek van de voorbije decennia meer en meer op de voorgrond te staan. Omtrent 1990 ontstonden binnen de studie van welbepaalde literaire periodes denkrichtingen die de materialiteit van literatuur als betekenisbepalend element gingen bestuderen. Zo maakte in de internationale studie van de middeleeuwse letterkunde de Material philology toen opgang. De materiële, meer bepaald handschriftelijke aard van middeleeuwse teksten heeft tot gevolg dat die kenmerken bezitten die gedrukte teksten niet vertonen, werd betoogd. Het is voor een juist en volledig begrip dan ook zaak om een handschriftelijke tekst in zijn materiële ontstaans- en gebruikscontext te bestuderen, en zich bijvoorbeeld niet tot moderne, gedrukte dan wel digitale edities te beperken. Middeleeuwse teksten worden met andere woorden de laatste decennia vanuit een heel andere invalshoek beschouwd dan voordien, iets wat in het middelbaar onderwijs meestal nog niet is nagevolgd. Aan de hand van een aantal Middelnederlandse teksten die over het algemeen op het programma van de derde graad staan, zal deze nieuwere manier om met middeleeuwse literatuur om te gaan worden toegelicht.  

Youri Desplenter is hoogleraar Historische Nederlandse Letterkunde (Middeleeuwen) aan de Universiteit Gent. Hij is zeer actief in het onderwijs, niet alleen in ‘middeleeuwse’ onderwerpen zoals Middelnederlandse Letterkunde, Codicologie, Theorie en Methodologie van de Literatuurgeschiedenis, en Oudnederlands, maar ook in Nederlandse onderwijsmethodologie. Het overbruggen van de kloof tussen middelbare scholen en de academische wereld, vooral wat betreft historische literatuur, is inderdaad een grote zorg van hem. Daarom organiseert hij elk jaar enkele tientallen workshops over middeleeuwse en vooral Middelnederlandse handschriften voor leerlingen van middelbare scholen.

15.45-16.00 Gino Bombeke: Reflectie op de opbrengst van de Laatzomerconferentie

Gino Bombeke is docent en stagebegeleider aan de School of Education van de KU Leuven. Hij ondersteunt ook vakgroepen Nederlands voor Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

Rebellie in de Gentse letteren. Literaire stroppendragers van de middeleeuwen tot nu Gent is rebels, anti-autoritair, tegendraads.
In dit boek onderzoeken letterkundigen hoe literatuur bijdraagt tot dat imago. Zo zijn met Gent wel wat tegendraadse schrijvers verbonden, gaande van Alijt Bake tot Virginie Loveling en Louis Paul Boon. Bovendien geven typisch Gentse personages zoals de Maagd van Gent, Pierke of Jacob van Artevelde de literaire rebellie een geheel eigen kleur. Ook specifieke genres, zoals het volkslied of de satire, blijken uitstekende vertolkers van stedelijke weerspannigheid. Rebellie in de Gentse letteren gaat in toegankelijke essays dieper in op een aantal sprekende gevallen, sommige heel bekend, zoals Van den Vos Reynaerde, andere compleet onderbelicht, van de middeleeuwen tot de tegencultuur van de lange jaren zestig en hedendaagse werken van Stefan Hertmans en Dominique De Groen.

Deelnemen kost € 115: met inbegrip van koffie, lunch (brood, soep en dessert) en het boek Rebellie in de Gentse letteren (ter waarde van € 35,99).

Via het inschrijfformulier kunt u zich aanmelden.

Let wel: vol is vol! Beperkt tot 30 deelnemers. First come, first served.